Аляксандр Багданаваў, вядомы яшчэ як Papa Bo, ужо паспеў вярнуцца да любімай справы і арганізаваў дабрачынны канцэрт у падтрымку Украіны — на жаль, не ў Беларусі, адкуль яны з калегам эвакуяваліся адразу пасля прысуду.
Пагутарылі з ім пра зняволенне, новы міжнародны праект і будучыню беларускай музыкі як унутры краіны, так і ў эміграцыі.
Аляксандр Багданаў
«Білі нагамі і дубінкамі, зламалі тры рэбры»
«Наша Ніва»: Калі ты выйшаў у анлайн пасля зняволення, то напісаў у сацсетках: «Аўтарская беларуская страва «пост-валадарская» прэтэндуе на зорку Мішлен у гэтым сезоне. Але каштаваць яе я вам не рэкамендую. Свабода неацэнная, а смак яе ні з чым не параўнальны». Ці адышлі ты і Макс ад гэтай «стравы», як вы сябе адчуваеце?
Аляксандр Багданаў: У мяне, насамрэч, стан бадзёры, але ён такім і быў. Усё, што са мной адбылося, мяне, як падаецца, не моцна траўмавала. У майго таварыша Макса крыху горшае становішча, ён змаймаецца з псіхолагам. Яму складаней адысці, ён сацыяфобіць крыху і не можа прыняць, што ўсё яго экс-жыццё ды сацыяльны капітал ў мінулым, трэба пачынаць наноў.
Мне мой псіхолаг сказаў на трэцім сеансе: «Давай скончым, ты бадзёры». У мяне цалкам жыццё было падзеленае на перыяды, калі нейкія сур’ёзныя перыпетыі абрывалі ўсё і трэба было пачынаць з нуля, таму я ўсё і цяпер успрымаю як чарговы этап. Ну, і я дастаткова авантурны, няўрымслівы — для мяне ўсё гэта як кінапрыгода, вострасюжэтны фільм.
«НН»: Перад затрыманнем былі нейкія прадчуванні?
АБ: Насамрэч, шмат. Нас узялі роўна праз год пасля нашых музычных перформансаў на маршах. Увесь гэты час канкрэтна мяне хістала туды-сюды. З аднаго боку, падавалася, што нешта мяне беражэ: мы ж моцна засвяціліся, і калі раней на нас не звярнулі ўвагу, мабыць, ужо не звернуць. А пасля саджаюць бубначоў і пачынаецца параноя: трэба з’язджаць. А потым я даю досыць рэзанансныя інтэрв’ю «Дажджу» і РБК, і ніхто намі ўсё адно не цікавіцца, хаця мы навідавоку, працягаваем сваю дзейнасць. І тут бяруць дудароў, гурт Irdorath — мне адразу паступае шмат званкоў: «Саня, тэрмінова чахлі валізу і з’язджай».
Перад самым затрыманнем, за тры дні, нейкім, відаць, крайнім пачуццём, вырашыў зрабіць свой вялікі беніфіс у «Корпусе», граў тады 3,5 гадзіны. На пачатку мерапрыемства я ўбачыў яшчэ не ў моцна запоўненай зале — у самым канцы яе — дзве чорныя фігуры, якія глядзелі на мяне.
Тады я не надаў гэтаму асаблівага значэння, а пазней, ужо адбудоўваючы ланцужок, зразумеў, што за мной тыдзень вялося сачэнне. Яны ведалі, што тады я застаўся начаваць у «Корпусе», ведалі, хто мяне забіраў пасля вечарыны дамоў і ўсё іншае.
Чаму я не з’язджаў, хаця так хістала? Мяне спыняў груз «Корпуса», маёмасці, абязальніцтваў. Мы планавалі нейкі ад’езд у будучыні, але больш спакойны, каб паціху звярнуць дзейнасць, прадаць маёмасць, што назапасілася, сабрацца і з’ехаць з канкрэтным культурным праектам, які можна будзе рэалізоўваць за межамі Беларусі. Мы рухаліся ў бок ад’езду, але не паспелі. Не хапіла пару месяцаў.
