Адпраўляюся сёньня ў Францыю. Праз Варшаву. Такім чынам, нарэшце, дзіцячы сон, што я пераходжу мяжу з Польшчай, збудзецца. Сорамна казаць, але я навогул мала быў за мяжой. Калі не лічыць краіны былога Саюзу, то толькі па царкоўных справах у Фінляндыі і на адпачынку ў Турцыі. Ды вось зусім нядаўна ў Ізраілі. Так што, нават у той самай Польшчы, што, як вядома, “не заграніца”, не спадобіўся.
Дзіўная рэч з самім разуменьне замежжа. Замежжа адначасова робіцца бліжэй, больш зразумелым і пры там яшчэ большым замежжам, чым было. Калісьці здавалася, - ня толькі мне , зразумела, - што як толькі рухне савецкі рыжым, адразу мы самі станем замежжам. Будзем жыць, як людзі, без усякіх гэтых пастылых савецкіх тараканаў ў галаве, свабодна і багата.
Але цяпер усё больш ясна бачна, што хаця Эўропа літаральна пад бокам, нам самім натуральны і зразумелы той вобраз жыцьця, вось яно - усё побач, але вялікае пытаньне, што хаця б дзеці нашых дзяцей будуць годнай і натуральнай часткай той самай Эўропы. Мне здаецца, што магчыма, гэта будзе зусім не паводле факту панаваньня адпаведнага ладу і стылю жыцьця. А тады, калі Эўропа пераканаецца, што без нас яна не зусім Эўропа. Інакш кажучы, ня толькі яна ня будзе для нас замежжам, але і мы замежжам для яе. Цяпер жа мы пакуль толькі нейкія няўдалыя дзеці для яе, якія толькі думаюць, як адхапіць сабе кавалак і прагуляць яго. На ўсход і захад, хоць і неяк па-рознаму, але па сутнасьці, аднолькава, мы працягваем, як жабракі, руку. Падайце… прыміце нас. Мы “свае”. Мы, якія лічаць сябе “сьвядомымі”, бачым, здаецца, усю зьневажальнасьць таго “Союза государств”, у які нас уцягвае кіраўніцтва, няздольнае да сапраўды вырашальных дзеля нацыі крокаў. Але на самой справе мы знаходзімся ў путах той жа самай псыхалёгіі. Псыхалёгіі “далучэньня” нас, такіх маленькіх, да вялікага. І хаця мы можам штучна выстаўляцца сталымі і важнымі, гэта часта толькі прыкрывае нашу ўтрыманскую сутнасьць. Мы ўсе спадзяемся на гаспадара, толькі адны з усходу яго выглядваюць, іншыя з захаду, а ўсе разам шукаем яго тут, каб “прыйшоў і кіраваў”. А тых, хто ня згодны, прымусіў, каб жылі “правільна”. Таму ў нас разьвялося шмат такіх “дэмакратаў”, якія разумеюць дэмакратыю як забарону ўсяго “недэмакратычнага”.
Можа, Эўропа асабліва не спадзяецца на нас, але мы павінны самі ж для сябе зрабіць так, каб яна ўпэўнілася, што ад нас ёсьць што чакаць. Трэба нешта прынесьці ў сьвет. Дзеля гэтага нараджаецца чалавек, дзеля гэтага існуе і нацыя.
Гэта павінна быць у самых розных галінах. У тым ліку і рэлігійнай. Я еду па запрашэньні праваслаўных французаў. Сярод іх шмат нашчадкаў эмігрантаў першай і другой хвалі. Але ўсё больш праваслаўе, пры чым часта праваслаўе так званай “рускай традыцыі” прымаюць людзі з мясцовымі каранямі. Гэта так і завецца – Рускі Экзархат Канстантынопальскага Патрыярхату ў Заходняй Эўропе. Гэта менавіта “рускае”, а не расейскае праваслаўе. Яно прыняла тую спадчыну сьвятасьці, што стагодзьдзямі набіралася і ў Беларусі, і ў Украіне, і, зразумела, у Расеі. Але, калі гэта тычыцца і Расеі, ня трэба казаць наконт таго, што “ня можа нічога быць добрага з Галілеі”. Бо гэта спадчына, свабодная ад імпэрскага мэнталітэту, у якім часта абвінавачваюць, пры чым шмат у чым справядліва, расейскае праваслаўе. . Гэта тое, што вырасла з нацыянальнага і стала прывабным для людзей зусім, здаецца, іншай культуры. Яно жыве і разгортваецца ў свабодным сьвеце, на “нетрадыцыйных” землях, што, між іншым, даказвае яго жыцьцяздольнасьць. Я ведаю, што шмат каму гэта не спадабаецца, але я ўпэўнены – пры ўсіх цяжкіх момантах, што ёсьць у гістарычным рускім праваслаўі, што існуе і ў сучаснасьці, праваслаўе – гэта адно з тых значных укладаньняў, што мы можам зрабіць у агульны досьвед і жыцьцё Эўропы. Гэта адна з тых зьяў, якая сьведчыць аб нашай сталасьці.
Да сустрэчы, сябры. Хутчэй за ўсё пісаць у інтэрнэце не змагу, бо большасьць часу буду знаходзіцца ў летнім лагеры. Так што сустрэнемся пасьля 22-га, калі вярнуся ў Менск.
