Заснавальнік гуртоў «N.R.M.» і «Крамбамбуля» распавядае Мікіце Мелказёраву з By.tribuna.com пра тое, ці трэба нашым спартоўцам пець гімн, «чоценькую» камедыю пра хакей, забарону чэмпіяната свету ў Менску і ролю БАТЭ ў асабістым вяртанні да футболу.
Чыж, Ташкент, Дом веславання
– Вы любіце Радзіму?
– Канешне… Я не люблю дзяржаву, як і любы анарха-панк. Хай «анарха-панк» і смешна гучыць. Але край гэты, безумоўна, люблю.
– У чым гэта выяўляецца?
– У тым, што ў адрыве ад вясковай прыроды, лесу, мне досыць нязвыкла і цяжка.
– Але ж вясковая прырода і лес ёсць не толькі ў Беларусі.
– Усё роўна тут, у нас, ёсць нейкі свой дух. Пакуль не ўсе ў вёсках вымерлі. Але ж нічога – новыя засяляюцца. Яны таксама робяцца вясковымі. Вось, напрыклад, вядомы арганізатар канцэртаў Уладзімір Шаблінскі. Хто бы мог падумаць гадоў пятнаццаць таму, што ён будзе такім зацятым хутаранінам? І нават прапішацца там. І нават фірма яго будзе дзейнічаць там. І весь вольны час ён будзе праводзіць там.
А што да роднага гораду Менску, то ў мяне, нажаль, засталося мала сантыментаў. На мой погляд, ён ператвараецца ў досыць хаатычна забудаваную тэрыторыю.
Спачатку мне было балюча, а потым, ведаеце, чалавек не можа перажываць бясконца. Гэта проста ўласцівасць арганізму – доўга не перажываць. Калі гэта здаровы арганізм. Таму да мяне ў выніку прыйшлі такая здаровая абыякавасць і скепсіс. Я зараз гляджу на гэты Kempinski, на тое, што робіцца ў цэнтры горада… Ну, хай робяць.
Справа ў тым, што наш горад – ён такі… Інвалід.
У нас тут калісьці была збольшага цывілізавана забуданаваная тэрыторыя. Але пасля вайны вырашылі не аднаўляць усё гэта, як зрабілі палякі. Тую ж Варшаву, напрыклад, паднялі зусім з нічога. Гданьск – таксама. А наш горад папросту збудавалі нанова.
– А што ў сучасным Менску забудавана цывілізавана?
– Верхні горад, напрыклад. Але ж усё, што цывілізавана забудавана, схавана за нейкімі такімі гмахамі. Гэта пачалося з Савецкага Саюзу, калі яны ўзялі і збудавалі гандлёвы дом на Нямізе, які зачыніў усю выдатную панараму, на якой зараз знаходзіцца «Ракаўскі бровар» і гэтак далей.
Гэта маленькія кавалачкі старога Менску. Зараз яны схаваны і забіты ў бетон. Не ведаю навошта. Але я ўсё гэта ўжо перажыў. Мне нічога не ірве душу. На той жа дом Чыжа я глядзеў ужо такім звыклым саркастычным поглядам. Здавалася, абсурду ўжо няма куды расці, але вось – расце ўсё роўна. Збудаваць такі гмах на Нямізе… Гэта трэба ўмець. А потым яшчэ трэба ўмець казаць у інтэрв’ю, што ўсё нармальна, што гэта выдатны праект.
Гэта свядомы ход. Тут пабудавалі дом Чыжа. З іншага боку пабудавалі Сцяну плачу. Здаецца, яна завецца «Панарама». Усё пазачынялі. Навошта? Там жа гістарычны цэнтр. Наадварот, з гэтай Нямігі можна было цукерачку зрабіць. Але ж яшчэ даўно сапраўдную Нямігу вырашылі зруйнаваць, а на яе месцы збудаваць муляжы.
І я нічога не магу з сабой зрабіць. На дадзены перыяд жыцця Менск мяне не натхняе. Вось я напісаў песню «Менск і Мінск», і пасля гэтага ўсё… Адчытаўся:).
Ўсё ж такі я не вельмі малады чалавек, таму памятаю такую местачковасць, правінцыйнасць савецкую. І ў гэтым было нешта міленькае. Такое ўсё нізенькае, сімпатычнае, ампірчык гэты сталінскі, «горад сонца», як піша Клінаў. А потым як пачалі яны ўсё гэта бабахаць напрыканцы 80-х… Ніхто ж не перашкаджаў будаваць на пяцьсот метраў у бок, дзе ёсць нават і зараз незабудаваная тэрыторыя.