«НН»: Вас збівалі, наколькі я ведаю, да Акрэсціна?
АБ: Так, і гэта быў адзіны момант, калі прымянялася жорсткая фізічная сіла. Нас з Максімам і яшчэ адной супрацоўніцай Лізай ГУБАЗіК браў у самім «Корпусе». Лізу не чапалі, Максіма збілі моцна яшчэ там. Мяне ўжо ў ГУБАЗіКу пачалі.
Апрацоўвалі ў розных кабінетах вельмі сур’ёзна. Максіма падвешвалі «ластаўкай». Усё гэта, каб мы далі паролі ад тэлефонаў. Плюс канкрэтна ў маім выпадку я не хацеў запісваць пакаяннае відэа.
Як толькі мяне прывезлі туды, была ўжо падрыхтаваная паперка з тэкстам, і яны хілілі да тэмы, што ўсе дыджэі — наркаманы, я — таксама, значыць — зачытвай, што ты ўдзельнічаў у пратэстах і пастаянна ўжываў наркотыкі. Я разумеў, што магу сказаць пра ўдзел у пратэстах, але калі дам чыстасардэчнае прызнанне на камеру пра наркотыкі, то гэта можа быць ужо іншы артыкул.
З Максімам Круком
Мяне білі нагамі і дубінкамі, зламалі тры рэбры, пашкодзілі селязёнку. Калі яны спыталі: «Нам ужо паўгода выдаюць прэзерватывы, ведаеш для чаго?» — і ўзялі прэзерватыў, пачаўшы яго нацягваць на дубінку, я пагадзіўся запісаць відэа. Я быў не гатовы да такога роду гвалту.
Увесь ГУБАЗіК, як высветлілася, быў вельмі абражаны нашым перформансам. Як яны патлумачылі, проста рукі да нас доўга не даходзілі. Але ў выніку яны мэтанакіравана везлі мяне паказаць свайму начальніку, таму што ў таго асабіста на мяне «зуб». Ëсць жа два відэа з маршаў з намі. Дык вось на менш папулярным мы падышлі наўпрост да ачаплення ГУБАЗіКа. Яны тады перакрылі Рэвалюцыйную, сталі там джыпамі, з нейкімі помпавымі стрэльбамі ў спартовых касцюмах бандзітаў. Мы падышлі да іх усутыч, і я развярнуў камеру так, каб граць на іх фоне. Яны вельмі напружыліся, пачалі рухацца ў наш бок, але мы паспелі сысці.
Момант на відэа, які зачапіў ГУБАЗіК
«Калі трапіў на Валадарку, то падумаў, што выратаваны, бо падавалася, што на Акрэсціна памру ўжо»
«НН»: Ці аказвалася табе хоць нейкая медыцынская дапамога пасля збіцця?
АБ: Не, а я не мог нармальна дыхаць, адкашляцца, не мог спаць праз зламаныя рэбры і пашкоджаную селязёнку. І мы штодзень усёй камерай і на ІЧУ, і на ЦІП прасілі, каб прывялі доктара, але ўвесь медперсанал усіх змен — усе яны, як адзін, дакраналіся пальцамі да рэбраў і казалі: «Нічога ў цябе не баліць, калі б я дакранаўся да зламанага рабра, ты б загінаўся ад болю». У ЦІП нас было 18-20 чалавек на чатырохмесную камеру, і ва ўсіх быў кавід.
Незразумела, чаму, але праз два тыдні з усіх у камеры выдралі мяне аднаго з тэмпературай і кашлем. Мяне пад канвоем павезлі ў Бараўляны, таму што я прапісаны ў Мінскім раёне. Там мне дыягнаставалі кавід і зламаныя рэбры, пашкоджанне тканак — у мяне былі фіялетвыя сцёгны, дупа і спіна.
