Jak maładaja katalička adkryła ŭ Višnievie muziej i biblijateku
26.07.2017 / 09:49
Taresa Bitel. Zasnavalnik, zachavalnik i ekskursavod, Višnieva.
38-hadovaja nastaŭnica Taresa Bitel tak natchniłasia losam ksiandza Ŭładzisłava Čarniaŭskaha, što stvaryła ŭ jahony honar muzej. Na ŭłasnyja hrošy i z dapamohaju dobrych ludziej.
U Višnievie Vałožynskaha rajonu žyvie ciapier pad paŭtysiačy čałaviek. Tut naradzilisia aśvietnik Symon Budny i prezydent Izrailu Šymon Peres. A ŭ miascovym kaściole jašče ŭ savieckija časy paŭstahod́dzia słužyŭ śviatarom lehiendarny ksiondz Uładzisłaŭ Čarniaŭski.
Dva pakoi pad pryvatny muzej i biblijateku Taresa Bitel aranduje ŭ višnieŭskim Domie kultury
Savieckija vierniki ananimna skardzilisia na śviatara, što molicca pa-biełarusku
Taresa Bitel — 38-hadovaja nastaŭnica chimii j bijalohii. Kaža, što biełaruskaja mova dla jaje — «naturalnaja, jak stary viaskovy kaścioł», pry jakim jana vyrasła. Ale pryznajecca, što kali vučyłasia ŭ pedahahičnym universytecie ŭ Miensku dy pačynała vykładać chimiju j bilohiju, to časova «syšła» ŭ rasiejskamoŭnuju halinu. Svaju «biełarusizacyju nanoŭ», a taksama zasnavańnie viaskovaha «centru kultury» źviazvaje ź imiem miascovaha śviatara Ŭładzisłava Čarniaŭskaha:
«Nabližałasia 100-hodździe ksiandza Ŭładzisłava Čarniaŭskaha, i my vyrašyli stvaryć muzej».
Partret ksiandza Ŭładzisłava — siarod ekspanataŭ muzeju
Ksiondz Uładzisłaŭ Čarniaŭski — adzin ź pierakładnikaŭ Biblii na biełaruskuju movu — amal 50 hadoŭ prasłužyŭ u kaściole ŭ Višnievie. Jon ci nia pieršy ŭ savieckaj Biełarusi pačaŭ pravodzić słužby pa-biełarusku.
«Jon usio žyćcio prasłužyŭ ludziam i nadalej apiakujecca višnieŭcami. Heta praź jahonuju apieku ŭsio atrymałasia», — upeŭnienaja Taresa, na jakoj trymajecca ŭvieś muzej. Jana składalnica i zachavalnica fondaŭ, a taksama ekskursavod.
Za hetym stałom ksiondz Uładzisłaŭ Čarniaŭski pierakładaŭ Bibliju na biełaruskuju movu
«Heta byŭ nia tolki aśvietnik, ale vielmi dobry čałaviek», — kaža jana pra Čarniaŭskaha. — Pamiataju, u susiedniaj vioscy pažyły ŭžo čałaviek uzhadvaŭ, jak jany dziećmi čakali ksiandza Ŭładzisłava pry darozie, kali jon paśla słužby jechaŭ u les u hryby. Bo ksiondz zaŭsiody častavaŭ dziaciej cukierkami. Majo ž pakaleńnie, ludzi małodšaha ŭzrostu biaźmierna ŭdziačnyja śviataru za biełaruskuju movu ŭ kaściole».
Ksiondz Uładzisłaŭ Čarniaŭski byŭ aśvietnikam i fundataram u spravie papularyzacyi biełaruščyny
A supraciŭlalisia biełarusizacyi nia tolki ŭłady, ale navat svaje, miascovyja ludzi. Taresa dastaje z muzejnaj ekspazycyi ananimny list ad parafijanaŭ, jakija patrabujuć ad śviatara spynić malicca pa-biełarusku.
«Albo, da prykładu, prachodzić ksiondz praz natoŭp, dyk niechta choć plačom nibyta vypadkova šturchnie. Mnie ciažka navat ujavić, jak ajciec Uładzisłaŭ heta ŭsio vytrymaŭ, — raspaviadaje jana. — Toje pakaleńnie daŭno syšło. A my adčuvajem siabie ŭ kaściole jak u svaim domie — my možam svabodna ŭdzielničać u malitvie, bo jana na rodnaj movie. I za heta ajcu Ŭładzisłavu nizki pakłon».