Вось цяперашні Палац Рэспублікі – таксама вельмі дзіўная архітэктура:). Такая… Для Ташкента нармальная.
– Чаму?
– Ну, яна ярка выражанага азіяцкага тыпу, як па мне:).
– Вось яшчэ пра архітэктуру. Зараз шмат кажуць пра рэстаўрацыю стадыёна «Дынама». Якія ў вас думкі на гэты конт?
– Я лічу, што лепей яго адрэстаўраваць і захаваць ў цяперашнім выглядзе. Навошта перабудоўваць? У нас жа ёсць нейкія там манежы і другія спартыўныя аб’екты. Канешне, можна яшчэ адну гаргару збудаваць у тым раёне. Там жа і знаходзіцца ўвесь цяперашні горад сонца. Арэна, манеж, Дом футболу, Дом веславання:).
– Як вам новыя спартыўныя аб’екты?
– Нармальна. Але мне здаецца, тая ж Арэна крышачку не вельмі дорага зроблена. У нас жа эканомяць. Можа, гэта проста асвойванне бюджэту? Калі глядзіш на варшаўскі стадыён, уражанні ад архітэктуры крышку іншыя. Можа, я не кампетэнтны. Але нашая Арэна здаецца мне меней уражлівай і велічнай. Даволі ўтылітарная пабудова.
А тое, што гэтыя будынкі там знаходзяцца, дык нічога страшнага. Як і ў выпадку з бібліятэкай. Ну, стаіць яна там, на балоце, і нікаму не перашкаджае. Там і так нічога няма – спальнік і ўсё.
– Бібліятэка ўспрымаецца вамі як сімвал новага Менску?
– Ну, канешне:). Канешне, гэта натуральны сімвал Менску. Гэтыя некалькі граняў, быццам сякерай зробленыя. Пасеклі – і паставілі. Гэта такі абсурд. У сучасным Менску яго вельмі шмат. Дзесять гадоў таму ў гэта яшчэ нельга было паверыць. Усялякія перайменаванні ў нейкіх абстрактных пераможцаў. Здаецца, што нехта проста змагаецца з прозвішчамі. Нібыта Скарына і Машэраў з’яўляюцца канкурэнтамі. Бо гэтыя пераможцы, незалежнасці… Без душы гэта. Нейкія абстрактныя ўяуленні.
– Уявіце, што пераіменаванні праспектаў залежаць ад вас.
– Ну, гэта трэба рабіць вельмі асцярожна. І, можа быць, улічваць меркаванні людзей. Калі б я сядзеў у гальштуку недзе ў гэтых кабінетах, то правёў бы апытанне. А потым бы зрабіў так, як трэба кіраўніцтву:). Не так, як трэба людзям, а так, як гэта заўсёды ў нас робіцца. Бедны гэты праспект. Кім ён толькі ні быў: і Гітлерам, і Сталіным, і Скарынай. А цяпер вось незалежнасці…
Хакеізм, паказуха, У.У.Пуцін
– Вы да гэтага часу лічыце спорт найважнейшым з мастацтваў Беларусі?
– Я лічу, што калі кіраўніцтва заточана пад спорт і сельскую гаспадарку, то гэта някепска. Спорт краіне, безумоўна, патрэбны. Безумоўна, як і выяўленчае мастацтва, як і музыка, як і сельская гаспадарка. І калі кіраўніцтва сядзіць адзін-два тэрміны і робіць нейкія розныя істотныя крокі ў гэтай галіне, то ўсё нармальна. Але калі ўсё гэта перерастае ў 20 гадоў, а прыярытэты іншымі не робяцца і працягваецца сельская гаспадарка са спортам… Прычым спорт, наколькі я разумею, выражаецца ў будаўніцтве бясконцых палацаў…
Нешта я ў крытыканства ўпаў. Просто не бачу поспехаў у хакеі. Значыць, нешта не так ідзе, даруйце за банальны выраз. У, напрыклад, Пружанах ёсць Лядовы палац?
– Ёсць.
– І што ён там, вісіць на балансе дзяржавы? А дзе нашыя перамогі ў хакеі? Мы ж усім дуем па страшнай сіле. А перамагаем там, куды грошай асоба не ідзе. Напрыклад, у тайскім боксе. У нас там такія чэмпіёны, што ой-ёй-ёй.
– Як вам такое паняцце, як «Хакеізм»?
– У нас у краіне ёсць нармальная мажлівасць гуляць у хакей. Я не супраць. У юнацтве, памятаю, нават глядзеў. Цяпер часу няма. Калі і трапляю, то на футбол. Ці на амерыканскі футбол. Супербоўл які-небудзь, калі ўвесь рэстаран на вушах стаіць. У Злучаных Штатах, канешне, спартовы патрыятызм на ўзроўні.
