Пачатак хваробы. «Матрыца»
Упершыню заляцеў у «Навінкі» ў 2008 годзе, дзе мне паставілі дыягназ «шызафрэнія параноідная, бесперапынны тып цячэння». Мне было 20 гадоў. Ніхто ў нашай сям'і на шызафрэнію не хварэў. Мае бацькі абсалютна здаровыя. Я думаю, што прычына хваробы ў тым, што ў мяне была серыя чэрапна-мазгавых траўмаў. Апошнюю атрымаў у 2007 годзе, калі трапіў у бойку, пасля чаго ў мяне пачаў ехаць дах. У мяне пачалася параноя. Я стаў падазраваць, што ўвесь свет — гэта камп'ютарная гульня, а я раб у гэтай гульні. Што на самай справе здабываю электрычнасць і мне не выбрацца з гэтага рабства. Усё было як у фільме «Матрыца».
У такім стане прахадзіў каля года. Мне ўдавалася працаваць на заводзе. І ніхто не западозрыў, што ў мяне былі такія думкі. Напэўна таму, што я быў маладым спецыялістам, які прыйшоў пасля каледжа. Ад мяне не чакалі шмат. Таксама мне ўдалося не страціць сувязь з рэальнасцю. Я працягваў кантактаваць з людзьмі. То-бок было адчуванне, што ўсё-ткі знаходжуся ў рэальным свеце.
Было цяжка, не разумеў, што са мной адбываецца. Баяўся камусьці прызнацца, што я ў нейкай віртуальнай рэальнасці, дзе здабываю для кагосьці электрычнасць. Як сказала потым доктар, мне пашанцавала з тым, што я не страціў сон, таму што мог стаць агрэсіўным. Падчас абвастрэння часта сыходзіць сон, з-за чаго мозг не аднаўляецца. У мяне была маладая псіхіка, несапсаваны характар. Усё гэта дазволіла пазбегнуць нейкай агрэсіі з майго боку і захаваць сувязь з рэальнасцю.
Вядома, бацькі перажывалі. Па сутнасці, ім давялося пайсці на хітрыкі, каб адвезці мяне да дактароў. Падчас абвастрэння ў мяне з'явіўся страх мужчынскага бяссілля, або імпатэнцыі. Бацька прапанаваў: «Давай ты ляжаш у бальніцу. Я дамовіўся з доктарам, ён таемна табе зробіць аперацыю — ты толькі ляж». Мяне прывезлі ў «Навінкі». Іншы чалавек, напэўна, ужо б зразумеў, дзе ён апынуўся. А я знаходзіўся ў такім стане, што гэтае месца не пазнаў. Трапіў у аддзяленне і кажу дактарам аб неадкладнай аперацыі. Яны, як у кіно, мне падыгралі. Праз нейкі час, вядома, прыйшло разуменне.
Другое абвастрэнне. Вядзьмарка
Пасля гэтага выпадку ў мяне былі два сур'ёзныя абвастрэнні. Па маладосці хацелася выпіць, пагуляць. Я не разумеў усёй небяспекі гэтай хваробы. Мне дактары казалі: «Табе трэба больш спаць, не бухаць». Але натуральна, у маладых людзей не атрымліваецца весці здаровы лад жыцця.
Я адмовіўся піць лекі з-за распіцця спіртных напояў і неразумення важнасці лячэння. Гэта быў 2009 год. У мяне зноў пачалася параноя. Я пачаў падазраваць маму і іншых сямейнікаў у тым, што яны ведзьмы і варожаць супраць мяне. Бацькі, калі ўбачылі мой стан, зноў занерваваліся. Усё працягвалася тры-чатыры месяцы. На шчасце, не дайшло да агрэсіі. Я хутчэй абражаў родных, грубіў ім. Мог маму назваць вядзьмаркай. Зачыняўся ад яе ў пакоі. Перыядычна выпіваў.
У такім стане проста знікае сон і жаданне што-небудзь рабіць. Акрамя ежы, нічога не хочацца. Я бядзяўся па вуліцах і прыходзіў дадому, толькі каб паесці і паспаць. Уявіце сабе чалавека, якому нічога больш не трэба, акрамя як хадзіць па вуліцах і разглядаць гарадскія пейзажы. Тады я не разумеў, што ў мяне пачалася эйфарыя. Родныя прасілі, каб прымаў лекі, але я іх не слухаў.