Ksiondz Uładzisłaŭ stajaŭ kala vytokaŭ novaha Biełaruskaha adradžeńnia
Stvarać muzej było niaprosta. «Byli vypadki, kali zdavałasia što ŭsio, tupik, — dzielicca Taresa. — I nibyta niadkul źjaŭlalisia ludzi, jakija dapamahali vyrašać prablemy. Znachodzilisia admysłoŭcy, jakija pierakładali dakumenty i najbahaciejšuju spadčynu ajca Ŭładzisłava z łacinskaj, litoŭskaj, italjanskaj movaŭ».
Sa svaim dziadźkam ksiondz Uładzisłaŭ listavaŭsia biełaruskaj łacinkaj
Ekspanaty i načyńnie muzeju źbirała pa kalivu. Častku mebli padaryła meblevaja fabryka z Vałožynu, bo dyrektar «chadziŭ u niadzielnuju škołu da ksiandza Ŭładzisłava». Miascovy Dom kultury zdaŭ u arendu pamiaškańnie pad muzej i biblijateku. A voś ramantavali jaho miestačkoŭcy ŭžo ŭłasnymi siłami. I zaraz Taresa spłočvaje arendu ŭłasnymi srodkami.
Siarod ekspanataŭ — dakumenty, knihi Ŭładzisłava Čarniaŭskaha
«A byvali i prosta mistyčnyja vypadki, — kaža jana. — Adnojčy ŭ muzei nie było śviatła, a karcina z našym kaściołam stajała na padvakońni i zakryvała vakno. Ničoha nie zastavałasia, jak źniać jaje i pastavić u kutok, kab u pakoi stała śviatlej. U tuju ž noč mnie pryśniłasia, što my pryjšli ŭ muzej z ksiandzom Uładzisłavam. Ja i pytajusia: «Ojčańka Ŭładzisłaŭ, jak vam tut? My vielmi staralisia…» A jon patros palcam i kaža: «Usio ŭ vas dobra, tolki kaścioł nie na svaim miescy». Ranicaj pajšła i viarnuła «kaścioł» na «svajo» miesca».
Knihi z pryvatnaj biblijateki ksiandza Ŭładzisłava i adzieńnie śviatara
«Viadoma, vioski zaraz pamirajuć, ale ž nia budziem tracić nadzieju»
Usia pryvatnaja biblijateka Taresy Bitel pakul źmiaščajecca na niekalkich palicach — ahułam kala čatyroch sotniaŭ asobnikaŭ. Usie jany na biełaruskaj movie i majuć aŭtohrafy aŭtaraŭ.
«Voś hetuju svaju knihu z asabistym podpisam u biblijateku pieradała Iryna Bahdanovič. Hetuju — Danuta Bičel z Horadni. Na hetaj palicy knihi, pieradadzienyja Chryścinaj Lalko, jany vyjšli ŭ vydaviectvie «Pro Christo»», — raspaviadaje Taresa.
Samo zasnavańnie biblijateki taksama źviazana ź imiem ksiandza Ŭładzisłava. U muzejnaj kalekcyi jość vydańnie tvoraŭ Paŭluka Trusa 1934 hodu z asabistaj piačatkaj ksiandza Ŭładzisłava Čarniaŭskaha, knihi biełaruskaj łacinkaj ź biblijateki a. Adama Stankieviča, litaraturny časopis «Kałośsie» 1923 hodu.
Biblijatečna-muzejny «fond» Taresy Bitel
«Majučy taki skarb, nielha było ŭtrymacca, kab nie pradoŭžyć spravu ksiandza Ŭładzisłava i nie papoŭnić jahonuju biblijateku», — tłumačyć Taresa.
Bolš sučasnyja, ale nia mienš kaštoŭnyja vydańni pryvatnaj biblijateki
«A voś heta, — Taresa Bitel z uśmieškaj pakazvaje niekalki asobnikaŭ knih, — knihi ź «Biblijateki Svabody». Majem niekalki asobnikaŭ i čakajem abiacanaha «Vierabiejku havaruščaha» ad Źmitra Bartosika».
Taresa Bitel spadziajecca nieŭzabavie vydać knihu pra ksiandza Ŭładzisłava, dzie buduć jahonyja rukapisy, fatazdymki, historyja niaprostaha žyćcia i aktyŭnaj dziejnaści.
«Kaścioły ŭ vioskach zaŭsiody byli centrami kultury, i mnie chaciełasia b adnavić hetuju tradycyju, jak i ksiondz Uładzisłaŭ adnaŭlaŭ rodnuju movu, — kaža Taresa. — Mnie ŭjaŭlajecca, što duchoŭnuju i aśvietnickuju misiju mahli b mieć i muzej, i biblijateka, i dom śviatara ź niadzielnaj škołaj dla dziaciej. Spadziajusia, što adnojčy heta stanie kulturnym centram u našym Višnievie. Viadoma, vioski zaraz pamirajuć, ale ž nia budziem tracić nadzieju».