Алена нарадзілася ў невялікім пасёлку Свіслач пад Асіповічамі. З ранняга дзяцінства яна была творчым дзіцем і стала ўдзельнічала ў розных канцэртах, што вызначыла яе жыццё на доўгія гады. Пазней жанчына адвучылася на харавіка-дырыжора / выкладчыка па вакале і нейкі час працавала кіраўніком музычнага калектыву.
«Ты сапраўды будзеш гатовая аддаць дзіця?»
— У Асіповіцкім раёне ў мяне быў свой ансамбль народнай песні. У ім спявалі людзі зусім рознага веку, і я з імі абараніла званне народнага, — успамінае Алена. — Затым я памяняла некалькі работ, была нават сацработнікам, прадаўцом-кансультантам, але па сваёй спецыялізацыі працаваць больш не хацела. Быў перыяд у жыцці, калі я гэтым гарэла, але з часам уся гэтая гісторыя падгасла, і я недзе нават расчаравалася.
Тэму сурагатнага мацярынства Алена ніколі не вывучала, пакуль два гады таму пра гэта выпадкова не загаварыла з ёй прыяцелька. Да таго моманту наша гераіня ўжо была замужам і нарадзіла дваіх дзяцей.
— Пра сурагатнае мацярынства я чула толькі мімаходзь, бачыла нешта ў фільмах, а затым знаёмая проста завяла са мной размову: «Алена, цікава, а як ты ставішся да тэмы сурмацярынства? А ты змагла б вось такім чынам дапамагчы людзям?»
Я пачала вывучаць гэтую тэму глыбей, даведалася, што ў Беларусі сурмацярынства законам дазволена, калі ты замужам і ў цябе ёсць хаця б адно дзіця. Легальнае яно, да прыкладу, і ў Расіі, хаця там пад забаронай выкарыстанне донарскай яйцаклеткі. У выніку, падумаўшы, я зразумела, што хачу атрымаць такі досвед.
Я ўвогуле эксперыментатар па жыцці.
Калі мне нешта патрэбнае, то я іду і раблю, не пытаючыся чужога меркавання. Хоць у дзяцінстве была іншым чалавекам, усім дагаджала. Але жыццё і людзі навучылі, што трэба быць больш жорсткім і разумець, куды ідзеш і чаго хочаш.
Тады мне на вочы трапілася інфармацыя на сайце адной менскай клінікі, і я запоўніла анкету. Праз пару дзён са мной звязаўся каардынатар і прапанаваў сустрэцца.
— А як на ваша рашэнне адрэагаваў муж?
— Калі я нешта вырашыла і лічу гэта правільным, ён мяне заўсёды падтрымае. Памятаю, гэта быў звычайны дзень. Ён вярнуўся дадому з працы, і я завяла з ім размову. У яго, вядома, спачатку быў страх. Я ўсё растлумачыла на пальцах, і ён спытаў: «Ты сапраўды будзеш гатовая аддаць дзіця?» Адказала: калі іду ў гэтую тэму, значыць, разумею, што мяне чакае наперадзе. Муж падтрымаў мяне.
Алена падкрэслівае, што, з пункту гледжання фінансаў, яна на той момант адчувала сябе ўпэўнена, і гэта толькі паводле стэрэатыпаў у сурмацярынства ідуць выключна тыя, хто на краі галечы. Магчыма, шмат каму гэта здасца дзіўным, але, па словах жанчыны, стаць сурмамай яе заахвоцілі не грошы.
— Першапачаткова быў запыт на дапамогу людзям, і гэта жаданне ў мяне дамінавала, — тлумачыць жанчына. — Але любая праца павінна аплачвацца. Ніводны чалавек не ходзіць на працу проста так. А тут, прабачце, сыходзіць год твайго жыцця, нават больш. Я павінна рабіць гэта [нараджаць] бясплатна? Не, адназначна.
«Цяжарнасць прайшла з ускладненнямі»
Паміж падачай заяўкі і знаёмствам з бацькамі будучага дзіцяці прайшло каля чатырох месяцаў. Перад гэтым Алена здала неабходныя аналізы, заключыла дамову з клінікай, і ўжо потым па дамоўленасці была арганізавана сустрэча сурмамы з біялагічнымі бацькамі.
— Хто гэтыя людзі, казаць не магу. Згодна з пагадненнем, падпісаным з імі, я не маю права выдаваць інфармацыю аб біябацьках і аб пунктах дагавора. Гэты дагавор канфідэнцыйны. Што яшчэ прапісваюць у такіх дакументах? Любыя пажаданні бацькоў. Да прыкладу, мусіць, 90 адсоткаў жадаюць, каб жанчына наогул не працавала.
