«Хрысціянская візія»: Як вы ўспрынялі падзеі жніўня 2020 года?
Пётр Пракапцоў: Успрыняў з верай у магчымыя перамены да лепшага.
Сам я з 2010 года ўжо больш не мог падтрымліваць існуючы лад сваім актыўным маўчаннем. Я маліўся за палітвязняў, бо лічу, што ў нармальным адкрытым грамадстве такіх асуджаных быць не павінна. Маліўся за забітага Барыса Нямцова, атручанага Аляксея Навальнага, чым выклікаў вялікае абурэнне мясцовых ваякаў (персанал аэрадрома ў Зябраўцы. — Рэд.), якія казалі: «Шкада, што ён не здох!»
Калі ў 2020 годзе ўзровень гвалту ў дачыненні да палітычна актыўных беларусаў дасягнуў мяжы (ці бязмежжа?), я вырашыў уступіць у Каардынацыйную раду. Заставацца ўбаку лічыў здрадай. Здрадай Радзімы — не ў сэнсе дзяржавы, з якой сябе ідэнтыфікуе ўлада, а ў сэнсе жывых людзей, тых грамадзян, якім не ўсё адно, што адбываецца з іх краінай.
Так атрымалася, што я ведаю гэтую сістэму знутры: я быў дэпутатам сельсавета прыкладна з 2005 па 2010 год. Гэта ж проста масоўка, закліканая стварыць ілюзію дэмакратыі, а старшыня сельсавета прызначаецца зверху. Таму на просьбу з сельсавета прыйсці на выбары я адказаў адмовай. Рушыла ўслед пытанне: «А вы што, значыць, у апазіцыі?» Я сказаў: «Так, і лічу, што царква і павінна быць у разумнай апазіцыі да ўлады». У выніку мяне перасталі клікаць на афіцыйныя мерапрыемствы — а пра ўдзел у іх трэба рэгулярна даваць справаздачу ў епархію. І гэтыя справаздачы — пастаянная крыніца праблем.
«ХВ»: Вы штосьці спрабавалі гаварыць у храме аб ваеннай агрэсіі Расіі супраць Украіны?
ПП: Яшчэ да вайны я казаў, што ніяк нельга дапусціць! Вайна ніколі не зблізіць народы, а падзеліць на стагоддзі, калі не назаўжды. Яе нельга называць ні святой, ні вызваленчай. За апошнія гадоў пяць я пабываў ва Украіне больш за дзесяць разоў — і не бачыў там ніводнага фашыста!
«ХВ»: А прыхаджане вас у гэтым падтрымалі?
ПП: Мае малітвы за палітвязняў падабаліся, вядома, не ўсім вернікам. Але я не крыўджуся на іх. Яны проста нагледзеліся прапаганды — Салаўёва, Ткачова, Лемяшонка і іншых, меншых калібрам.
З іншага боку, тыя, хто не падтрымліваў вайну ва Украіне, сталі хадзіць у храм радзей, таму што не хацелі памінаць патрыярха Кірыла як «вялікага спадара і Айца». Гэта ўдумлівыя вернікі, ужо даўно запрыкмецілі, што ў нашай Царкве нешта не так… Магу памыляцца, але думаю, што ў БПЦ такіх каля 30%.
«ХВ»: Калі асабіста вы прыйшлі да высновы, што «ў нашай Царкве нешта не так»?
ПП: Для мяне сур'ёзным званком быў 2018 год, калі РПЦ разарвала Эўхарыстычныя зносіны з Усяленскім Патрыярхатам. Я тады для сябе зразумеў, што далей у гэтай павозцы ехаць не хачу.
Пасля пачатку вайны ва Украіне заставацца на гэтым прыходзе, пры гэтым архірэі, было для мяне падобна самагубству. Знаёмы з Аргенціны падказаў думку: папрасіцца за штат Гомельскай епархіі. У размове сам-насам з архіепіскапам Стэфанам я паведаміў аб сваім жаданні. Ён не толькі адмовіў… Ён сутнасць нашай канфідэнцыйнай гутаркі аддаў агалосцы. У тым святле, што вось, маўляў, які я здраднік і хачу збегчы з карабля…
Я лічу, што архірэй павёў сябе проста як баязлівец. На жаль, як і большасць клірыкаў нашай дыяцэзіі. Многія з іх адразу ж спынілі са мной зносіны.
«ХВ»: Вы кажаце пра малітвы за палітвязняў, але ж вы спрабавалі і наведваць кагосьці?
ПП: Я рабіў спробу наведваць Алену Маўшук (шматдзетная маці, асуджаная па ч. 2 арт. 293 КК да 6 гадоў калоніі агульнага рэжыму. — Рэд.). Калі быў турэмным святаром у калоніі, даведаўся, што там ёсць палітвязень. Захацеў яе падтрымаць, напісаў ліст. Спадзяваўся пагутарыць на споведзі, прычасціць. Але, мабыць, дарма напісаў. Мне з ёй не ўдалося пабачыцца, тут, падобна, пастаралася адміністрацыя. Я нават не ўпэўнены, што ліст да яе дайшоў.
Ведаю асабіста яшчэ аднаго хлопца, ён у закладніках у рэжыму — Жэня Глушкоў. Ён актыўна дзякаваў нашай парафіі да 2010 года. Вучыўся на ветдоктара, служыў у ОСАМ — гэта памежны спецназ. Але ўлады не падтрымліваў. Пры гэтым быў на добрым рахунку, атрымаў прапанову служыць у ахове самаабвешчанага, але адмовіўся. З'ехаў ва Украіну, там удзельнічаў у стварэнні рок-групы, якая спявала ў тым ліку і па-ўкраінску. Пазней уся група ездзіла ў Гуанчжоу, і 2020 год Жэня правёў у Кітаі. Затым вярнуўся да мамы ў Зябраўку, працаваў ветдоктарам у клініцы ў Гомелі.
