Фота: Vecteezy
Калі ў пачатку вайны парты Адэсы спынілі дзейнасць з-за ваенна-марской пагрозы, экспарт сельгаспрадукцыі спыніўся. Мясцовыя чыноўнікі расказваюць, як ім тэлефанавалі з Мілана і са слязамі гаварылі, што ў іх скончылася цвёрдая пшаніца, патрэбная для вытворчасці макароны. Парты рэгіёна — асноўныя экспартныя шляхі для Украіны, другога ў свеце экспарцёра збожжавых і трэцяга ў свеце экспарцёра расліннага алею, таму сусветныя цэны на прадукты харчавання ўзляцелі.
Аднак найбольш балючай блакада была для ўкраінцаў. Расійскае ўварванне нанесла эканоміцы краіны жорсткі ўдар. Баі ідуць на тэрыторыях, якая ў мінулым годзе вырабіла пятую частку ВУП. З 6,2 мільёна ўнутраных перасяленцаў траціна — гэта беспрацоўныя. МВФ мяркуе, што сёлета ВУП скароціцца на 35%.
Тым не менш эканоміка краіны павольна і змрочна адаптавалася да вайны — і, здаецца, зноў расце. Парты Адэсы хоць і працуюць менш, чым звычайна, але ўсё ж працуюць. Рабочых пачынаюць выклікаць на дзве-тры змены на тыдзень.
Пагадненне аб збожжы, узгодненае ў ліпені пад эгідай ААН, дазваляе Украіне экспартаваць сельскагаспадарчую прадукцыю. З таго часу намалочана не менш за 7,8 млн тон збожжа. Сёлета краіна чакае ўраджай 65-70 млн тон, што на траціну ніжэй за даваенны ўзровень. Але ўлічваючы абставіны, гэта вялізная сума. Ураджай мае быць дастаткова рэнтабельным, каб можна было саджаць на новы сезон. Паколькі ежа можа адпраўляцца караблямі, магутнасць чыгункі вызваляецца для экспарту металаў.
Поспех Украіны на полі бою таксама паўплываў на сітуацыю. У жніўні ва Украіну з ЕС вярнулася столькі ж людзей, колькі выехала. Доля фірмаў, што працуюць больш чым на палову магчымасцяў, у верасні дасягнула блізка 80% супраць 57% у маі. Дзяржаўная праграма дапамагла 745 прадпрыемствам пераехаць у больш бяспечныя раёны краіны.
Тым часам разумная палітыка не дазволіла краіне ўвайсці ў фінансавы крызіс. Калі пачалася вайна, дэфіцыт бюджэту падскочыў да 5 млрд долараў на месяц (супраць даваенных чаканняў 600 млн долараў). Нягледзячы на ўсе намаганні Цэнтральнага банка, у ліпені ў яго не было іншага выбару, акрамя як дэвальваваць валюту. І чарговая дэвальвацыя цяпер выглядае таксама імавернай, улічваючы разрыў паміж наяўным абменным курсам і афіцыйным.
Тым не менш гэтыя праблемы аказаліся кіраванымі. Банкі ўступілі ў вайну з добрай капіталізацыяй. Незалежнасць цэнтральнага банка дапамагла прадухіліць паніку.
Дапамаглі і міжнародныя донары. Спачатку ахвяраванняў было дастаткова, каб утрымаць урад на плаву. Але па меры таго, як вайна зацягнулася, неабходнасць большых абавязацельстваў стала відавочнай. Амерыка накіравала 8,5 млрд даляраў і неўзабаве дадасць яшчэ 4,5 млрд. ЕС пагадзіўся накіраваць 5 млрд еўра крэдытаў.
Тым часам украінскі ўрад мяркуе, што ў наступным годзе ён атрымае дэфіцыт бюджэту ў памеры 38 млрд долараў. На аднаўленне важнай інфраструктуры і жылля патрабуецца каля 17 млрд даляраў.
Адміністрацыя Байдэна спадзяецца штомесяц накіроўваць субсідыі ў памеры 1,5 млрд долараў, калі зможа пераадолець супраціў рэспубліканцаў. Еўрапейская камісія яшчэ працуе над прапановай, але яе бюджэт ужо выдзелены. Дакладныя патрэбы Украіны будуць часткова залежаць ад лёсу збожжавай здзелкі. Тэрмін пагаднення заканчваецца 19 лістапада.
Эканоміка краіны зараз расце, але яе перспектывы застаюцца нявызначанымі. Спатрэбіцца дадатковая падтрымка. Таму спецыялісты чакаюць ад украінскіх міністраў жорсткіх рашэнняў.