Калі яе праца звязана з падняццем цяжараў, са стрэсамі, то гэта ўжо пэўная рызыка для цяжарнасці. А біябацькі, натуральна, рызыкаваць не жадаюць, бо для іх гэта шанец атрымаць доўгачаканае дзіця.
У кагосьці ёсць запыт на пражыванне на адной тэрыторыі з сурмамай. Ізноў-такі з-за рызыкі многім прапісваюць палавы супакой, і практычна ўсе дамовы ўтрымоўваюць такую забарону. Так што больш за дзевяць месяцаў няма ніякага палавога жыцця.
У мяне таксама было ўстрыманне. І як я гэта перажыла?Спакойна. Вядома, мне хацелася [блізкасці], але я ж разумела, пад чым я падпісваюся.
Аднак калі такія жаданні ўзнікаюць і ты не можаш ім даць рады, то не варта гэтым наогул займацца і ісці ў праграму. Гэта не гулі, а адказнасць. Калі сурмама нешта падхопіць, яна будзе вымушаная плаціць, а штрафы вялікія.
У выпадку нашай гераіні біябацькі паводзілі сябе спакойна і адэкватна, але, паводле яе слоў, яна ведае і пра іншыя выпадкі, калі пары залішне кантралявалі жыццё сурмам.
— Мусіць, лічаць, што раз нараджае для іх, то і жыццё сваё ім прадала. Таму могуць паводзіць сябе дакучліва, могуць прыехаць, не папярэдзіўшы, хаця такія сустрэчы могуць быць не прапісаны ў дагаворы. І калі гэтага ў дакуменце няма, то якія ўвогуле пытанні? — працягвае Алена.
Працэдура зачацця ў сурмацярынстве — гэта ЭКА. Розніца толькі ў тым, што эмбрыён пераносяць жанчыне, якая выношвае дзіця. Як тлумачыць Алена, яна ў гэтым выпадку як правадыр: дзіця ніякім чынам не можа быць да яе падобным, бо не яна донар яйцаклеткі, і яе генетыка не ўплывае на развіццё плода.
Першая спроба атрымалася няўдалай, і Алена зацяжарыла толькі з другога разу.
— У цэлым гэтая цяжарнасць прайшла са складанасцямі. Калі ў мяне былі цяжарнасці сваімі дзецьмі, праблем не было, усё спакойна і лёгка. Але ЭКА — гэта зусім іншая рэч. Для паспяховай імплантацыі эмбрыёна трэба прымаць гарманальныя прэпараты. Я жменямі, па гадзінах піла гэтыя таблеткі. Арганізм на гэта рэагуе па-рознаму. Мой адрэагаваў не вельмі. Быў моцны таксікоз, з-за пагрозы выкідыша я некалькі разоў ляжала ў бальніцы, але дзіцятка ў выніку нарадзілася здаровым. Роды, дарэчы, прайшлі сумесна з біятатам — у мяне з ім склаліся даверлівыя адносіны. Ён увесь час быў побач са мной і падтрымліваў. Пасля родаў я яшчэ нейкі час правяла з малым у боксе, карміла яго, а потым яго перадалі бацькам. Я яшчэ нейкі час мела зносіны з гэтай сям'ёй, а потым перастала.
— А вас цікавіць лёс дзіцяці?
— У мяне няма да яго ніякай прыхільнасці. Яшчэ раз паўтару: я разумела, дзе я знаходжуся і што раблю. Я ведаю, што ў яго ўсё добра і яно жыве ў любові. Пра яго клапоцяцца.
Ці можа сурмама прэтэндаваць на дзіця?
Такое немагчыма паводле закона Рэспублікі Беларусь. Пасля родаў дзіця перадаюць біябацькам, і яно не можа апынуцца ў парадзіхі нават у тым выпадку, калі па нейкіх прычынах пара адмовілася ад яго падчас цяжарнасці.
Гэтае пытанне пракаментаваў юрыст медыцынскага цэнтра Eva Clinic Марыя Агрэніч:
— У адпаведнасці з Кодэксам аб шлюбе і сям'і, маці дзіцяці, народжанага сурагатнай маці, прызнаецца жанчына, якая заключыла з сурагатнай маці дагавор сурагатнага мацярынства. Калі гэтая жанчына ў шлюбе, яе муж будзе прызнаны бацькам дзіцяці. Гэта значыць, у Беларусі сурагатная маці не мае ніякіх правоў у адносінах да народжанага ёю дзіцяці.
