Фота: Mark McCaughrean and Sam Pearson of the European Space Agency / JWST / NASA / ESA / CSA
Калі б іншапланетныя астраномы назіралі за нашай Сонечнай сістэмай з адлегласці 4,5 мільярда светлавых гадоў, яны ўбачылі б зорку, аточаную першародным газам і пылам. Гэты матэрыял у выглядзе вузкага, але шчыльнага дыска круціўся вакол маладой зоркі. З часам яго часціцы сутыкаліся і ўтваралі глыбы, з якіх гравітацыя стварыла планеты і спадарожнікі; а некаторыя пакінула, каб яны сталі астэроідамі і каметамі.
Такі ж працэс адбываецца вакол іншых зорак па ўсім Сусвеце. Новы здымак планетнай сістэмы ў стадыі стварэння — так званы пратапланетны дыск — быў зроблены з дапамогай новага касмічнага тэлескопа Джэймса Уэба. Так выглядаў і наш касмічны дом у пачатку свайго шляху.
Сістэма ў стадыі фармавання знаходзіцца ў Туманнасці Арыёна, бліскучым воблаку міжзорнага газу і пылу, прыкладна за 1500 светлавых гадоў ад нас. Яе зорцы каля 1 мільёна гадоў — дзіця з пункту гледжання астраноміі. Пыл вакол зоркі блакуе святло ад яркай туманнасці на заднім плане, таму бачны сілуэт планетарнага дыска.
Цьмяны, размыты шар, размешчаны ўнутры — гэта не сама зорка, а зорнае святло, што асвятляе пыл вакол яе. Гэта адно з самых захапляльных асяроддзяў у космасе, дзе дробныя часціцы з часам ператвараюцца ў паўнавартасныя сусветы. Згодна з тэорыямі фармавання планет, тут ужо павінны зараджацца газавыя гіганты, такія, як Юпітэр і Сатурн.
Зорная сістэма, вядомая як Арыён 294-606, не ёсць новым адкрыццём, астраномы назіралі падобныя і раней. Яны выявілі прыкметы таго, як планеты набываюць форму, вывучаючы заканамернасці патоку газу ў пратапланетным дыску. Астраномы нават выявілі выразныя прыкметы хімічных элементаў унутры некаторых дыскаў, што дазваляе ім рабіць прагнозы пра тое, з чаго могуць складацца будучыя планеты.
The Atlantic параўноўвае новую выяву са знакамітым здымкам, вядомым пад назвай «Бледна-блакітная кропка». Гэты здымак, зроблены касмічным караблём НАСА «Вояджар» у 1990 годзе з самага ўскрайку Сонечнай сістэмы, натхніў знакамітага астрафізіка Карла Сагана апісаць Зямлю як «пылінку, што завісла ў сонечным промні».
«Бледна-блакітная кропка Зямлі». Фота: NASA / JPL
Фатаграфія сапраўды можа ўразіць: невыразныя палосы сонечнага святла і малюсенькая кропка ў аранжавым промні — планета Зямля, якая выглядае як тое, што вы паспрабавалі б сцерці з экрана ноўтбука. Толькі калі крыху пасядзець і абдумаць убачанае, гэтыя пікселі могуць стаць чымсьці іншым. Зярністы здымак можа адлюстраваць спробу чалавецтва зразумець Сусвет і паказаць нам наша месца ў ім.
Арыён 294-606 можна разглядаць як павялічаную міжзоркавую версію «бледна-блакітнай кропкі». Гэта не толькі таму, што выява можа выклікаць адчуванне адзіноты, але з-за вялізнасці, якая змяшчаецца ўнутры. Верагодна, там ёсць усё неабходнае для стварэння планетарнай сістэмы з такой жа разнастайнасцю, як у нашай. І гэта тое месца, дзе могуць стварацца бледна-блакітныя кропкі і ўсё жыццё, якое можа знаходзіцца ўнутры.
якія мы малееенькія...
"Мы живём в глазу синеглазого великана" )