Фота з прэзентацыі фільма, якая адбылася ў ЕГУ 25 кастрычніка. Крыніца: Сяргей Харэўскі
Здымкі ішлі чатыры месяцы. Задумка расказаць пра Скарыну ў фільме ўзнікла паўтары гады таму, тады, калі было яшчэ магчыма прыцягнуць да працы экспертаў з Полацка — роднага горада Скарыны, але ж праз рэпрэсіі ў Беларусі дамоўленасці з полацкімі навукоўцамі давялося скасаваць.
Фільм здымалі ў чатырох краінах — гутарылі з навукоўцамі з Літвы, Польшчы, Чэхіі і Італіі. Сяргей Харэўскі расказвае, што фільм задумваўся як папулярызатарскі:
«Гэта магчымасць паглядзець на асобу Скарыны пад іншым вуглом і ацаніць яго як чалавека, выйсці за межы анахранічнага школьнага ўспрымання Скарыны».
Харэўскі тлумачыць: па-першае, усе часта забываюць, што Скарына — гэта перадусім доктар, прычым такі, што лячыў некалькі манархаў. Выглядае, што беларус увогуле быў адным з найлепшых лекараў сваёй эпохі як мінімум ва Усходняй Еўропе, але мы неяк упускаем яго заслугі ў галіне медыцыны. Гэта сыходзіць і з увагі прафесійных даследчыкаў.
Па-другое, Скарына таксама стварыў Каралеўскі сад для імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі, і гэтая частка жыцця першадрукара мала даследаваная. Ёсць у гэтым свая таямніца, кажа навуковец: «Скарына ўзяўся за сад ўжо па сканчэнні сваёй друкарскай працы. Чаму ён заняўся гэтым, ці меў ён нейкі папярэдні досвед? Кожны, хто займаўся аматарскім садоўніцтвам, ведае, што гэта няпроста.
А Скарына смела ўзяўся за імператарскую замову, ды і даручылі гэта менавіта яму — значыць, мусяць быць яшчэ нейкія працы. Трэба ж і ведаць, як вырастуць экзатычныя расліны, бо дзякуючы Скарыну ў Празе з’явіліся цытрусавыя, інжыр, фінікавыя пальмы».
Праца складаецца з трох частак: «Скарына-кніжнік», «Скарына-лекар» і «Сад Скарыны». Фільм прымеркаваны да 500-годдзя аднаго з віленскіх выданняў друкара — «Малой падарожнай кніжкі», і гэты твор можа пабачыць у стужцы, як і залы ўніверсітэта ў італьянскай Падуі, якія яшчэ памятаюць беларуса.
«Сад Скарыны», тлумачыць Сяргей Харэўскі, заклікае яшчэ раз пераасэнсаваць жыццё і дзейнасць нашага першадрукара: «Беларусам ёсць чым ганарыцца, бо на вяршыні нашага культурнага пантэона стаіць мысляр, чалавек культуры і навукі, а не рэвалюцыянер, ваяр ці палітык. Іх заслугі могуць для кагосьці быць сумнеўнымі, а вось дасягненні ў галіне кніжніцтва ці садоўніцтва належаць усім. Гэта спадчына ўсіх краінаў, да якіх належаў Скарына, як і яго кнігі. Гэта падстава для абсалютна справядлівага гонару, і натуральна, што Скарына не змог бы рэалізаваць свае праекты без памочнікаў, фундатараў і палітычнай падтрымкі».
У хуткім часе стваральнікі «Сада Скарыны» абяцаюць размясціць фільм на YouТube.
Сяргей дзеліцца, што засталося яшчэ шмат матэрыялу, які не ўвайшоў у працу, у тым ліку звязанага з асабістым жыццём беларуса: «Свае кнігі ён выдаваў у часы вайны з Масквой, падчас якой двойчы быў спалены родны горад Скарыны. У яго і выбару не было, вяртацца ці не, бо Полацка, з якога ён з’ехаў, ужо не існавала. Пра тую вайну мы ўжо мала што памятаем, але ўсё гэта, крыкі і пажары, мінула, а кнігі і скарынаўскі сад засталіся. Можам экстрапаляваць гэта на сённяшні дзень і зрабіць пэўныя высновы».
«Беларусь для вас нейкі жарт ці што?» Твітар палыхае пасля паста Наўседы пра Скарыну
Беларускія мастакі стварылі «юбілейны» стыкерпак пра нашу краіну. Пампуйце і сабе!
Што насамрэч вывучаюць у Еўрапейскім гуманітарным універсітэце?