Два тыдні я правёў у чырвонай зоне адзін (калі не лічыць трох канваіраў). Для мяне вызвалілі палату, хаця месцаў тады відавочна не хапала: людзі ляжалі на калідорах. Канваіры ў поўнай амуніцыі «касманаўтаў», з абароннымі акулярамі, маскамі і пальчаткамі, паверх — бронікі і аўтаматы — змяняліся кожныя 12 гадзін.
Адразу пасля бальніцы мяне хацелі перавесці на Валадарку, але вырашылі, што я павінен адбыць каранцін і змясцілі ў адзіночку ІЧУ на Акрэсціна, там я тыдзень каранцініў у самоце.
«НН»: Канваіры ў бальніцы спрабавалі з табой завязаць нейкі дыялог?
АБ: Гэта было жудасна, таму што ім 20-22. І гэта пацаны, якія прыехалі з вёсак, каб атрымаць кватэру ў Мінску, якія размаўляюць на калгаснай трасянцы і ў якіх няма зацікаўленасцяў, акрамя: «Сёння ўвечары з малой пасмажыць бульбы і выпіць піва».
Былі не дыялогі, а маналогі, таму што кожны з канваіраў на змене лічыў сваім абавязкам правесці мне прымусовую палітінфармацыю ў духу: «Ну што ты, змагар, яшчэ і бясплатна выходзіў — без лаха і жызнь плаха», «Што, кінула цябе твая катлетная?» — вось гэта ўсё. А калі ты ляжыш прыкуты да ложка і над табой тры мянты, то асабліва не паспрачаешся і не адкажаш.
Увесь астатні час яны сядзелі і глядзелі тыктокі ў тэлефонах. Прычым я заўважыў, што ва ўсіх чамусьці не было навушнікаў — і атрымлівалася такая какафонія паралельна з трох тэлефонаў.
«НН»: Што можаш сказаць пра ўмовы на Акрэсціна і Валадарцы ў параўнанні?
АБ: Ну, на Акрэсціна побыту няма ніякага ў прынцыпе. А ў сувязі з гісторыяй у бальніцы я фактычна пяць тыдняў быў у адным і тым жа адзенні, з непачышчанымі зубамі, непаголены, нямыты — гэта вельмі цяжка, канечне.
Мае спрабавалі перадаць перадачу, у тым ліку ў Бараўляны. Спрабавалі праз медсёстраў што-небудзь хаця б — шчотку ці зубную пасту, але ніхто нічога не перадаваў. Таму што там, відаць, я знаходзіўся, як на Акрэсціна — з такімі ж правіламі. Ахоўнікі нібыта прымалі перадачы, але яны тухлі ў калідоры.
Медыкам таксама забаранялі хоць неяк мне дадаткова дапамагаць, акрамя медыкаментаў, што мне калолі. Напрыклад, доктар увесь час настойваў, што мне трэба сядзець і расхаджвацца з маімі траўмамі, а па правілах канваіраў я павінен быў заўсёды ляжаць, прыкуты кайданкамі да ложка.
Адзін з іх адсцёгваўся толькі тады, калі мне прыносілі ежу — і ты вось адной рукой ясі, трымаючы лыжку. Дзве рукі адсцёгваліся выключна ў туалеце. І ты ідзеш туды, а ў канваіраў павінен быць пастаянны візуальны кантакт з табой — і яны стаяць і глядзяць на цябе.
Вельмі адрозніваецца само стаўленне супрацоўнікаў Акрэсціна, канваіраў ад людзей, што працуюць на Валадарцы. Пасля ўсяго таго жаху, калі спіш на падлозе і не можаш памыцца, паесці нармальнай ежы, на Валадарцы, у параўнанні, цярпімае стаўленне, наладжаны быт і графікі перадач. Толькі радасць ад коўдры, матраца і падушкі неймаверная, і калі цёпла, а не дубак у камеры. Калі я трапіў на Валадарку, то, калі шчыра, падумаў, што выратаваны, бо падавалася, што на Акрэсціна я і памру ўжо.
«НН»: З кім з палітвязняў ты перасякаўся ў СІЗА?