А хакеізм… Ну, наколькі я разумею, гэта ж не самы масавы спорт у свеце. Думаю, нават тэніс вызывае больш ажыятажу. Карацей, цікавы такі ў нас прыярытэт.
– Ён нармальны?
– Ну не, канешне. Не ведаю нюансаў, не магу казаць, колькі зарплата ў хакеістаў ці ў футбалістаў.
– У футбалістаў сярэдняя зарплата дзесьці каля пяці-шасці тысячаў даляраў.
– У месяц?
– Так.
– Ой-йой… Так нават айцішнікі адпачываюць… Ну, у прынцыпе, поспехі ж былі. БАТЭ даваў калісьці рэзультат. Я тады зноўку пачаў глядзець футбол.
– У БАТЭ заробкі вышэйшыя за сярэднія.
– А… Мне здаецца, гэта не зусім нармальна:). Я здзіўлены, шчыра кажучы.
– Як вам здаецца, у нашай краіне ёсць нейкія перабольшванні ў дачыненні да спорту?
– Мне здаецца, ёсць шмат паказухі. Вось гэтая вясенняя лыжня. Усіх паставілі на лыжы. Людзі ў перадынфарктным стане бягуць па снезе. А наменклатурнае п’янства ў нас з часоў Саюза нікуды не дзевалася. І вось нашыя чыноўнікі ідуць кудысцьі на лыжах. Мне здаецца, для іх гэта не вельмі натуральна.
– А што яшчэ паказуха?
– Вось вы–спартовы журналіст. Правядзіце апытанне на вуліцах беларускага горада наконт таго, каго са спартоўцаў ведаюць людзі. Можа быць, скажуць: «Домрачава». Ну, напэўна, і ўсё. Ніхто не скажа, хто такі Віталь Гуркоў.
– Пра Глеба скажуць.
– І тое, калі ўзгадаюць.
– Добра. Вы калісьці казалі, што ў Беларусі няма сапраўдных зорак.
– Казаў.
– Домрачава – не зорка?
– Ну… Па вялікім рахунку, у нас толькі адна сапраўдная зорка. А Домрачава толькі крышачку паззяла пры гэтай зорцы. Гэта часовая з’ява. Такога, як у Штатах, у нас няма. Ведаць усе перамогі якога-небудзь футбаліста, сачыць за ім, збіраць усю інфармацыю… Нешта я не ведаю ў нас такіх людей, шчыра кажучы.
Вось білборды вісяць. Гэтыя «Болей за наших». Я так і не ведаю, хто там вісіць. Праязджаю, гляжу – нейкія хакеісты. А што за хакеісты, калі мы ўвесь час дуем?:) Але гэта меркаванне чалавека, які не звязаны са спортам штодзённа.
– Таму і цікава. Ёсць спартовая секта, якая актыўна. Але яе колькасць невялікая. Напэўна, як і інтэлігенцыі.
– Шчыра кажучы, у беларускай музыцы тое ж самае. Апроч вузкага кола людзей (дзесяць тысячаў у Менску), усе існуюсць на культурнай тэрыторыі суседняй дзяржавы. Зоркамі ў нас былі і застаюцца… Не ведаю, ДДТ, Lumen, яшчэ хто-небудзь.
– Вы зайздросціце?
– Не. Калі быў малы, я, нават, спрабаваў змагацца, нешта даказваць… Не. Пакуль нешта не зменіцца ў інфармацыйнай прасторы, нам няма пра што весці размову.
– Якія змены могуць адбыцца ў нашай інфармацыйнай прасторы? Пачнем размаўляць выключна на матчынай мове?
– Справа ў тым, что зараз увядзенне беларускага аднамоў’я было б сільна правальнай штукай. Безумоўна, народ бы вельмі негатыўна да гэтага паставіўся. Уводзіць адну мову трэба вельмі асцярожна. Праз школу. З праграмай гадоў на дзесяць.
Безумоўна, гэта трэба рабіць. Таму што народ без мовы… Ну гэта смех. Але праводзіць беларусізацыю трэба не так, як у пачатку 90-х. Тады шмат людзей былі вельмі засмучаныя настолькі гвалтоўным увядзеннем. І потым некаторыя сілы выкарысталі гэтыя народныя засмучэнні.
– Чаму беларусізацыя ў 90-х не атрымалася?
– Я ведаю шмат людзей, якія шалелі ад перавядзення на беларускую мову адукацыі ў некаторых гуманітарных навучальных установах. Дома для іх была традыцыйнай расійская мова.