Спынілі яго ў Зябраўцы, вайсковая камендатура праверыла ягоны тэлефон. І нібыта знайшла там нейкае фота старога зябраўскага аэрадрома. Гэтага аказалася дастаткова, каб абвінаваціць чалавека ў здрадзе радзіме… Асабіста я лічу, што Жэня з'яўляецца адным з самых годных грамадзян нашай краіны. Для многіх вернікаў ягоны арышт быў шокам, і мы маліліся за яго адкрыта, дадаючы яшчэ і Мікалая Статкевіча, Сяргея Ціханоўскага, нашых схопленых журналістаў, а. Сергія Рэзановіча і ўсю іх «тэрарыстычную групоўку».
На жаль, знаходзіліся сярод вернікаў і такія, якія казалі: «Так яму і трэба, няма чаго было шпіёніць!»
«ХВ»: Мы ведаем, што вамі цікавіліся ў КДБ…
ПП: У ліпені 2022 года я ўзяў адпачынак і з'ехаў у Літву. Прасіўся ў клір Літоўскай епархіі, хоць мяне і бянтэжыла, што яны некалькіх сваіх святароў «пазбавілі сану» і выступаюць катэгарычна супраць Канстанцінопальскага Патрыярхату.
Тады ў Гомель мяне вымусіў вярнуцца архіепіскап Стэфан, ён ведаў, што я знаходжуся ў віленскім Свята-Духавым манастыры і даслаў проста туды ліст з пагрозай пазбавіць мяне сану.
Вярнуўшыся, я патэлефанаваў арцыбіскупу з сім-карты, якая была аформлена не на мяне. Ён загадаў прыйсці ў епархіяльнае ўпраўленне, там у нас адбылася малапрыемная сустрэча. Стэфан крычаў: «Думаеш, я нічога не разумею! У якой царкве ты нарадзіўся, у той і заставайся!»
А потым менавіта на гэтую сімку, з якой я тэлефанаваў Стэфану і якая да мяне ніяк не была прывязаная, патэлефанаваў мужчына і запрасіў «на гутарку» ў КДБ.
Я кажу: «У сэнсе? Вы што, на споведзь хочаце?» Ён засмяяўся і адказвае: «Не, мне пакуль не трэба. Давайце сустрэнемся ў нас». Я ўзяў тады стары кнопкавы тэлефон і паехаў. Жонку праінструктаваў, каб, калі не выйду, ачысціла тэлефон, знішчыла польскую сімку, аформленую на мяне, пачысціла камп'ютар і тэлефоны дзяцей…
Упраўленне КДБ у Гомелі знаходзіцца побач з саборам і старым будынкам епархіяльнага ўпраўлення. Суседзі!..
Агульны тон гутаркі быў не агрэсіўны, але месцамі ўсё ж было жорстка.
Гэбіста цікавіла: чаму я паехаў у Літву? Дзе я там жыў? Хто жыў каля мяне? З кім я меў зносіны? Як рабіў візу, хто дапамагаў, хто прымаў? Больш за ўсё ціснуў на тое, каб я называў імёны, і пабольш. Я трымаўся як мог.
Потым ён паказаў фота Наталлі Васілевіч, дзе яна з БЧБ-сцягам, і пытаецца: «Ведаеце яе?» Кажу: «Асабіста не, толькі ў інтэрнэце». Яшчэ пытаўся, ці супрацоўнічаю я з «Хрысціянскай візіяй». Я адказаў, што не, толькі чытаю канал.
Ён мне даў падпісаць паперу, дзе я папярэджваюся аб недапушчальнасці супрацьпраўных дзеянняў, спансаванні тэрарыстычнай дзейнасці, перадачы звестак, «якія ганяць палітычны лад і Лукашэнку», замежным СМІ, заклікаў да забастовак. У шапцы гэтага дакумента было напісана, што ён адрасуецца архіепіскапу Стэфану.
Пад канец размовы гэбіст сказаў: «У наступны раз вам мяне не ўдасца так разжаліць».
«ХВ»: Як вы апынуліся ў Амерыцы?
ПП: Органы са мной гутарылі ў жніўні. Я тады яшчэ служыў. Пачаў шукаць магчымасць служэння па-за Беларуссю. Консульства ЗША ў Польшчы пагадзілася выдаць візу, але ў Польшчу трэба было ехаць асабіста. Я думаю, што звесткі аб перасячэнні мною мяжы былі перададзеныя ў епархію. Можа, і УКДБ мяне трымала на алоўку. То нікому не патрэбны месяцамі, а толькі варта перасекчы мяжу — і адразу ўсім тэрмінова патрэбны…
Пасля гэтай паездкі ў царкоўнага начальства з'явілася фармальная нагода ад мяне пазбавіцца — мяне абвінавацілі ў адсутнасці на месцы служэння, а яшчэ я прапусціў адно масавае набажэнства ў гонар 1030-годдзя праваслаўя ў Беларусі. Вось мяне і звольнілі.
Калі архірэй аддаваў мае дакументы, працоўную кніжку, ён паказаў тую самую паперу з УКДБ, з маім подпісам, і паставіў мне ў віну, што я быццам бы «парушаю каноны».
Больш ва УКДБ мяне не клікалі. Чаму — не ведаю, можа, арцыбіскуп ужо не загадаў. Выехаць з Беларусі ў ЗША мне ўдалося без прыгод. Спрабую цяпер тут прыглядацца да мясцовых асаблівасцей, неяк уладкоўвацца.
