Nacyjanalnaja carkva
Nacyjanalnaja carkva… Pamiesnaja carkva… Aŭtakiefalnaja carkva.. Ci my dobra razumiejem, ab čym havorym? Piša ŭ svaim błohu ajciec Alaksandar Šramko.
03.10.2007 / 19:36
Nacyjanalnaja carkva… Pamiesnaja carkva… Aŭtakiefalnaja carkva.. U hetych słovach dla kahości šmat što sałodkaha čujecca. Ale ci my dobra razumiejem, ab čym havorym i ci dakładna viedajem to, čaho tak žadajem?
Dyk voś.. z troch hetych aspektaŭ, siońnia prypynimsia na prymietniku “nacyjanalnaja” ŭ dačynieńni da Carkvy. Nia budu pakul vielmi “hruzić”, prosta chacieŭ by aznačyć hałoŭnyja punkty, jakija vyklikajuć pytańni.
Jak viadoma, “nacyjanalny” u dačynieńni da luboj rečy možna razumieć u dźviuch sensach.
Pa-pieršaje, u sensie moŭna-kulturnym, a pa-druhoje, u dziaržaŭna-suverennym.
Što moža adznačać patrabavańnie da carkvy, kab jana była “nacyjanalnaj” u pieršym sensie? Nakolki heta zaležyć ad taho ci inšaha padparadkavańnia?
Heta adznačaje, što Carkva pavinna być “svajoj” pa movie i kultury dla miascovaha nasielnictva. Voś tut jość časta takoje nierazumieńnie, jakoje moža pryvieści da jerasi, jakaja maje svaju nazvu – filatyzm (ad słovaŭ “lubić” i “plemia”). Carkva zaŭsiody pavinna aryjentavacca mienavita na ŭsio nasielnictva terytoryi, na jakoj jana vykonvaje svaju misiju. Nie na niejki adzin narod ci plemia, a na ŭsich ludziej, nijak nie vydzialajučy tych ci inšych. Apostał Pavieł, naprykład, źviartaŭsia svaimi pasłańniami da rymlanaŭ, karynfianaŭ, efiesianaŭ – da chryścijan usich nacyjanalnaściej adpaviednych haradoŭ. Heta tyčycca i movy – pierš za ŭsio Carkva pavinna razmaŭlać na najbolš raspaŭsiudžanaj u dadzienaj miascovaści movie. I jak by my nie adnosilisia da straty narodam svaich moŭnych karanioŭ, ale ŭsio ž heta nia sprava Carkvy zajmacca moŭnym adradžeńniem. Jaje meta – vyratavańnie čałavieka. Carkva pavinna adkazać čałavieku na toj movie, na jakoj čałaviek da jaje źviarnuŭsia.
Tak u teoryi, ale na praktycy jość specyfičnyja składanaści. Pieršaja ź ich taja, što na samoj spravie filatyčnaja jeraś panuje amal nad usim pravasłaŭnym śvietam. Asabliva dobra heta bačna pa dyjaspary – u Eŭropie, Štatach, Kanadzie. My bačym na adnoj terytoryi i “ruskija”, i “hreckija”, i “rumynskija”, i “ukrainskija”, i “biełaruskija” pravasłaŭnyja cerkvy. Ale pa kanonach na adnoj terytoryi pavinna być tolki adna jurysdykcyja. Zrazumieła, u miežach hetaj adzinaj jurysdykcyi mohuć być prychody, aryjentavanyja na roznyja moŭnyja i nacyjanalnyja hrupy. U Amerycy była sproba stvaryć takuju adzinuju carkvu. Tak stvaryłasia Pravasłaŭnaja aŭtakiefalnaja carkva ŭ Amerycy. Miž inšym, na bazie rasiejskich prychodaŭ z adpaviedna atrymanaj ad RPC aŭtakiefalijaj. I nazva “ŭ Amerycy”, a nie “Amerykanskaja” jak raz była paklikana vykazać terytaryjalny, a nie nacyjanalny pryjarytet. Chacia carkva atrymałasia mocnaj i plonnaj (naprykład, bahasłovy Miejiendorf i Šmieman jak raz adtul), ale sama ideja nadnacyjanalnaj carkvy faktyčna pravaliłasia. Filatyčnyja prychilnaści ŭ inšych amerykanskich jurysdykcyjach pieramahli i Pravasłaŭnaja carkva ŭ Amerycy mižvolna atrymałasia carkvoj amerykancaŭ i amerykanskaj.
