Фота: DELFI
Персанальныя санкцыі амаль не маюць сэнсу
Эканаміст Яраслаў Раманчук мяркуе, што частка санкцый, якія ўводзяцца, маюць толькі псіхалагічны або дэкаратыўны характар. Да «псіхалагічных» ён у першую чаргу адносіць персанальныя санкцыі.
«Калі ўводзяць санкцыі супраць нейкіх фізічных асоб, то трэба разумець, што яны фактычна не маюць істотнага значэння. Часта яны нават нічога не мяняюць у жыцці саміх людзей, якія трапілі ў санкцыйны спіс, не кажучы ўжо пра функцыянаванне рэжыму. Ёсць шэраг чыноўнікаў і сілавікоў, якія ніколі не мелі рахункаў у замежных банках, не валодалі там нерухомасцю, ніколі не ездзілі ў Еўропу, ЗША і наогул наўрад ці планавалі калі-небудзь гэта рабіць».
Раманчук адзначае, што санкцыі ўводзяць з разлікам на тое, каб паўплываць на паводзіны Пуціна і Лукашэнкі. Зыходзячы з гэтага, эканаміст прапануе разглядаць уведзеныя забароны і абмежаванні менавіта з пункту гледжання таго, наколькі яны спрыяюць дасягненню агучаных мэтаў.
«Калі мы гаворым аб санкцыях у дачыненні да так званых «кашалькоў» Лукашэнкі, то мы павінны разумець, што ў нашай краіне няма такіх бізнэсоўцаў, якія маглі б хоць як-небудзь уплываць на прыняцце рашэнняў Лукашэнкам. Як, напрыклад, у свой час гэта мог рабіць Барыс Беразоўскі.
Падобныя «кашалькі» для рэжыму з'яўляюцца проста расходным матэрыялам, які калісьці выконваў свае функцыі і па прычынах, вядомых толькі самому Лукашэнку, перастаў іх выконваць. Таму, як і ў выпадках з персанальнымі санкцыямі ў дачыненні да палітыкаў і сілавікоў — гэта ніяк не ўплывае на функцыянаванне рэжыму».
Юрый Чыж. Ілюстрацыйнае фота
У той жа час эканаміст вылучае санкцыі, якія, на яго думку, сапраўды наносяць сур'ёзны ўрон. Сярод іх — забарона літоўскага боку на выкарыстанне марскіх партоў для транзіту калійных угнаенняў.
«Адна гэтая мера аказалася больш дзейснай, чым усе папярэднія разам узятыя.
Другая балючая санкцыя — забарона на грузаперавозкі ў краінах ЕС беларускім транспартным кампаніям».
Старыя схемы праз новыя краіны
У той жа час санкцыі, звязаныя з забаронай на гандаль з асобнымі прадпрыемствамі, абыходзяцца праз фірмы-пракладкі.
«Многія гандлёвыя патокі будуць выбудоўвацца праз Грузію, Арменію, Казахстан і Кыргызстан. Раней для абыходу санкцый Расія актыўна выкарыстоўвала Беларусь, але наша краіна таксама стала таксічнай, як суагрэсар. Таму ў цяперашніх умовах Расія і Беларусь будуць карыстацца гэтымі шляхамі, і ўвесь схематоз, які працаваў у 2014-2022 гадах праз Беларусь, цяпер будзе дзейнічаць праз гэтыя краіны.
Да таго ж мы маем Кыргызстан, межы якога з'яўляюцца самай вялікай дзіркай на межах ЕАЭС. Частка мяжы фактычна кантралюецца не кіргізскімі мытнікамі і памежнікамі, а расійскімі злачыннымі групоўкамі», — адзначыў эксперт.
Кажучы пра абыход санкцый, можна згадаць досвед Беларусі ў абыходзе контрсанкцый, уведзеных РФ. Нягледзячы на забарону імпарту з ЕС прадуктаў харчавання расійскім бокам, польскія яблыкі і гішпанскія мандарыны ўсе гэтыя гады працягвалі паступаць на рынак РФ.
Выкарыстоўваліся розныя падыходы. Напрыклад, у выпадку з польскімі яблыкамі магла працаваць наступная схема: яблыкі з Польшчы па дакументах ехалі ў Беларусь, тут размытніваліся, а пасля адпраўляліся ў Расію, толькі ўжо пад выглядам вырашчаных у Беларусі.