АБ: Сядзеў з Алесем Мінавым, выкладчыкам беларускай мовы і літаратуры. І яшчэ адзін вядомы палітзяволены — Акіхіра Гаеўскі-Ханада, які праходзіць па «справе анархістаў».
Яшчэ досыць вядомы чалавек са мной быў — яго паказвалі цэлы тыдзень у перадачы «ЧП» — турак з галандскім пашпартам, які ў складзе арганізаванай групы вёз з Афганістана праз Беларусь у Амстэрдам 550 кілаграмаў гераіну, і гэта самая вялікая партыя ў гісторыі Беларусі. Далі яму 20 год, а ён нават на рускай мове не размаўляе.
У камеры на Валадарцы заўсёды знаходзілася 15 чалавек, там трохярусныя нары. Досыць шчыльна — так, што двум чалавекам не разысціся на пустой плошчы і нельга адначасова папрысядаць.
«НН»: З восені ў многіх назіраюцца праблемы з ліставаннем, наколькі цябе гэта закранула?
АБ: Канкрэтна мне прыходзіла ад двух да пяці лістоў у дзень, але я ведаю, што гэта працэнтаў 10 з таго, што мне адпраўлялі. Я ведаю многіх людзей, якія пісалі штотыдзень, штодзень, але не дайшло нічога. У кастрычніку мы павінны былі ехаць на вялікую канферэнцыю TEH (Trans Europe Halles) — гэта міжнародная арганізацыя, якая аб’ядноўвае культурныя прасторы ў індустрыяльных будынках. Мы не паехалі па вядомых прычынах, і ўсе члены адтуль — каля 150 — падпісалі паштоўкі, але з гэтага мне нічога не дайшло. Відавочна, існавала нейкая выбарка — ад каго прапускаць, а ад каго не.
Але каб мне прыходзілі ўсе лісты, я б памёр, таму што я і так амаль нон-стопам на Валадарцы адказваў на іх, вельмі мала чытаў. Я сам сабе зладзіў чэлендж: колькі мне чалавек піша па аб’ёме, столькі я і буду адказваць. А калі чалавек дасылае тры альбомныя лісты з двух бакоў размашыста, то маім дробным шрыфтам можна было адказваць цэлы дзень.
«Адыграў штук 10 дваровых рэйваў па Мінску»
«НН»: Згадай, як нараджаліся музычныя акцыі #музыкаоружие і #Протестанцы, за якія вас і затрымалі. Якая ў цябе асабіста была мэта з імі?
АБ: Пачалося з таго, што кампаніяй мы выйшлі на першы вялікі марш у нядзелю — 16 жніўня. Там была процьма народу, мы сустрэлі вельмі шмат знаёмых, і кожны канкрэтна ў мяне чамусьці пытаўся: «Саня, а дзе музыка? Чаму няма сцэны і калонак, не арганізаваныя танцы на паляне? Вельмі не хапае натхняльнай музыкі!» Ну і вось мы да наступных выхадных ужо прыдумалі, што трэба нейкім чынам выходзіць, але быць мабільнымі, каб рухацца з натоўпам. Я ўжо даўно сачыў за англійскім дыджэем SUAT, ён робіць цікавыя відэасэты — бярэ вялікі стол, які замацоўваецца на плечы, і ходзіць з мікрафонам па нейкіх англійскіх гарадах ці грузіць прыборы ў байдарку і плыве па рэчцы, паралельна нешта каментуючы, размаўляючы з людзьмі. Ну, і валіць музыку, вядома.
Мы падумалі, што гэта добрая ідэя, пры тым што мой дыджэйскі кантролер дазваляў перамяшчацца. У Максіма, майго напарніка, кампаньёна і «змоўшчыка» па справе цяпер, вельмі сур’ёзная інжынерная, крэатыўная галава (ён жа займаецца распрацоўкай дэкарацый у кіно, тэатрах, рэкламных роліках, робіць інсталяцыі на мерапрыемствах). Макс прыдумаў, як усё гэта зрабіць і падвесіць на мяне, каб трымалася, не выключалася і каб дождж не намачыў.
