Азербайджанская культурная экспансія ў Беларусі ставіць пытанні і выклікае рэакцыю.
bolshoibelarus.by
У 2010-м у Музычным паставілі камедыю «Аршын мал алан» («Вясельны базар») Узеіра Ганджыбекава. Сёлета ў Оперным — балет «Сем прыгажунь» Кара Караева. У планах Музычнага на наступны год — балет Фікрэта Амірава «Тысяча і адна ноч»…
Ва ўсіх пастановак ёсць супольная рыса: падтрымка Міністэрства культуры і турызму Азербайджана. Гэта значыць, фінансаванне, частковае ці поўнае.
Частка Еўропы ці СССР?
Здавалася б, нічога дзіўнага. Тэатрам, якія жывуць на дзяржаўных датацыях, заўжды бракуе фінансавання. Калектывы з гатоўнасцю прымаюць замежную дапамогу. Напрыклад, ліцэнзію на мюзікл «Вестсайдская гісторыя» для Музычнага тэатра выкупіла пасольства ЗША. Спектакль «Офіс» у Купалаўскім паставілі пры спрыянні нямецкага Інстытута імя Гётэ.
Культурніцкая стратэгія заўжды залежыць ад палітыкі і цывілізацыйнага выбару. Для прадстаўнікоў незалежнага грамадства Беларусь — частка Еўропы. Таму сумесныя праекты ладзяцца з еўрапейскімі партнёрамі — Інстытутам імя Гётэ, Польскім інстытутам у Мінску і г.д.
А вось дзяржаўная ідэалогія арыентуецца на колішні савецкі досвед і апелюе да ранейшых сувязяў. Класічны прыклад — дзяржаўны кніжны праект «Сугучча сэрцаў». Запланаваны выхад 11 выпускаў. У іх мусяць друкавацца проза і вершы беларускіх аўтараў і прадстаўнікоў адной з краін СНД.
Такая практыка мела месца ў савецкі час. Кнігі найлепшых нацыянальных аўтараў перакладаліся на мовы іншых «братніх рэспублік». Іншае пытанне — наколькі паэзія Купалы была актуальная ў Цэнтральнай Азіі?
Захад ёсць Захад, Усход ёсць Усход
Азербайджанскія ініцыятывы можна ўспрымаць менавіта ў такім, постсавецкім, рэчышчы. Але беларусы — еўрапейцы, на якіх моцны ўплыў зрабіла расійская культура. Для нашых суайчыннікаў бліжэйшая заходняя традыцыя. Культура краін Азіі мае іншыя цывілізацыйныя карані (напрыклад, ісламскія). Іх мастацкая прадукцыя пабудавана на іншых прынцыпах (напрыклад, ёй уласцівыя сузіральнасць і медытатыўнасць).
Атрымліваецца парадокс: прадстаўнікі Усходу імкнуцца прэзентаваць у іншай краіне не штосьці сучаснае або сугучнае яе традыцыям, а самае што ні на ёсць класічнае. Але для беларускага спажыўца іх класіка бывае незразумелай, а таму чужой. Бо толькі найлепшыя творы мастацтва, створаныя прадстаўнікамі пэўнай цывілізацыі, становяцца здабыткам усяго свету. Напрыклад, пра літаратуру Лацінскай Амерыкі мы мяркуем паводле кніг Маркеса або Борхеса. А аўдыторыяй большасці астатніх пісьменнікаў застаюцца жыхары рэгіёна.
Азербайджан — прыклад?
І іншае пытанне. Ці гатова Беларусь да такой жа мэтаскіраванай культурніцкай палітыкі, як Азербайджан? Прыклад азербайджанцаў надзвычай паказальны.
Прадстаўнікі дыяспары прысутнічаюць на ўсіх спектаклях, канцэртах, якія нейкім чынам прэзентуюць культуру краіны. Але іх рэакцыя (мора кветак і крыкі «Брава!») пакрысе фармуе грамадскую думку. Бо аб'ядноўвае нацыю менавіта культура.
Дык, можа, Азербайджан ладзіць імпрэзы не толькі для стварэння іміджу ўласнага grandeur? А каб азербайджанцы паўсюль заставаліся азербайджанцамі?
Мяркую, з азербайджанцаў трэба браць прыклад. Але толькі часткова. Бо калі кіравацца іх логікай, трэба было б паставіць у Баку за беларускія грошы «Тутэйшых»… Але спачатку нам бы аднавіць пастаноўку «Тутэйшых» у Мінску.