І ў школе яны вучылі беларускую мову, як завядзёнку. Толькі калі настаўнік не страшны энтузіяст. Вось. Людзі былі ў шаленстве: «Чаму я ніколі не вучыў гэтую мову, а зараз яна мне стала патрэбная?!»
Гэта было памылкова. Адзін мой знаёмы распавядаў, як нейкі прафэсар на хімічным факультэце друкаваў свае доследы, каб адправіць іх у Маскву. Выйшаў на абед, прыйшоў – няма літары «Щ» у клавіятуры. Ужо заменена на «Ў». А яму трэба тэрмінова даслаць свой ліст… Гэта вельмі тонкія рэчы. Трэба рабіць іх асцярожна.
– І ўсё ж такі. Якія змены ў інфармацыйнай прасторы нам патрэбны?
– Спачатку мусяць адбыцца глабальныя змены ў краіне. Так проста мы аніякіх рэформаў не правядзем. Гэтага ніхто не хоча. Людзі прыстасоўваюцца да таго, што ёсць, і з гэтага зарабляюць невялікія, але ж грошы. І радыя таму, што ёсць.
Я не гляджу тэлевізар, не слухаю радыё, але ж ведаю, што ўсё гэта вельмі рускае. Нашыя артысты спяваюць, як рускія зоркі. Толькі крышачку ніжэй узроўнем.
Проста няма такіх грошай на запіс фанаграмы. А рускія зоркі – гэта горшыя клоны галівудскіх. Таму што ў ЗША яшчэ даражэй і лепей. І там па вялікім рахунку ўсё больш інтэлектуальна … Проста так мы нічога не заменім. Гэта тое, што ёсць.
– Сумна неяк.
– Не, у рэшце рэшт ўсё зменіцца і ўсё будзе класна.
– Мы з вамі гэта пабачым?
– Не ведаю. У звязку з крымскімі падзеямі я нічога не магу сказаць дакладна.
– Беларусь да Расіі бліжэй за Крым.
– Я пра тое і кажу. Тут і так усё ўжо куплена рускімі. Цалкам можа быць, што калі нешта пойзде не так, як яны хочуць… Напрыклад, раптам зменіцца кіраўніцтва, пачнуцца сімпатыі ў другі бок. У такім выпадку мы можам стаць беларускай вобласцю Расіі. Вельмі баюся, што некаторая частка нашага народу, напрыклад, чвэрць, будзе гэта падтрымліваць. Кашмар.
– Калі б замест мяне тут быў У.У.Пуцін, аб чым бы вы яго запыталі?
– Я навогул не буду размаўляць з такімі людзьмі. Не-не-не. Гэта чалавек з КДБ – з ім лепей не размаўляць. Нават не варта савацца.
– А да беларускай улады ў вас ёсць пытанні?
– Таксама не.
– Былі калісьці?
– Я ў сваім жыцці зрабіў адзін няправільны крок. І потым доўга сябе ўгаворваў, што ўсё нармальна. Гэта калі шэраг музыкантаў хадзіў да аднаго ўплывовага міністру. Была гэткая пляма на маёй біяграфіі.
Тады з’явіліся першыя чорныя спісы. Трохгадовая забарона на канцэртную дзейнасць. І вось мінулі гэтыя тры забароненыя гады. Мне патэлефанавалі і запыталіся: «Калі вас запросяць, ці пойдзеце вы на сустрэчу?» Я гэтак задуменна паведаміў, маўляў, можа быць, схаджу. І вось я апынаюся з шэрагам музыкаў у рэзыдэнцыі прэзыдэнта, у будынку, які ў мяне канкрэтна асацыяваўся з «обителью зла».
Потым панапісвалі, быццам мы абяцалі, што болей не будзем граць на мітынгах. Такога не было. З нас не бралі подпіс крывёю пад нейкім пратаколам. Нам проста сказалі: «Я нічога не забараняю, але б на вашым месцы гэтага не рабіў. Таму што там ( і быў узняты палец угару) людзям вельмі не падабаецца, калі вы выступаеце на мітынгах і палітычных акцыях». Ну, і ўсё.
Потым дазволілі граць канцэрты. Я сябе пераконваў, што гэта правільна.
Таму што канцэрты трэба граць, таму што ёсць жаданне публікі. Але ж па крышачку з’явілася ўражанне, што штосьці адбылося не тое на той сустрэчы.
