Minadukacyi adkazvaje Hańnie Sieviaryniec: Kab patłumačyć vučniam vieršy Klaštornaha, daviadziecca vykarystoŭvać vyraz «chadzić pad miantami»
Ministerstva adukacyi nie abyšło ŭvahaj adkryty list nastaŭnicy Hanny Sieviaryniec «Čamu ŭ prahramach «Baradzino» jość, a «Pachnie čabor» niama?», apublikavany na sajcie «NN», i dasłała ŭ Redakcyju adkaz.
24.01.2018 / 13:56
List byŭ adpraŭleny z elektronnaj pošty presstsentr@mail.ru i padpisany «Priess-słužba MO». Jon nie maje sychodnaha numaru, podpisu słužbovaj asoby i piačatki.
Pres-sakratar Ministerstva adukacyi Ludmiła Vysockaja paćvierdziła karespandentu «Našaj Nivy», što adpraŭlała adpaviedny list u Redakcyju. Jana ŭdakładniła, što ŭ im pryvodzicca «aficyjnaja pazicyja pres-słužby Ministerstva adukacyi».
Ministr adukacyi — Ihar Karpienka. Raniej jon byŭ namieśnikam staršyni Minharvykankama pa ideałohii i staršynioj Kamunistyčnaj partyi.
Ludmiła Vysockaja pierajšła ŭ ministerstva ŭśled za Karpienkam. Jana zahadvała siektaram pa pracy sa ŚMI hałoŭnaha ŭpraŭleńnia ideałahičnaj pracy, kultury i pa spravach moładzi.
Pryvodzim tekst lista ŭ pierakładzie na biełaruskuju movu:
«5 studzienia sajt NN.by raźmiaściŭ materyjał «Nastaŭnica ruskaj movy nakiravała adkryty list ministru adukacyi», u jakim emacyjna krytykujecca školnaja prahrama pa biełaruskaj litaratury.
Akramia ahulnych razvah na temu nacyjanalizmu i nacyjabudaŭnictva, u rezalutyŭnaj častcy lista prapanujucca niejkija «vostra nieabchodnyja miery» ŭ kolkaści šaści. Naprykład, apošnim punktam u prahramu pa biełaruskaj litaratury prapanujecca ŭklučyć nastupnych aŭtaraŭ: Adama Babareku, Alesia Dudara, Uładzimira Žyłku, Todara Klaštornaha, Julija Taŭbina.
Asobnyja pradstaŭniki hetaha śpisu, nazvanyja «bliskučymi biełaruskimi paetami jeŭrapiejskaha ŭzroŭniu», vyklikajuć niekatoryja pytańni.
U pryvatnaści, u prapanavanaha da ŭklučeńnia ŭ prahramu paeta T. Klaštornaha vierš «Pi, cyhanka» (frahmient paemy «Kali asiadaje muć», 1928 h.), pa formie maje łahiernuju (błatnuju) nakiravanaść:
— Nie zvažaj, lubimy, čarnavoki,
Chaj rychtujuć mołajcu piatlu…
Chodzim my pad miesiacam vysokim,
A jašče — pad DPU.
— Tak, cyhanka,
Škadavać ab niekim,
Tak!
Za piatak zarezaŭ čałavieka,
Za piatak…
Pazaŭčora maci kala budki
Z załatym Isusam na hrudzioch
Adviała siastru u prastytutki…
…žyćcio!..
Padymajcie kufli za harezy
I za novy trup…
Siońnia maci rodnuju zarežu
I siastru… (frahmient)
Možna, viadoma, paličyć vybar hetaha vierša tendencyjnym z našaha boku, adnak radok «chodzim my pad DPU», vyrvany z kantekstu, u 2017 hodzie cytavaŭsia praktyčna na ŭsich apazicyjnych sajtach jak «samy viadomy radok ź jahonaj paezii» razam z abaviazkovaj prypiskaj ab tym, što «za paetam sačyła NKUS».
U toj ža čas poŭnaja viersija vierša kaža pra toje, što bolšaja častka tych, chto piša ŭ internecie pra biełaruskuju litaraturu, nie maje pra jaje ŭjaŭleńnia.
Z punktu hledžańnia nastaŭnika adznačym, što dziciaci vielmi składana rastłumačyć vyraz «chadzić pad DPU» — dla hetaha, vierahodna, pryjdziecca vykarystać anałahičnaje dekłasavanaje arho «chadzić pad miantami», što niedapuščalna ŭ navučalnym pracesie. My taksama ŭpeŭnienyja, što mietady i pryncypy apieratyŭna-vyšukovaj dziejnaści varta vyvučać u śpiecyjalizavanych navučalnych ustanovach, a nie ŭ siarednich škołach, a padobnuju litaraturnuju spadčynu — samastojna, a nie pa patrabavańni školnaj prahramy.
Što da inšych piersanalij, zhadanych u materyjale — A. Babareki, A. Dudara, U. Žyłki, Ju. Taŭbina, A. Mryja, — to ŭsie jany byli asudžanyja ŭ 1933—1938 hadach, pra što aŭtar, mabyć, śviadoma zamoŭčvaje ŭ publikacyi.
Takaja vybiralnaść u hustach vyhladaje dvuchsensoŭna. Charakterna, što da stahoddzia Kastryčnickaj revalucyi ŭ apazicyjnaj presie aktyŭna kultyvavaŭsia mif ab niejkaj «rasstralanaj», «zabaronienaj balšavikami», «likvidavanaj kamunistami» i h.d. biełaruskaj litaratury — praciaham hetaj infarmacyjnaj kampanii, vidavočna, i źjaŭlajecca adkryty list da ministra adukacyi.
