Магіла Дзяніса Кірэева на прэстыжных Байкавых могілках у Кіеве. Фота JOSEPH SYWENKYJ / THE WALL STREET JOURNAL
Дзяніс Кірэеў працаваў у структурах еўрапейскіх і амерыканскіх банкаў, а таксама ва ўкраінскім «Ашчадбанку». У нулявых ён пачаў працаваць з бізнэсменамі, якіх лічылі блізкімі да экс-прэзідэнта Украіны Віктара Януковіча. Калегі Кірэева сказалі WSJ, што пазней Кірэеў дапамагаў ім вывесці актывы з Украіны.
Адзін са сваякоў банкіра яшчэ ў 2003 годзе стаў намеснікам кіраўніка Службы бяспекі Украіны. А сябар Кірэева сказаў WSJ, што банкіру «падабалася іграць ролю агента 007». У 2021 годзе дзейнасць Кірэева прыцягнула ўвагу генерала Кірылы Буданава, незадоўга да таго прызначанага кіраўніком вайсковай разведкі.
Увосень 2021 года, калі амерыканскія вайскоўцы і шпіёнскія ўстановы пачалі папярэджваць аб расейскай пагрозе, Кірэеў даведаўся са сваіх крыніц, што Масква рыхтуецца да ўварвання, сказаў Буданаў, і стаў першым, хто забіў трывогу ва Украіне.
Днём 23 лютага Кірэеў перадаў Буданаву новыя разведвальныя звесткі: прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін толькі што аддаў загад аб уварванні раніцай. Па словах кіраўніка ГУР, Кірэеў таксама ведаў галоўную кропку ўдару.
У 8 гадзін раніцы 24 лютага расейскія баявыя верталёты высадзілі дэсант у аэрапорце «Антонаў» пад Кіевам. Крэмль планаваў захапіць аэрапорт, каб перакінуць туды войскі і тэхніку для штурму сталіцы.
Са слоў Буданава, падказка Кірэева дала Украіне некалькі каштоўных гадзін, каб перакінуць войскі для процідзеяння расейскаму нападу. Пасля жорсткага бою з расейцамі аэрапорт быў пашкоджаны і не мог выкарыстоўвацца сіламі акупантаў.
Калі планы Расеі па хуткім удары былі сарваныя, бакі дамовіліся аб перамовах аб спыненні агню ў Беларусі. Паколькі Кірэеў быў знаёмы з двума членамі расійскай дэлегацыі, Буданаў прапанаваў яму прыняць удзел у перамовах — і той пагадзіўся.
«Пасля яго з'яўлення там яго сувязь са спецслужбамі стала відавочнай для ўсіх. На жаль, сітуацыя тады была крытычнай, і мы вымушаныя былі рызыкаваць», — сказаў Буданаў.
Вярнуўшыся з Беларусі, Кірэеў сустрэўся з Буданавым на некалькі гадзін. Кірэеў, па словах сябра яго службы бяспекі, усведамляў, што яму пагражае небяспека, і пакінуў сустрэчу ў маўклівым настроі.
Праз некалькі дзён сябра наведаў Кірэева ў яго доме на паўночнай ўскраіне Кіева. Трымаючы ў руках буйнакаліберную паляўнічую стрэльбу, Кірэеў сказаў, што страляў з яе ў рускіх аператыўнікаў, якія прыйшлі да яго дома некалькімі начамі раней.
Калі Расія і Украіна дамовіліся аб другім раўндзе перамоваў, запланаваным на 3 сакавіка, Буданаў зноў настаяў на тым, каб Кірэеў прыняў у іх удзел.
Але перад другім раўндам перамоваў Дзянісу Кірэеву патэлефанавалі з прыёмнай дырэктара контрразведкі СБУ Аляксандра Поклада, сказаў WSJ Буданаў. Пасля гэтага банкір прыехаў у Кіеў і папярэдзіў сваіх целаахоўнікаў і супрацоўнікаў вайсковай разведкі, якія былі ў яго групе, што яго могуць арыштаваць. Яны пад'ехалі да Сафійскага сабора, там з мікрааўтобусаў да іх выбеглі агенты СБУ і загадалі здаць зброю. Пасля гэтага Кірэева звезлі, а праз паўтары гадзіны ягоны труп знайшлі супрацоўнікі вайсковай разведкі з куляй у патыліцы.
Спачатку заяўлялася, што Кірэева забілі падчас затрымання па падазрэнні ў шпіянажы на карысць Расіі. Але ўжо праз некалькі дзён пасля забойства яго пахавалі з дзяржаўнымі ўшанаваннямі, а прэзідэнт Уладзімір Зяленскі пасмяротна ўзнагародзіў Дзяніса Кірэева медалём за «абарону дзяржаўнага суверэнітэту». Кірыла Буданаў заявіў WSJ, што «калі б не Кірэеў, хутчэй за ўсё, Кіеў быў бы ўзяты».
Праз некалькі месяцаў Уладзімір Зяленскі звольніў кіраўніка СБУ, правёў серыю перастановак сярод яе генералаў, было заведзена больш за 650 крымінальных спраў аб дзяржздрадзе.