Туды ніколі не трэба хадзіць. Гэта ніколі нічым добрым не скончыцца. Ну мы пайгралі два гады канцэрты – а потым зноў забарона. І было зразумела, што так атрымаецца. Стала яшчэ горш. Таму што раней можно было граць у рэстарацыях, нейкіх кавярнях без гастрольнага пасведчання. А калі ганенні вярнуліся па-новай, пачаліся таямнічыя званкі з органаў, з міністэрства культуры, як только хтосьці збіраўся нешта правесці. А ў людзей бізнэс. Яны не могуць рызыкаваць.
І потым гэты чалавек, да якога мы хадзілі, уласнаручна задушыў адзінае на той час незалежнае беларускае радыё. «Аўтарадыё». Прычым быў першы суд, калі, рэдкі для Беларусі выпадак, суддзя не знайшоў складу злачынства. Ну што рабіць у гэтай сітуацыі? Шукаць другога суддзю. Ён і зачыніў «Аўтарадыё».
Электрачайнік, U-2, БТ
– Беларускі шоў-бізнэс адпавядае сваёй назве?
– Нават смешна пра гэта гаварыць. Наш шоў-бізнэс заключаецца ў тым, што так званы прадусар якога-небудзь эстраднага выканаўцы прыязджае ў Салігорск у шахцёрскі прафкам і гаворыць: «Распаўсюдзьце 40 адсоткаў квіткоў сярод вашых працаўнікоў». Гэта адбываецца. І гэта абсалютна звыклая практыка.
– Вы не ўдзельнік шоў-бізнэсу?
– Я ўжо, хутчэй за ўсё, удзельнік музычнага супраціву. Я ўдзельнічаў у шоў-бізнэсе напачатку 2000-х, калі праект «Крамбамбуля» быў паспяховым, нас здымалі, транслявалі па тэлевізіі. Я ведаю беларускі шоў-бізнэс, ён вельмі спецыфічны і завязаны на стасунках з дзяржавай. Схема савецкая: калі хочаш нешта атрымліваць, будзь лаяльны, удзельнічай у канцэртах у падтрымку. Яны ўсе ўдзельнічаюць. Ёсць нейкія падачкі. Но гэта ж цяжка назваць шоў-бізнэсам. Шоў-бізнэс мае дух незалежнасці. Гурт U-2 ці Мадона, калі ім нешта не падабаецца, кшталту агрэсіі ў Іраку, праводзяць акцыі і флэшмобы. А гэта артысты, якія збіраюць сотні тысячаў на канцэртах. І ім усё можна. Іх нават баяцца лідары краінаў. А ў нас… Гэта такая ўжо пясочніца.
– Вось вы прымалі ўдзел у беларускім шоў-бізнэсе, і што?
– І нічога. Абсалютна нічога. У нашым шоў-бізнэсе цябе ўсё роўна як-небудзь скарыстаюць.
– Як карысталіся вамі?
– Напрыклад, я граў пад фанеру на нейкім там юбілеі БТ.
– І як сябе адчувалі?
– Агідна. Ты проста стаіш і спяваеш на поўны голас у адключаны мікрафон. А бедныя музыкі робяць від, что граюць. Гэта ж устаноўка яшчэ з Савецкага Саюзу. Запісаць жывы канцэрт для ТБ вельмі цяжка, таму значна прасцей зрабіць гэта пад фанеру, магчыма пад «-1». А потым высветлілася, што ўсё можна запісаць. Проста з фанерай клопатаў менш.
А замежныя артысты, якія згаджаюцца прымаць удзел у розных так званых беларускіх фестывалях, напрыклад, гурт «Звери», настойваюць на жывым гуку.
Разумееце? Усе нашы будуць граць пад фанеру, а яны з жывым гукам. І для замежнікаў усё зробяць – паставяць неабходны аппарат і гэтак далей.. А нашыя: «Ну, ладна, пад фанеру».
Беларускія артысты навогул дзіўнаватыя людзі. Апошні раз, калі мы ўдзельнічалі ў тыпа конкурсе аднаго з каналаў, наш прадусар адразу сказаў, што у нас мусіць быць асобная грымёрка, там мусіць быць гарбата-кава і снэксы. У адміністратаркі проста мову заняло: «Вы што?!» – «Добра, тады мы не ўдзельнічаем». – «Я параюся». Патэлефанавала кудысьці, прыйшла: «Наша кіраўніцтва згадзілася. Але ж у нас асобныя грымёркі толькі для замежных выканаўцаў». Я кажу: «А чаму так?» Яна: «Ну, так прынята».