Аляксандр на адным з маршаў
«НН»: Усё было дзеля забавы, ці ты ў тым ліку верыў у пратэст, падтрымліваючы яго такім чынам?
АБ: Я вельмі верыў і дагэтуль веру ў беларускі пратэст.
Я лічу, што музыка ў такія гістарычныя моманты грае важную ролю: падбадзёрваць народ і натхняць — гэта задача культурных дзеячаў. Пратэснае мастацтва робіцца, каб падсілкоўваць пратэст ментальна. Менавіта для гэтага мы і выйшлі.
Мы зрабілі толькі дзве акцыі. Гэта было звязана з вялікай рызыкай — па-першае, на нас звярнулі шмат увагі. Па-другое, агулам на новых маршах пачаліся больш жорсткія затрыманні.
Таксама, калі мы выходзілі на першы марш з музыкай, ва ўсіх было адчуванне свята, еднасці. А нават калі паглядзець на другое відэа і людзей, што ідуць вакол нас, можна заўважыць, што ўсе вельмі напружаныя ўжо — твары на строме, і ніхто ўжо асабліва не танчыць, яны аглядваюцца.
Пры затрыманні я б са сваёй «штукай» збегчы дакладна не змог, проста упаў бы на спіну, як жук, і мяне б штурхалі па зямлі разам з усім электраабсталяваннем. Да ўсяго сыграў фактар дрэннага надвор’я — усё ж электрычнасць пад адкрытым небам.
Але пасля мяне пачалі актыўна клікаць на дваровыя варушнякі абсалютна розных фарматаў. Я адыграў штук дзесяць дваравых рэйваў па Мінску.
«НН»: Вера ў пратэст з’явілася толькі ў 2020 годзе?
АБ: Відаць, як і ў многіх. Хаця раней я ўдзельнічаў у пратэстах таксама, стаяў у ачапленні Плошчы-2006 на Кастрычніцкай, але канца гэтаму не было бачна. Тут жа пачало бачыцца святло ў канцы тунэля.
«Большасці людзей, з кім і для каго мы гэта рабілі, фізічна ў краіне няма»
«НН»: Што цяпер з «Корпусам» і які лёс яго чакае?
АБ: Праект пастаўлены на паўзу, і каманда перафарматуе сваю дзейнасць ў культурную інстытуцыю. Як месца «Корпус» прыпыніў сваю працу. Пакуль што гэта ўсё, што я магу сказаць.
«НН»: Што ты адчуваеш, калі гэта прамаўляеш? Як я разумею, гэта было справай усіх апошніх год?
АБ: Мы сапраўды усёй камандай гэтым месцам пяць год жылі (ды і жылі ў ім некаторыя фактычна). Горка, балюча, але я адпусціў гэта, бо разумею, што большасці людзей, з кім мы гэта рабілі, абсалютная большасць тых, для каго мы гэта рабілі, пачынаючы ад партнёраў і знішчаных НДА, з якімі мы супрацоўнічалі, заканчваючы публікай, фізічна ў краіне няма.
Адно з мерапрыемстваў у культурным цэнтры «Корпус». Фота 34travel
Мы стваралі месца з кам’юніці, а яно рассеялася. У жорсткіх умовах выпаленага поля трымаць вялізнае дарагое памяшканне незразумела дзеля чаго, калі нельга рабіць вялікія мерапрыемствы ды і няма каму іх рабіць, — гэта не мае сэнсу.
Таму мы і хочам перафарматаваць сваю дзейнасць — для нашага ж кам’юніці. Пашыраючы яго ў тых краінах і гарадах, куды нашы людзі накіраваліся.
«НН»: На тваім ютуб-канале ёсць пакуль першы выпуск тваіх «добрых навін у дрэнны год». Ëн называецца «Бывала і горш». А ў цябе было горш у жыцці, чым вось цяпер — турма, эміграцыя, усё з нуля ў прафесійным плане?