У выпадку, калі такое дзіця акажацца ў статусе сіраты на апецы дзяржавы, то любая асоба мае права ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку прэтэндаваць на яго ўсынаўленне. Спецыяльных пераваг сурагатная маці мець не будзе.
«У публічнай прасторы гэтую тэму пакуль не прымаюць, таму што не разумеюць»
Алена расказвае, што ўтойваць сваю цяжарнасць не збіралася. Праўда, сама са сваёй гісторыяй ні да кога не лезла і ўсё тлумачыла, калі ў кагосьці ўзнікалі пытанні. Больш важна было растлумачыць свае вонкавыя змены. Старэйшаму сыну яна здолела расказаць, чым займаецца, а малодшаму паведаміла, што мама проста шмат ела і ў яе жывот вырас.
Блізкія на змены ў жыцці Алены адрэагавалі па-рознаму. Хтосьці падтрымаў, але з-за сурмацярынства ад яе ўсё роўна адкалоліся некаторыя сябры, а зносіны са сваякамі спыніліся па ўзаемнай згодзе. Адбылося гэта пасля таго, як сурмама пачала актыўна выказвацца на гэтую тэму ў Telegram, TikTok і Instagram.
— Яны баяцца крытыкі і асуджэння, але гэта іх жыццё. А разважаць пра іх погляды, чаму яны так зрабілі, я не хачу. Яны думаюць стэрэатыпамі. Але ж сурагатнае мацярынства, паводле заканадаўства, афіцыйна дазволена ў нашай краіне, і гэта не маё дзіця. Але каб усё гэта зразумець, трэба ўглыбіцца, паглыбіцца і прааналізаваць. У публічнай прасторы гэтую тэму пакуль не прымаюць, бо не разумеюць. Адсюль такая рэакцыя. Сярод сурмам у Беларусі я адна, хто кажа пра гэта адкрыта.
— Вы ўспрынялі разрыў балюча?
— Мне, скажам так, было непрыемна: гэта ж усё ж сваякі. Але яны вырашылі. Я гэта прыняла, і мы разышліся. Магчыма, назаўжды.
«Грошы, вядома, станоўча паўплывалі на жыццё, але гэта не завоблачныя сумы»
Тэма фінансаў, напэўна, адна з самых запатрабаваных у абмеркаванні сурмацярынства. Алена не хавае, што грошы, атрыманыя за роды, паўплывалі на якасць жыцця станоўча, і з імі можна дазволіць сабе ўсё ж больш, чым раней.
— Я не магу казаць, колькі я атрымала. Але кошты ёсць у інтэрнэце, і гэта далёка не таямніца. Дыяпазон — ад $ 12 тысяч да $ 30 тысяч у залежнасці ад таго, ці быў ужо досвед такіх родаў, — дэталізуе суразмоўніца. — Сумы насамрэч усё роўна не завоблачныя.
Алена не будуе вялізных планаў на будучыню, імкнецца, як часта кажуць, жыць у моманце. Праўда, яна ўжо дакладна ведае, што чакае яе найбліжэйшым часам.
— Сурмацярынства на гэты момант — гэта мая праца, і я зноў у праграме. А чаму не, калі маё здароўе дазваляе [нарадзіць]? Усіх падрабязнасцяў не раскажу, але рыхтуюся да цяжарнасці, і ўжо падпісаны дагавор з клінікай. Самае цікавае, што мой унутраны запыт дапамагчы людзям гэтым раз быў мацнейшы, чым мінулым разам.
Насамрэч, сурмацярынства вельмі моцна мяне змяніла. Я стала па-іншаму глядзець на свет.
У нечым пасля гэтых родаў стала больш адкрытым чалавекам, а недзе — жорсткім. Чаму гэта ўсё навучыла мяне? Думаць не толькі пра сябе, але і пра іншых. І для мяне, як для эксперыментатара, гэта абсалютна нармальнае жаданне — дапамагчы такім чынам.
— Вы мне прабачце, але гучыць крыху дзіўна. Дзеля дапамогі нехта і нырку гатовы аддаць — вы б і на такі крок пайшлі?
— Так, магчыма, але гледзячы каму. Калі казаць пра ўзаемадапамогу, я адкрытая да любога досведу.
Чытайце таксама:
«Лепш загадзя падрыхтаваць сабе глебу». Парады псіхолага тым, хто ненавідзіць сваю працу
«Выбар»: як гісторыя яўрэйкі, што перажыла Халакост, можа нам дапамагчы
Псіхолаг: У чалавека, які дазваляе сабе сумаваць, злавацца, менш рызыкі захварэць на дэпрэсію
