A vy niejtrał? Ad dvuch faktaraŭ zaležyć, jak projdzie refierendum
Refierendum, jaki pryznačany na 27 lutaha, budzie mieć adnu krytyčnuju dla ŭłady asablivaść. Jašče ni adzin plebiscyt u sučasnaj Biełarusi nie prachodziŭ va ŭmovach takoj niezdarovaj sacyjalna-palityčnaj napružanaści. Kur’joz u tym, što adna z pryčynaŭ pa jakoj jon nibyta zadumvaŭsia — hetuju samuju napružanaść źniać. Ale kryzis tolki abvastryŭsia, choć i nosić ciapier łatentna-chraničny charaktar. Što ž mienavita adbudziecca ŭ kancy zimy 2022-ha ŭ Biełarusi, zaležyć ad dvuch pryncypovych faktaraŭ: dziejańniaŭ tak zvanaj niejtralnaj častki hramadstva i reakcyi na mahčyma žorstkuju reakcyju ŭłady, ličyć kałumnist «Našaj Nivy» Aleś Składaŭ.
24.01.2022 / 21:44
U 2020-m hodzie pratesny patencyjał uźniaŭsia dziakujučy tamu, što palityčna pastaleła niejtralnaja častka hramadstva. Raptam syšoŭ štučny słoj abyjakavaści, i ludzi z razmachu ŭklučylisia ŭ praces.
Mienavita za niejtrałaŭ na palityčnym poli išła biespaśpiachovaja baraćba apošnija niekalki dziasiatkaŭ hadoŭ. Pakul miedyjannaja častka hramadstva znachodziłasia ŭ letarhičnym śnie, jaje los čaściakom vyrašaŭsia bieź jaie. Ale ž varta było zakranuć pa-sapraŭdnamu hłybokija pačućci, jak ludzi schamianulisia.
Z taho času šmat što źmianiłasia. Časam zdajecca, što zaraz adbyvajecca imklivaja depalityzacyja i dobraachvotna-prymusovaja niejtralizacyja nastrojaŭ.
Pamiataju svaje asabistyja ŭražańni padčas čarhovaj chvali represij u dačynieńni da žurnalistaŭ. Paśla navin pra zatrymańni kaleh nie chapała śviežaha pavietra. Vyjšaŭ u park, kab addychacca. Ale stała tolki horš ad kantrastu, što ŭbačyŭ. U piatničny śpiakotny viečar vakoł šuravali ludzi z manhałami, pledami i niečym hrukajučym u zaplečnikach.
Nibyta haniebnaja situacyja ich nijak nie tyčyłasia, nibyta nie ich pazbaŭlali ŭ hety momant prava atrymlivać infarmacyju, nibyta nie ich intaresy parušalisia.
Kali emocyi ŭlahlisia, supiarečnaść niejak źnikła. Padumałasia, što va ŭmovach represij ludzi pavodziać siabie naturalna, zhodna z pryrodnymi instynktami, ratujučy svajo žyćcio i kłapociačysia ab biaśpiecy. Adnak adsutnaść źniešniaj reakcyi nie śviedčyć pra źmienu ŭnutranaj pazicyi.
A na minułym tydni ja atrymaŭ sacyjałahičnaje pacvierdžańnie svaich dumak. Jak śviedčyć daśledavańnie Chatham House, pierad refierendumam dyspazicyja źmianiłasia nie krytyčna ŭ paraŭnańni z paŭtara hadami raniej: prychilnikaŭ Łukašenki — 27%, niejtrałaŭ — 43%, pratestoŭcaŭ — 30%.
To-bok u peŭnych abstavinach ruchavaja častka niejtrałaŭ tak ža lohka vierniecca ŭ pratesny nastroj. Prymianšać rolu hetaj hrupy hramadstva nielha. Ad taho, jak buduć pavodzić siabie niejtrały padčas refierendumu i kolki ich budzie, pryncypova zaležyć, ci prymie hramadstva vyniki plebiscytu (vierahodna, sfalsifikavanyja).
Vy ž pamiatajecie, jak heta adbyłosia ŭ žniŭni 2020-ha? Masava ludziej vymusiła vyjści na vulicy z kvietkami, stužkami i šarami reakcyja na reakcyju. U pieršuju čarhu heta byŭ adkaz na biessensoŭny hvałt u dačynieńni da pieršaj chvali pratestoŭcaŭ.
Pradkazać taki łancužok emocyj było amal niemahčyma, ale ž ciapier dośvied jość.
Z taho ž daśledavańnia Chatham House: praviadzieńnie sumlennaha rasśledavańnia ŭ dačynieńni da siłavikoŭ pa faktach hvałtu pa-raniejšamu čakajuć 68% apytanych (u vieraśni 2020 hoda ich było 78%), vyzvaleńnia palitźniavolenych — 59% (vosieńniu 2020 hoda — 65%), poŭnaha spynieńnia ŭžyvańnia siły ŭ dačynieńni da pratestoŭcaŭ — 60% (paŭtara hady tamu ich było 66%).
Niahledziačy na žudasnyja represii, ahresiŭnuju prapahandu i źniščeńnie niezaležnych miedyja, pryncypova nastroj u hramadstvie nie źmianiŭsia. Hvałt zastajecca niedapuščalnym u vačach bolšaści biełarusaŭ.
Čto ž tyčycca pratestoŭcaŭ, to tut abmiarkoŭvać niama čaho. Heta vielmi aktyŭnaja i daśviedčanaja častka hramadstva, u adroźnieńnie ad niekatorych prychilnikaŭ Łukašenki. Mianie ŭrazili danyja sacyjołahaŭ: dziaržaŭnych čynoŭnikaŭ lepš viedajuć mienavita praciŭniki sistemy, a nie toj bok, jaki jaje padtrymlivaje.
Ale zaraz mianie vielmi cikavić, jak buduć reahavać ułady, kali padčas refierendumu znoŭ źbiarucca čerhi kala vybarčych učastkaŭ. Ci budzie čakać ich AMAP u sportzale škoły? Albo cichary stanuć padhladać u kabinki dla hałasavańnia: chto tam sabraŭsia psavać biuleteń? Što, kali zdarycca dramatyčnaja scena z nahody publičnaha zatrymańnia za stužačku ci škarpetki niapravilnaha koleru?
Nie dla taho ŭłada vyčyščała pratesny nastroj, zdymała bieł-čyrvona-biełyja ściahi z voknaŭ damoŭ i ŭzmacniała administratyŭnuju adkaznaść, kab źbiantežana nazirać za zboram bolš za try čałavieki za palityčnaj nahody.
Najlepšy dla ŭłady varyjant — pasiŭny bajkot, kali bolšaść zastaniecca doma, choć novapryznačany staršynia Centrvybarkama i śćviardžaje supraćlehłaje. A voś aktyŭnaść pry zadziejničańni dvuch vyznačanych vyšej faktaraŭ moža pryvieści da niepryjemnych dla ŭłady nastupstvaŭ.
Zdajecca, sistema heta dobra ŭśviedamlaje, bo niejak časta kažuć pra akaličnaści, jakija mohuć pieraškodzić praviadzieńniu refierendumu.