АБ: Думаю, так, пару разоў. Напрыклад, адзін з этапаў, калі мы стартавалі акурат з «Корпусам». Перад гэтым распаўся гурт «Серебряная свадьба», у якім я быў дырэктарам дзесяць год і з якім мы аб’ездзілі ўвесь свет і вельмі добра зараблялі, былі вядомымі супергастралёрамі. Тады ж у мяне адбыліся асабістыя перыпетыі — бяда ніколі не прыходзіць адна, адразу звальваецца некалькі п*****ў.
«НН»: Ты цяпер яшчэ працуеш з якім-небудзь з беларускіх гуртоў?
АБ: Мы падтрымліваем камунікацыю, я ўсіх маю на ўвазе ў сваіх праектах ці не ў сваіх, а там, куды мяне запрашаюць як кансультанта — у першую чаргу прасоўваю артыстаў, з якімі мы некалі супрацоўнічалі.
«Галоўная мэта для мяне, як для культурнага дзеяча — не згубіць сувязь з сучаснасцю, не стаць закарэлым»
«НН»: Калі ты расказваў, як прыйшоў у музычнае менеджарства, то казаў, што пачынаў з арганізацыі кватэрнікаў «Джамбібум» і «НагУаль», а далей паехала. Але што дапамагло стаць паспяховым прадзюсарам і менеджарам вялікай колькасці беларускіх гуртоў («Серебряная свадьба», «Кассиопея», «Port Mone», Shuma і іншыя) — толькі практыка ці былі настаўнікі?
АБ: Усё сапраўды пачыналася з хіпуючымі таварышамі, з якімі мы рабілі кватэрнікі і канцэрты бубначоў пад мастом. Усё гэта паступова, як снежны ком, вырасла. Спачатку перарасло ў знаёмства з гуртом «НагУаль» — тады, 15 год таму, яны былі на піку формы, і я стаў з імі ездзіць на гастролі. Тады была ўдзячная глеба і яшчэ маладыя, не стомленыя мазгі. Нейкіх генетычных перадумоў, якія б дапамаглі, няма: у мяне маці — настаўніца, а тата — паэт.
Не магу таксама сказаць, што ў мяне былі нейкія настаўнікі. Не тое каб вучыўся, але назіраў я за маім сябрам Жэнем Калмыковым — прадзюсарам «Ляпіса». Крыху — за Максімам Жбанковым і Арцеміем Троіцкім. Галоўная мэта для мяне, як для культурнага дзеяча, — не згубіць сувязь з сучаснасцю, не стаць закарэлым, адчуваць «new wave».
Толькі ў практыцы, мне падаецца, можна стаць добрым менеджарам. На працягу сваёй дзейнасці я трапляў на розныя платформы, семінары, інтэнсівы, дзе вучылі, як планаваць мерапрыемствы, бюджэты, як камунікаваць з партнёрамі — нічога з гэтага не дапамагло.
Усё не так, як пішацца чорным маркерам на белым лісце па пунктах.
«НН»: Нядаўна ў Інстаграме ты папрасіў адгукнуцца беларускі культурны актыў за межамі Беларусі — насамрэч, уражвае, колькі людзей цяпер за мяжой. Што вы з тымі, хто адгукнуўся, плануеце рабіць?
АБ: Гэта насамрэч толькі вяршыня айсберга, бо шмат людзей напісала мне ў прыват, каб «не трапляць на вочы маёру».
Як я і казаў, мы хочам перафарматаваць каманду «Корпуса» ў культурную інстытуцыю, якая будзе гэткім мабільным пераязным згуртаваннем артыстаў і менеджараў, якое ездзіць па гарадах з вялікімі беларускім кам’юніці і сучаснымі адкрытымі івэнтамі. Гэта, па-першае, зноў вяртае ў поле зроку беларускі палітычны парадак дня, які, несумненна, цяпер згасае. Па-другое, мы хочам рабіць у гэтых краінах і гарадах івэнты такім чынам, каб гэты парадак дня не замыкаўся выключна ўнутры беларускага кола.