Chočacca nahadać, što absalutnaja bolšaść litarataraŭ tych hadoŭ uvachodziła ŭ VKP(b) i źjaŭlałasia kamunistami pa pohladach, što ihnarujecca pry napisańni niejkich siensacyjnych artykułaŭ pra ich ža. U toj ža čas šerah biełaruskich paetaŭ, prazaikaŭ i žurnalistaŭ byli zabityja na frantach Vialikaj Ajčynnaj vajny abo pakaranyja orhanami SD i hiestapa, pamierli ad hoładu ci ŭ kancentracyjnych łahierach u pieryjad niamieckaj akupacyi. Adnak ich asabistyja trahiedyi praktyčna nie vyklikajuć cikavaści ŭ apazicyjnych kołaŭ i sajtaŭ, što kaža ab peŭnaj tendencyjnaści.
Tamu ŭjaŭlajecca, što pakazanaja padborka aŭtaraŭ, prapanavanych da ŭklučeńnia ŭ prahramu, farmavałasia nie na padstavie niejkich litaraturnych hustaŭ, a, chutčej, u piku palityčnym pohladam ministra adukacyi, a tamu nosić asobasnaje adcieńnie.
Što ž tyčycca publičnaha abmierkavańnia značnaści tych ci inšych tvoraŭ, to praktyka ŭručeńnia t.zv. niezaležnych litaraturnych premij, pryzavy fond jakich składajecca z zamiežnych valutnych srodkaŭ, pakazvaje, što ni adno štohadovaje ŭznaharodžańnie nie abychodzicca biez vostraj palemiki ŭ apazicyjnaj presie i ŭzajemnych abraz u sacyjalnych sietkach. Nam ujaŭlajecca, što apazicyjnaja supolnaść praktyčna nie zdolna pryjści da kansensusu, niezaležna ad pradmieta abmierkavańnia, a tamu lubaja acenka školnaj prahramy niejkimi «ekśpiertami» pieratvorycca ŭ jašče adno pakutlivaje kalektyŭnaje litaraturnaje pijar-mierapryjemstva.
Adznačym taksama, što palemika ab adukacyi ŭ apazicyjnych ŚMI z hodu ŭ hod abmiažoŭvajecca źmienaj prahramy pa litaratury i pašyreńniem śfiery ŭžyvańnia biełaruskaj movy.
Dźvie hetyja dziažurnyja temy demanstrujuć, pa-pieršaje, što ludzi, jakija abmiarkoŭvajuć adukacyju, ad aktualnych prablem adukacyi vielmi dalokija; pa-druhoje, u najaŭnaści nizki paroh uvachodžańnia ŭ sprečku — dla taho, kab abmiarkoŭvać, «pachnie čabor» albo «nie pachnie», nie patrabujecca nijakich dadatkovych viedaŭ i padrychtoŭki. (Darečy, paviedamlajem pavažanaj H. Sieviaryniec, što jaje infarmacyja nie dakładnaja, hety vierš P. Broŭki sa školnaj prahramy nie vyklučaŭsia).
Naša ździŭleńnie vyklikaje i zaklik H. Sieviaryniec vyvučać polskuju i ŭkrainskuju movy (a čamu nie łatyšskuju i litoŭskuju?), bo heta «movy susiedziaŭ», nieabchodnyja dla «intehracyi ŭ ahulnajeŭrapiejskuju prastoru». Kali nastaŭnik nie razumieje, što ruskaja mova vyvučajecca nie jak mova susiedniaj dziaržavy, a jak druhaja dziaržaŭnaja, to heta dosyć jaskrava śviedčyć ab jaho kampietentnaści (u tekście Hanny Sieviaryniec havorka viadziecca pra polskuju i ŭkrainskuju litaraturu, a nie movu — Red.).
Chočacca taksama nahadać, što represijam 1937—1938 hh., pra jakija da miesca i nie da miesca ŭspaminajuć apazicyjnyja sajty, papiaredničała šmathadovaja aktyŭnaja praktyka napisańnia kalektyŭnych danosaŭ, jakich asobnyja biełaruskija litaratary tych hadoŭ skłali nie mienš, čym mastackich tvoraŭ.
Na žal, tvorčyja koły taho času, jak i asobnyja pradstaŭniki ciapierašniaj intelihiencyi, mieli niekatoryja prablemy z karparatyŭnaj etykaj i vyrašali svaje mastackija sprečki z dapamohaj apielacyj da partyjnych i navat siłavych strukturaŭ. Mienavita padobnyja danosy (čaściakom u formie vykryvalnaha artykuła ŭ presie) i stanavilisia paśla dokaznaj bazaj dla sfabrykavanych abvinavačvańniaŭ pry parušeńni zakonnaści ŭ śledčaj pracy.
Tamu rekamiendujem nie paŭtarać pamyłak papiarednikaŭ i nie vyznačać litaraturnuju kaštoŭnaść tych ci inšych tvoraŭ praź cisk i napisańnie adkrytych listoŭ ni mnoha ni mała — ad imia «krainy, naroda, vučniaŭ i nastaŭnikaŭ». Realna hetyja listy nie adlustroŭvajuć ničoha, akramia pieraacenki aŭtaram ułasnaj značnaści».
***