І потым усе астатнія ўдзельнікі конкурсу глядзелі на нас здзіўлена: «А як гэта ў вас атрымалася?!» А калі нам яшчэ прынеслі электрачайнік… Гэта быў проста нейкі нерэальны поспех. Вось. Чайнік як сімвал поспеху. Разумееце, нашы выканаўцы пераапраналіся па дзесяць чалавек у грымёрцы, альбо на калідоры. Зняў так нагавіцы – раз, канцэртныя надзеў – і нармальна. Яны з гэтым згаджаюцца. Але ж насамрэч тэлэвізія нічога не дае. Вось вы ведаеце нашых эстрадных выканаўцаў? Ну Хлястоў, ну Афанасьева. А яшчэ?
– Саладуха, Дарафеева.
– Ну. А іх жа дзясяткі, калі не сотні. У нас у эфіры 75 працэнтаў беларускай музыкі. Але ж яна грае толькі ў машыне па радыё фончыкам.
– Беларусы не любяць сваё?
– Гэта такі наш комплекс. Бацькі прыязджалі з вёскі ў горад. Трэба было быць гарадскімі. Яны пераскоквалі на тутэйшы варыянт расейскай мовы ў першым пакаленні з акцэнтам. Як наш галоўны кіраўнік. Гэта тыповая постаць таго часу. І атрымліваецца, тую вёску трэба як мага далей засунуць і не ўзгадваць. Адсюль цэлы шэраг комплексаў.
Па-першае, ты не ведаеш, хто твой прадзед, напрыклад. Па-другое, ёсць комплекс тэрыторыі. Людзі не адчуваюць краіны. Яны ведаюць сваю тэрыторыю: хата, праца, дача. Тэрыторыя сям’і, знаёмых і сяброў.
– А як сваю краіну адчуваюць, напрыклад, палякі?
– О, палякі. Рэйтынгавы польскі выканаўца спакойна можа собраць на You-Tube пару соцен тысячаў праглядаў. Значыць, гэта сваё, гэтым ганарацца людзі, гэта гучыць у кожнай кавярні. Прычым гучыць польскі рок, музыка, якая ў нас была б нефарматнай. З’яўляюцца новыя імёны. Старыя імёны і брэнды шануюцца.
Але ж вы самі ведаеце, што такое 75 адсоткаў беларускай музыкі. І хто гэта слухае. Тое, што прапануецца, – гэта нізкаякасны прадукт. Шмат калі беларускае не заслугоўвае таго, каб яго любілі. Да, сярод незалежных артыстаў ёсць добрыя лірыкі, тыя, хто піша добрую музыку і тэксты. Але гэта для вузкага кола людзей. Маса спажывае масавы прадукт. А масавы прадукт у нас такі, які ёсць.
А паколькі ад вёскі ўсе выракліся, то лепей глядзець у бок Масквы. Таму што там круцей. Гэта такі вынік савецкай каланіяльнай палітікі.
Еўразвяз, соцспаборніцтвы, самагонка
– Хутка ў Менску адбудзецца чэмпіянат свету па хакеі.
– Хай адбываецца. Нічога дрэннага. Беларусь – гэта вельмі закрытая тэрыторыя. Я бы не хацеў, каб рабіліся нейкія забароны і сюды навогул ніхто не ехаў. Хай тут з’явяцца чэхі, канадцы. Гэта будзе нейкі глыток свежага паветра. Таму што маса беларусаў не выязджае на захад навогул. Рабіць візу вельмі цяжка. Людзям проста лянота, у іх няма жадання займацца гэтым.
Я не прыхільнік адмены чэмпіянату. Хай пагуляюць. Хай замежнікі крышачку апгрэйдзяць гэтую тэрыторыю. Нашы людзі з імі паразмаўляюць… А так бы забаранілі, і што? Па кім гэта так моцна ўдарыць?
– Вядома, па кім.
– Ну паплача ноч, а што далей? Кінецца гайкі заціскаць з новай сілай? Не, гэта не сур’ёзна. Лепей чэмпіянат. Каб заклікаць да адказнасці, патрэбны эканамічныя санкцыі. А гэтага не будзе. Таму што Захад гандлюе з намі. І каб увесці нейкія санкцыі, тут павінна быць вайна. А вайны тут няма.
А ўсялякія няўезды на тэрыторыю Еўразвяза нейкіх старшыняў выбаркамаў – гэта таксама не падыход. Гэта дэкаратыўныя метады, якія ні на што не паўплываюць. Наадварот – хай бы нашыя чыноўнікі ездзілі. У іх жа дзеці там жывуць ува ўсіх. А так чалавек не можа пабачыцца з дачкой.
– Хакеісты і іншыя спартоўцы павінны спяваць гімн?
– Шчыра кажучы, тут так усё заблыталася… У Беларусі ўсяго па два. Каляды ў нас двойчы. Новы год – двойчы. Вялікдзень – двойчы. Бывае, супадаюць, але рэдка. Сцягаў у нас як мінімум два. Гімнаў – некалькі. Таму права наконт выканання гімна застаецца за спартоўцам. Хай сам вырашае, спяваць яму ці не.