Як я бачу, што адбываецца цяпер? Гэта толькі меркаванне нашай каманды, але большасць івэнтаў, якія падтрымліваюць беларускі парадак дня, накіраваныя толькі на беларускую дыяспару, яны не прыцягваюць прагрэсіўных мясцовых жыхароў, лідараў меркаванняў, з якімі можна было б весці актыўны дыялог.
Грубы прыклад: пры ўсёй павазе, канцэрт Лявона Вольскага і Зміцера Вайцюшкевіча, якіх я вельмі люблю, у вялікай зале Варшавы збярэ, хутчэй, толькі беларусаў. А рэйв з электроннымі музыкамі, з запрашэннем лакальных артыстаў, з класным візуалам збярэ мясцовую аўдыторыю ў тым ліку. І гэта важна — каб беларускі парадак дня выходзіў за межы нашага кам’юніці.
Мы сабралі вялікую базу артыстаў, менеджараў, арганізатараў і распланавалі шэраг мерапрыемстваў пад назвай «Belarus outside sound system». Наш праект мы хочам зрабіць у ліпені, пачаўшы з Тбілісі, Варшавы, Вільні, Берліна — пакуль плануюцца чатыры канцэрты, якія будуць пераходзіць у начныя рэйвы.
«У Беларусі практычна выпаленая зямля»
«НН»: Што рабіць беларускім артыстам, якія застаюцца ў Беларусі?
АБ: Я б хацеў прывезці шэраг беларускіх артыстаў, якія цяпер у Беларусі і пакуль не плануюць выязджаць. Але па падтрымку мерапрыемстваў мы звяртаемся ў фонды, таму не хочам ствараць беларусам небяспеку па вяртанні на радзіму.
Я думаю, што ў Беларусі практычна выпаленая зямля — большасць музыкаў і іншых дзеячаў культуры, якія засталіся, яны паступова ці з’едуць, ці пачнуць займацца не культурай, а нечым іншым.
Я дакладна ведаю, што ўсе куратары, якія робяць выставы сучаснага мастацтва, — за межамі краіны, большасць прамоўтараў і арганізатараў канцэртаў — таксама. Большасць асноўных пляцовак, дзе праходзілі выставы і канцэрты, пачынаючы з «ОК16», заканчваючы Lo-Fi Social Club, «Кармай» — усё зачынена. Калі залезці на той ж сайт клуба «Графіці» — у іх раней кожны дзень быў канцэрт лакальнага артыста, а сёння адзін на тыдзень, і тое — праекты з невядомымі назвамі. На жаль, усё дрэнна і стане яшчэ горш.
«НН»: У старых інтэрв’ю ты вельмі крытыкаваў беларускую сцэну, называючы «безаблічнай і сумнай, без развіцця». Усё змянілася?
АБ: Змянілася і мянялася б у лепшы бок, каб не адбылося тое, што адбылося ў апошнія два гады — ад каранавіруса да лютых выбараў, пратэстаў і вайны ва Украіне цяпер яшчэ. Усё б у беларускай культуры было добра, таму што з’явілася вельмі шмат маладых і крэатыўных, шмат магчымасцяў выязджаць і абменьвацца досведам. На расійскіх і ўкраінскіх фэстах з’явіўся запыт на беларускія якасныя гурты, на наша сучаснае мастацтва. Усё ішло вельмі добра, хай і з затрымкай.
«НН»: Ну вось існуе меркаванне, што, калі б не было пратэстаў, усё б і ішло далей «шляхам паступовай лібералізацыі»…
АБ: Я насамрэч з такога боку не гляджу на пратэсты 2020 года. Я гляджу на іх, як на адзіны варыянт яднання нацыі і абуджэння, асэнсавання нас як беларусаў — з пазітыўнага пункту гледжання, нягледзячы на тое, што яны прывялі да такой дупы і да такіх ахвяряў. Ды і сёння прыводзяць… Але я думаю, што ў гісторыі развіцця Беларусі гэта станоўчая кропка, на жаль, толькі балючая і крывавая.