Vielmi mocnyja filatyčnyja tendencyi i ŭ RPC. Apošni čas jany ŭsio bolš pavialičvajucca. I jana sama siabie deklaruje ŭ pieravažnaści “carkvoj ruskich”, i mienavita tak usprymajecca. Zrazumieła, takaja sytuacyja vielmi ŭpłyvie na toje, što ŭ nierasiejskich častkach RPC niepaźbiežna rastuć i svaje patrabavańni. I chacia koła patrabujučych “svajoj” “nacyjanalnaj” carkvy pakul vielmi abmiežavanaja, i navat u bolšaści heta i niecarkoŭnyja ludzi, ale tendencyja budzie macnieć, bo kali jość carkva “ruskich”, to čamu nielha być carkvie “biełarusaŭ”? Zrazumieła, lahična, što ŭ samastojnaja dziaržavie moža być niejkaje samastojnaje kiravańnie. Nie dla pychi, kaniečnie, što “sami z vusami”, nia dziela “nacyjanalnaj hodnaści”, a prosta tamu, što kožnaja kraina maje svaju specyfiku, roznuju stałaść hramadztva, roznyja adnosiny ź dziaržavaj i h. d. Karaciej, dla bolš adpaviednaj miascovym umovam dziejnaści dziela spravy vyratavańnia čałavieka. Ale, na žal, pytańnie ŭ takim vyhladzie, hruba kažučy , jak “carkva dla biełarusaŭ” – heta pamyłkovy šlach.
Darečy, paradoks rasiejskaha pravasłaŭja ŭ tym, što pa sutnaści, jak my kazali, “carkva dla rasiejcaŭ” zastajecca niezrazumiełaj dla tych ža rasiejcaŭ, bo rasiejskaja mova ŭ nabaženstvach amal nie vykarystoŭvajecca (aprača niešmatlikich supolnaściaŭ, jak vakoł śviatara Hieorhija Kačatkova, pazbaŭlenaha navat svajho prychodu). Hetaja sytuacyja pryvučaje viernikaŭ da taho, što jany mała što razumiejuć, što malicca byccam treba na “vysokaj” movie, a nie na “bytavoj”. Jak ni dziŭna ŭ “nacyjanalnaj carkvie” niama miesca dla svajoj movy, navat isnuje niejkaja niepavaha dla jaje.
Čamu tak atrymałasia? Tamu, što carkva ŭ Rasiejskaj imperyi była pastaŭlena ŭ ranh absłuhoŭvajučaha dziaržaŭnyja intaresy viedamstva. Dziaržaŭnaja misija stała pieraškadžać asnoŭnaj misii carkvy, navat samym prostym patrabavańniam ludziej. Pora ludziej vielmi lohka zabyć, kali jość bolš “hlabalnyja” mety. Voś tak i my ryzykujem, kali patrabujem ad carkvy, kab jana słužyła na suverennaść, biełaruščynu i h. d. Carkva pavinna być carkvoj dla ludziej. Kali heta budzie tak, jana chutka budzie adklikacca na patrabavańni času, i razam z hałoŭnaj metaj dziela jakoj jana stvorana vykonvać jak byccam miž inšym, naturalna i inšyja zadańni ŭ halinach aśviety, vychavańnia i h. d.
Na hetym pakul spyniusia, ale razmova, dumaju, praciahniecca.