Для ўвозу садавіны і гародніны, якія па зразумелых прычынах не маглі быць вырашчаны ў Беларусі, выкарыстоўваліся іншыя схемы, да якіх далучаліся латвійскія і літоўскія фірмы і склады. Іспанскія садавіна і гародніна дастаўляліся ў адну з прыбалтыйскіх краін, дзе прадукты перагружаліся ў іншыя фуры, на іншыя палеты, пасля чаго па дакументах гэта ўжо былі прадукты, вырашчаныя, напрыклад, у Сербіі ці Чарнагорыі.
З пэўнай доляй скепсісу эканаміст ставіцца і да санкцый ад замежных кампаній, якія прыпынілі дзейнасць свайго бізнэсу на тэрыторыі Расіі.
«З-за рэпутацыйных рызык многія аказаліся ў становішчы, калі нельга гэтага не зрабіць, але потым яны пачынаюць знаходзіць шляхі адыходу. Напрыклад, перадаюць кіраванне іншым кампаніям, каб асноўны брэнд не быў замазаны ў гэтым. Да таго ж, многія ўсяго толькі заяўляюць аб спыненні інвеставання ў новыя праекты, аб згортванні рэкламных праектаў і г.д. Трэба разумець, што ў любых краінах былі і ёсць людзі, для якіх грошы важнейшыя за ўсе прынцыпы і маральныя нормы.
Фота: kraj.by
Да таго ж у гэтым спісе каля 500 кампаній, таму як мінімум з-за іх вялікай колькасці праверыць, наколькі яны выконваюць умовы санкцый і ўласныя абяцанні, вельмі складана», — адзначае эксперт.
Тым не менш той факт, што частка санкцый фактычна не мае ніякага ўплыву, а іншыя можна абысці, не адмяняе крызісу, якія чакае Беларусь і Расію.
«Калі хтосьці і выйграе ад санкцый, то гэта будзе вузкае кола людзей з наменклатурнага і сілавога блокаў, а таксама набліжаных да ўлады бізнэсоўцаў, якія будуць узбагачацца шляхам выкарыстання розных схематозаў. У глабальным сэнсе ніякай карысці для эканомікі, вядома, ж няма», — дадаў эксперт.
Флагманы, якія экспартавалі прадукцыю, трапілі ў лагістычную блакаду з-за вайны ва Украіне
Падобнае меркаванне датычна абыходу санкцый і заробку на гэтым выказалі ў эканамічнай службе Народнага антыкрызіснага ўпраўлення.
«Беларускі бізнэс, асабліва блізкі да ўлады, вельмі даўно ў тэме абыходу санкцый, тут добра дапамагае шматгадовы досвед кантрабанды. У іх добра выбудаваная лагістыка, ёсць ланцужкі фірмаў-пракладак, кіраваная мытня.
Калі ЕС зачыніў транзіт нафтапрадуктаў, яны паспрабавалі ўжыць схему з растваральнікамі, падобную на тую, што выкарыстоўвалі каб падманваць РФ. Гэта хутка раскрылася дзякуючы дыяспары, журналістам, ды і мы ведалі, на што звяртаць увагу. Прадпрыемствы паспрабавалі пераарыентаваць еўрапейскі транзіт праз Украіну: на беларуска-ўкраінскай мяжы бензін маскіраваўся пад іншыя прадукты, а на ўкраінска-польскай або венгерскай зноў ператвараўся ў бензін», — кажуць у НАУ.
Пры імпарце тавараў выкарыстоўваюцца іншыя схемы. Прадукт ідзе транзітам на падстаўную фірму ў Казахстане, але ў выніку фура губляецца на прасторах Беларусі.
Аднак, заўважаюць у НАУ, за апошнія два месяцы сітуацыя кардынальна змянілася.
«Цяпер склалася беспрэцэдэнтная сітуацыя, справіцца з якой будзе вельмі складана, а ў некаторых выпадках немагчыма.
Нашы флагманы, якія экспартавалі прадукцыю на Захад, трапілі не толькі пад санкцыі, але і пад лагістычную блакаду з-за вайны ва Украіне.
Сутнасць у тым, што беларуская нафтахімічная прамысловасць мела велізарны прыбытак не з-за сваёй эфектыўнасці, а па прычыне таго, што экспартная пошліна лічылася ў бухгалтарскім сэнсе прыбыткам гэтых прадпрыемстваў. Прадукцыя «Гродна Азота» была канкурэнтаздольнай толькі за кошт цаны на газ, непараўнальнай з цаной канкурэнтаў у Еўропе. Цяпер жа, калі гэтую прадукцыю немагчыма адправіць у Еўропу (магчымыя аб'ёмы экспарту на Захад упалі ў разы), яна становіцца непрыдатнай нават на Усходзе, бо і газ даражэйшы, і везці далей. А калі, напрыклад, адпраўляць бензін, зроблены з расійскай нафты назад у Расію, прыбытковасць заводаў ўпадзе ў 10 разоў, паколькі знікае прыбытак, які давала нявыплата пошліны».