У «Навінках» пасябраваў з адным доктарам, калі знаходзіўся з першым абвастрэннем. Паехаў да яе проста пагаварыць, і яна прыняла меры: адразу ж выклікала санітараў. Мяне паклалі ў стацыянар на месяц.
Трэцяе абвастрэнне. Галасы
У 2010 годзе зноў пачаў гуляць і выпіваць. Як і многім маладым людзям, мне хацелася сустракацца з дзяўчатамі. Хацелася ажаніцца. І тады з'явіліся думкі аб тым, што мой дыягназ можа кагосьці спалохаць. Я думаў: «Як буду піць таблеткі пры жонцы? Трэба схаваць свой дыягназ і перастаць прымаць прэпараты». Потым доктар патлумачыла, што гэта былі дакучлівыя думкі, характэрныя для гэтага захворвання. Дактары, дарэчы, мяне не абвінавачвалі. Яны казалі: «Мы цябе разумеем. Усім людзям хочацца атрымаць асалоду ад маладосці».
Пасля таго як я перастаў піць таблеткі, у мяне знік сон, пачаліся галюцынацыі. У маёй галаве сталі гучаць галасы. Я баяўся пра гэта камусьці расказваць і быў моцна напалоханы. Дацягнуў да восені і так зацягнуў, што з'явілася трывога і панічныя атакі, прычым няхілыя.
Пра што гаварылі галасы? У асноўным нейкае трызненне. Незразумелыя фразы, у якіх словы не звязаныя паміж сабой па сэнсе. Але часам здавалася, што хтосьці са мной ўступае ў дыялог. Я думаў, што гэта нячысцік ці анёлы-ахоўнікі. У асноўным казалі пра мае грахі. Голас дакараў, я не мог ад яго ніяк адчапіцца: «Ты грэшнік. Ката твайго кастрыравалі, а ты не змог яго абараніць». У прынцыпе, я і цяпер з гэтым згодны. З жывёламі трэба быць гуманнымі, як і з людзьмі.
Хадзіў у касцёл, маліўся — нічога не дапамагала. Спаў па дзве гадзіны ў суткі. Мне сніліся вельмі прыгожыя сны, як быццам знаходзіўся пад наркотыкамі. Часам, калі ўдавалася выспацца, галасы знікалі на пару гадзін, а потым мне зноў станавілася дрэнна, таму што думаў, што ўва мне жыве бес.
Я стаў агрэсіўным. Ва ўчынках, на шчасце, гэта ніяк не выяўлялася. Былі дрэнныя думкі. Мог кагосьці праклінаць. Гэтым разам ужо разумеў, што трэба сябе ратаваць. Сам звярнуўся да дактароў, але мяне накіравалі ў іншае аддзяленне, паколькі ў мяне была агрэсія. Я лічу, што гэта было дрэннае аддзяленне. Там мяне пратрымалі два месяцы. Ніякага эфекту ад лячэння не было. Мяне выпісалі, і дома тры месяцы я прабыў у жудасным стане. У мяне ўзмацніліся трывога і панічныя атакі. Было так дрэнна, што хацелася здзейсніць суіцыд… Але, на шчасце, мяне паклалі ў нармальнае аддзяленне, дзе я прабыў пяць месяцаў. Быў сабраны кансіліум. Доктар сказаў, што, калі б трапіў да іх на месяц пазней, ужо не змог бы аднавіцца, стаў бы гароднінай.
«Навінкі»
Як выглядае бальніца знутры? Аддзяленне падобнае да звычайнай бальніцы са звычайнымі палатамі. Але ёсць дзяжурная палата, куды трапляюць людзі, якім дрэнна, якія агрэсіўна сябе вядуць. Іх прывязваюць. Часам санітарам дапамагаюць прывязваць чалавека хворыя. Яго не б'юць. Ён проста ляжыць і супакойваецца. Чалавеку дрэнна, яму такім чынам дапамагаюць. Яго могуць адвязаць, калі трэба схадзіць паесці або нават папаліць. У дзяжурнай палаце знаходзяцца тры дні, тыдзень, месяц… У залежнасці ад цяжкасці стану. Я там знаходзіўся месяц.
У «Навінках» мне прапаноўвалі электрасутаргавую тэрапію. Яна праводзіцца ў некалькі сеансаў, як правіла, пад агульным наркозам, то-бок я засынаў і прачынаўся. Балюча не было, ніякіх непрыемных наступстваў не было. Мне дапамагло: я выйшаў з бальніцы зусім іншым чалавекам. Кажуць, што падчас такой тэрапіі нейронавыя сувязі ўмацоўваюцца. Адзінае — было псіхалагічна непрыемна, калі прыляплялі электроды на галаву.