«Мы апынуліся ў правінцыяльна-хтанічным рускім горадзе, такой глыбокай, панурай Расіі, і правялі там 40 дзён»
«НН»: Ваша эвакуацыя пасля прысуду прайшла не без прыгод і складанасцяў, раскажыце пра іх.
АБ: У эвакуацыі нам дапамог BYSOL, за што ім вялікі дзякуй. 29 снежня мы з Максімам па заснежаных палях прайшлі беларуска-расійскую мяжу. У нас быў план асесці ў Расіі на кароткі час, а пасля нас бы правялі праз расійска-ўкраінскую мяжу.
30-га мы апынуліся ў правінцыйна-хтанічным рускім горадзе, такой глыбокай, панурай Расіі. 1 студзеня ў мяне дзень нараджэння, і мы, як наіўныя хлопцы, разлічвалі, што ледзь не Новы год мы ўжо нармальна сустрэнем у сяброў. А тут нам кажуць — здымайце кватэру на тыдзень, а потым яшчэ працягвайце арэнду, таму што войскі расійскія на межах стаяць, якраз у патрэбным нам месцы.
Мы чакалі сігналу, працягваючы арэнду яшчэ на тыдзень і яшчэ. У выніку мы правялі ў гэтым жудасным чорным горадзе сорак дзён. Нам трэба было мяняць кватэры і сімкі, але нельга было камунікаваць ні са сваякамі, ні з сябрамі. Нельга было гуляць, выходзіць некуды ўвечары, каб нас не спыніла паліцыя.
Жудаснае ўражанне ад таго месца — такая цямрэча і нявыкрутка, як Варламаў паказвае ў сваіх відэа пра гарады-срань, дзе ніколі не прыбіраецца снег, людзі падаюць у яго без канца. Усе ў чорным. Піўнухі ў кожным двары і больш нічога. Муралы і славутасці, звязаныя выключна з ВАВ і георгіеўскімі стужкамі. Карыкатурная панурая Расія.
Мы перажывалі, елі, пракрастынавалі і глядзелі «Нэтфлікс» — пашанцавала, што знялі кватэру, дзе ён быў аплачаны. Калі бачылі навіны, што войскі сцягваюцца на мяжу, было адчуванне, што мы там надоўга. Сувязь была толькі з нашым куратарам, які паўтараў: «Ооо, такі няўдалы час». Нам ужо былі сказалі акопвацца і здымаць кватэру на месяц, а не пасутачна, як знайшоўся крыху іншы спосаб нас эвакуяваць, без Украіны. Не магу сказаць, які, па зразумелых прычынах.
«НН»: Вы ўвогуле разлічвалі на «хімію»?
АБ: Я спадзяваўся, але была верагоднасць, што нас адправяць у калонію. Таму, калі аб’явілі пра тры гады з накіраваннем, для нас гэта было палёгкай. Мы былі ўпэўненыя, што гэта адзіны шанец саскочыць, і нам гэтую аперацыю рыхтуюць на волі.
«НН»: На што вы плануеце жыць за мяжой?
АБ: Пасля СІЗА ў BYSOL нам адразу прапаноўвалі адкрыць збор, але мы вырашылі пачакаць, а з вайной ён стаў недарэчным. Цяпер наш музычны міжнародны праект мы плануем рабіць цалкам дабрачынным — усе грошы ад уваходу накіроўваць фондам, каб яны размярковаўлі палову на падтрымку Украіны, палову — на беларускіх палітзэкаў.
Але нам самімі трэба за нешта жыць, таму мы просім не ва ўсіх салідарных, а ў людзей, якім падабаецца і падабалася тое, што мы робім, падтрымаць нас, каб мы далей генеравалі сацыяльныя і культурныя праекты. Мы даём ім такую магчымасць: цяпер на BYSOL існуе кропкавы збор.
Чытайце таксама:
Беспрадметка: Як асуджаныя нетыпова выкарыстоўваюць звычайныя рэчы дзеля выжывання ў беларускіх ізалятарах ФОТАПРАЕКТ