– А калі б вы пісалі новы гімн Беларусі…
– Я б напісаў.
– На што б гэта было падобна?
– Ведаеце, я не прагматычны творца. Я інтывітуіст. Калі на мяне спусцілася нешта, я запісваю. Потым можно адрэдагаваць. Ну, усім жа зразумела, што новы гімн трэба пісаць. А то гэты савецкі…
– Што вам не падабаецца ў цяперашнім гімне?
– Словы і музыка.
– Усе словы?
– Я, нажаль, кепска іх ведаю. Я больш ведаю бэсэсэраўскі гімн. Мы яго ў школе вучылі. І ўжо тады мне ўсё гэта не падабалася… І ведаеце, перапісаць «Братнюю Русь» на «мірных людзей»… Арыгінальнаму тэксту проста нанеслі незразумелыя раны. Раней усе было збалансавана. Такое савецкае: каструбаваты тэкст, дурнаватая мелодыя. Баланс. І тут гэтая пераробка… Дарэчы, тое ж самае адбылося і з гербам, і са сцягам. За савецкім часам іх рабіў савецкі дызайнер, з добрай адукацыей. З пункту гледжання дызайну пісьменна. А зараз – усё ў кучу, як у нас у горадзе. Сцяг у Беларусі, як і сталіца, таксама інвалід. Увогуле, усе пераробленыя савецкія сімвалы – гэта смешна.
– Усе ж такі гімн.
– Гімн мусіць быць велічны, каб у людзей палілася скупая сьляза. А цяперашні… Та-тан-та-та-тан-тан – канкан нейкі, калі апрацаваць належным чынам.
– Як вы ўвогуле робіце свае тэксты?
– Раней, калі не ездзіў за рулём, пісаў у грамадскім транспарце. Я проста абстрагаваўся ад таго, што вакол адбываецца. А калі ты абстрагуешся, то трапляеш у свой свет. На мяне сыходзіла натхненне, нейкія радкі. Я ці то запамінаў, ці то пісаў недзе.
А цяпер большасць часу за рулём. Трэба ўсё ж такі сачыць за дарогай з-за нашых спорткіроўцаў, якія ездзяць, як на ралі:). Таму зараз пішу дома ці ў вёсцы.
Між тым, у мяне маецца творчая задача, злучаная са спортам. Ёсць жаданне і запатрабаваньне напісаць для вядомых нашых тайбаксёраў такую рэч, каб было нясорамна выйсці на рынг. Таму што ўва ўсіх астатніх спартоўцаў гучаць нейкія нацыянальныя матывы. Трэба зрабіць і нашым.
– А ваша ідэя зрабіць камедыю пра рэжым цяперашняга галоўнага кіраўніка яшчэ актуальная?
– Супеактуальная. Толькі гэтым і можна змагацца. Таму што ў «Жыве Беларусь» усё так сур’ёзна… Мне цяжка ацэньваць фільм, я ўдзельнічаў у стварэнні саўндтрэку да яго. Але здаецца, што камедыя была бы лепей. Бо, напрыклад, большасць савецкіх камедый выдатна крытыкуюць рэжым.
– Вы сур’ёзна збіраецеся рабіць гэта?
– Не:). Патрабуецца бюджэт. Гэта нерэальна. Нерэальныя лічбы. Але былі б грошы, я б палову Купалаўскага тэатра задзейнічаў.
– Хто б згуляў галоўную ролю?
– Ой не, Самога здымаць не трэба. Увогуле лічу, што для камедыі ў нашай краіне існуе вельмі шырокі падмурак. Пра хакей дарэчы можна зняць «чоценькую» камедыю:). Толькі трэба колькі часу паварыцца ў тым асяроддзі, каб ніхто потым не сказаў, што знята нешта не тое, што такога не можа быць.
Самае цікавае, што вялікая частка людзей, якая паглядзела «Жыве Беларусь», таксама палічыла, што такога не можа быць. Але ж насамрэч можа. І самае непрыемнае, што людзі проста закрываюцца. Яны падазраюць, дзе жывуць, але ім не хочацца ў гэта верыць.
Што, так не могуць здзеквацца ў войску? Могуць. Я сам служыў. Яшчэ ў савецкі час. І ўсё залежыла ад таго, куды ты патрапіш.
– Вы куды патрапілі?