Пацыенты ў стацыянары паводзяць сябе па-рознаму. Ёсць шумныя хворыя, ёсць ціхія. Былі людзі, якія ў трызненні знаходзіліся, размаўлялі самі з сабой. Або творчыя асобы, якія складалі вершы, але ў абвостраным стане гэта дрэнна атрымліваецца.
Вядома, у аддзяленні ёсць некаторыя правілы. Напрыклад, нельга карыстацца нажом, відэльцам, мабільным тэлефонам. Уваходныя дзверы без ручак, каб не збеглі цяжкія пацыенты. Бывае, што чалавека прывозяць бацькі, сам ён нічога не разумее. Паверце, калі б не праца дактароў, у горадзе пачаўся б зомбі-апакаліпсіс. Я такога нагледзеўся ў аддзяленні. Напэўна, больш за ўсё мяне здзівіў чалавек, у якога былі візуальныя галюцынацыі. Яму здавалася, што поўзаюць па сценах вампіры. Уяўляеце, які жах. Бедны чалавек. Ён крычаў, яму калолі вельмі моцныя заспакаяльныя. Але праз тыдзень яго паставілі на ногі.
Хто трапляе ў клініку? У адным аддзяленні (мы называлі яго «добрым») было шмат моладзі. Узроставых пацыентаў толькі 30%. Там ніхто нікога не крыўдзіць. Ніякай дзедаўшчыны. Любая агрэсія хутка спыняецца. У «дрэнным» аддзяленні, як я зразумеў, знаходзіліся ў тым ліку зняволеныя, таму, натуральна, здараліся сваркі, разборкі. Але мяне ніхто не чапаў. Сказаць да гонару гэтых людзей, яны ставіліся да мяне з павагай.
Пяць гадоў у рэмісіі
Зараз я працую ў сферы паслуг. На працы пра мой дыягназ не ведаюць. Калі кожны дзень піць таблеткі і выконваць рэкамендацыі дактароў, надыходзіць перыяд рэмісіі, калі ў цябе нармальны стан. У мяне ён доўжыцца ўжо пяць гадоў. Калі не прапускаць прыём таблетак, ва ўсякім выпадку ў мяне сезонных абвастрэнняў не бывае.
Важны сон, прычым менавіта начны, здаровы лад жыцця. Трэба наведваць псіхолага. Адзін раз на месяц мець сустрэчу з псіхатэрапеўтам ў псіхіятрычным дыспансеры на Бехцерава. Калі прапусціць сеанс, яны будуць тэлефанаваць, таму што я знаходжуся на ўліку. Дактары рэкамендуюць кнігі. Чытанне нават прыгодніцкага рамана ўмацоўвае нейронныя сувязі ў галаўным мозгу. Таксама рэкамендуюць слухаць добрую музыку. Гэта элементарны спосаб даць сваім мазгам працу. Многія хворыя гэтым грэбуюць, хтосьці з гэтага смяецца, але на самай справе гэта працуе.
Ёсць некаторыя абмежаванні пры такім дыягназе. Напрыклад, нельга кіраваць машынай, таму што ў мяне паталогія увагі. Як у народзе кажуць, блытаю педалі. Калі ледзь-ледзь мяне адцягнуць, у прамым сэнсе слова будзе аварыя.
Былі спробы завесці адносіны з дзяўчатамі, але далёка не заходзіла. Сказаць па шчырасці, падманваць не хочацца. Не хочацца хаваць свой дыягназ ад чалавека, да якога адчуваеш сімпатыю. Заводзіць сям'ю не збіраюся. Трэба, каб у дзяўчыны была добрая сям'я, дзе маглі б сказаць: «Ты шызафрэнік, але мы цябе прымаем». Вы ж разумееце, што такое рэдка можна сустрэць.
Ёсць адчуванне, што не кожны чалавек можа мяне зразумець. Але ў той жа час я не магу сказаць, што мне самотна. У мяне ёсць сябры, якія мяне падтрымліваюць. Вельмі дапамагаюць сустрэчы, якія арганізуюць клубны дом «Адкрытая душа» і цэнтр «Адкрыты дом» Беларускага таварыства Чырвонага Крыжа. Бацькі імкнуцца матываваць мяне, займаць чым-небудзь карысным, не ціснуць на мяне. Жыць з такім дыягназам, калі ёсць падтрымка родных, іх увага і цяпло, нескладана.