Забарона на працу беларускіх і расійскіх транспартных кампаній магла бы сур'ёзна ўскладніць схему абыходу санкцый, але і тут беларускі бок знайшоў выйсце. Беларусь не стала ўводзіць люстэркавыя санкцыі, паколькі гэта прывяло б да практычна поўнай блакады імпарту і экспарту. Таму наш бок не забараніў уезд на сваю тэрыторыю транспарту, зарэгістраванага ў ЕС. Аднак Беларусь абмежавала яго глыбіню пранікнення ў краіну 50 кіламетрамі.
Чытайце: Беларускія транспартнікі разлічваюць узбагаціцца на фоне еўрапейскіх санкцый супраць перавозчыкаў, і гэта магчыма. Тлумачым нюансы
«У гэтай 50-кіламетровай зоне павінна будзе адбыцца перачэпка або перагруз тавару, што стварае спрыяльную глебу для абыходу санкцый. Акрамя таго, такі падыход дазволіць беларускім транспартным кампаніям не застацца без працы», — адзначылі ў НАУ.
Беларусы карыстаюцца акаўнтамі, якія зарэгістраваныя ў ЗША, Грузіі або Літве
Некаторыя санкцыі, якія на першы погляд могуць паказацца строгімі, можна абысці хутка і нават практычна без страт. Такім прыкладам можа быць блакіроўка беларускіх і расійскіх акаўнтаў на амерыканскіх аўкцыёнах па продажы аўто. А таксама забарона на экспарт тавараў раскошы, у спіс якіх трапляе шэраг аўтамабіляў.
Зараз беларускія і рускія гульцы вымушаны карыстацца акаўнтамі, якія зарэгістраваныя ў саміх Штатах, Грузіі або Літве. Гэты момант ніяк не ўплывае на працэс пакупкі. Аплата за лоты таксама праводзіцца праз Грузію, Літву і іншыя краіны.
Адзіная нязручнасць, якую дадаюць гэтыя абмежаванні, — немагчымасць непасрэднай дастаўкі аўто ў кантэйнеры ў Мінск без перагрузкі ў парту Клайпеды. Але варта адзначыць, што і раней вялікая кольскасць машын разгружалася ў Літве, а адтуль ужо дастаўлялася на аўтавозах. Такім чынам, уведзеныя санкцыі па гэтым кірунку амаль ніяк не адаб'юцца на працы кампаній і кошце дастаўкі, бо сумы ў 100-200 даляраў у цане аўто можна назваць незаўважнымі.
Але калі раптам і на гэтым шляху ўзнікнуць дадатковыя складанасці, беларусы ўсё адно не застануцца без амерыканскіх аўто. Бо будзе магчымасць вазіць іх у Беларусь і Расію праз Грузію.
Пра тое, што Беларусь і Расія зацікаўлены ў шэрых схемах ўвозу тавараў на сваю тэрыторыю, ускосна сведчыць і той факт, што з 15 красавіка быў павялічаны бязмытны парог увозу тавараў для асабістага карыстання, які перавозіцца ў багажы. Раней бязмытны парог складаў 500 еўра і 25 кг. Цяпер сума павялічаная да 1000 еўра, а лімітавая вага да 31 кілаграма.
Кузніца-Брузгі. Чарга з Польшчы ў Беларусь. Ілюстрацыйнае фота
Акрамя таго, з 200 да 1000 еўра павялічаны ліміт бяспошліннага ўвозу тавараў для фізічных асоб, якія дастаўляюцца перавозчыкам або ў паштовыя адпраўленні. Дадзеныя меры часовыя, яны будуць дзейнічаць да 1 кастрычніка бягучага года. Прадстаўнік ЕЭК Ія Малкіна адзначала, што гэта дазволіць падтрымаць грамадзян ва ўмовах санкцыйнага ціску і пазбегнуць дэфіцыту тавараў першай неабходнасці і тавараў крытычнага імпарту.
«Наша Ніва» аднаўляе збор данатаў — падтрымаць проста
Чытайце таксама:
Беларускія НПЗ з-за санкцый працуюць на ўнутраны рынак
На граніцы з Польшчай і Літвой вярнуліся велізарныя чэргі з легкавікоў. Колькі часу займае перасячэнне мяжы?
«Надышоў той момант, калі адбываецца лібералізацыя нехаця» — эканамічны эксперт