– Я класна патрапіў, дзякуй Богу. Я патрапіў у Слуцак, у авіяцыйную частку па абслугоўванні аэрадромнай тэхнікі. І там было толькі 63 чалавекі асабовага складу. І там нават былі відэльцы і нажы ў сталовай. І там было вельмі нудна. Маляваў плакаты нейкія. Пісаў пра нейкія соцспаборніцтвы.
– У які час гэта было?
– О, страшна гаварыць. У 1986-м. У нас, памятаю, быў свой свінарнік. І два хлопцы з Палесся, якія там працавалі, закапалі ў гной бутэльку з брагай. Каб потым зрабіць самагонку. Нейкім чынам усё гэта раскрылася. Маёр паставіў іх перад шэрагам. Наліў з гэтай бутлі і кажа аднаму з тых хлопцаў злосна: «Пей, я тебе говорю!» А той што?
– Што?
– Узяў і выпіў:). Маёр: «Что ты делаешь?! Не пей!» – «Так вы же сказали: пить»:). Старшыні думалі, як тых хлопцаў караць. Трэба было іх на «губу» пасадзіць. А хто тады на свінарніку будзе? Толькі яны і маглі. Абодва з вёскі, ведалі, што рабіць…
А некаторыя прызыўнікі ў «Печы» загрымелі. А Печы – гэта быў гамон… Некаторыя людзі, якіх я ведаў па школе, прыйшлі з войску маральнымі інвалідамі. Проста настолькі чалавек наглядзеўся на ўсё, што жах.
БРСМ, Фэйсбук, Міхалок
– «Дзяўчынкі выглядаюць, як прастытуткі, хлопцы выглядаюць, як міліцыянты» – словы з першага трэку вашага новага альбому. Якія яшчэ тыпы сучасных беларусаў вы вылучаеце?
– Я напісаў гэтую песню досыць даўно. Гэта ж відаць: падчас якога-небудзь свята – усе хлопцы збольшага кароткастрыжаныя, сіні ніз, чорны верх, з такімі досыць спецыфічнымі ўхваткамі. А дзяўчынкі ў міні, апранутыя з выклікам. Іх у цэнтры горада, напрыклад, на 9 мая будзе вельмі шмат. Гэта асноўныя тыпажы моладзі.
Ёсць яшчэ хіпстары. Есць яшчэ малады бюракрат з БРСМ, рэдкасць для іншых краін. Чалавек у бліскучым гарнітуры, купленым у беларускім магазіне:).
– «Коминтерн»?
– Напэўна, можа, яшчэ якая-небудзь «Калінка». Яго адразу відаць. Мэтанакіраваны позірк. Ён ужо рыхтуецца піліць бюджэт:). Робіць кар’еру. Адыёзна выглядае. Вось ён прыехаў, напрыклад, з Івацэвічаў, адразу пайшоў у магазін і купіў сабе гэты гарнітур.
– Змагары з Фэйсбуку – беларускі тыпаж?
– Я памятаю, што першыя некалькі акцый маўклівага пратэсту мяне не было ў Менску. І тут раптам, нават не напісаў у Фэйсбук, а патэлефанаваў адзін каардынатар. Дакладней, не мне, а маёй жонцы. І гэты каардынатар, трэба адзначыць, жыве нават не тут, а ў суседняй дзяржаве. Ён сказаў, каб жонка заклікала мяне на акцыю пратэсту. Каб я прыйшоў і пацягнуў за сабой моладзь.
– І што?
– Я не пайшоў. Хоць і знаходзіўся тут, і меў жаданне наведаць «плошчу». Але пасля гэткае прапановы чамусьці ўвесь імпэт недзе зьнік. Зрэшты, паводле вашае тэрміналогіі, я й сам «фэйсбучны змагар» – дзялюся сваімі меркаваньнямі і поглядамі на жыцьцё, якія, зазвычай, розьняцца ад афіцыйных.
– Назва вашага альбому – «Грамадазнаўства». Вы прэтэндуеце на веданне нашага грамадства?
– Не. Я прэтэндую на тое, каб людзі крышачку прыгледзеліся да таго, што адбываецца. Мажліва, канешне, не прыглядацца, і большасць звыкліва стараецца нічога не заўважаць. Таму што так, можа быць, лягчэй. Але гэтая абсалютная неінтэграванасць людзей у краіне нічога добрага не нясе. У нас нічога не абмяркоўваюць. Хіба толькі на кухне за бутэлькай, калі ўжо нармальна цяпнулі. А так… Усе зашораныя. Кватэра, дача, праца, сябры, сваякі… Усё ж такі трэба нешта заўважаць. Польшча ці ЗША – яны там ўсе вельмі актыўныя. Можа, на гэтым каварным Захадзе чалавек чалавеку воўк, па вялікім рахунку, але ў жыцці краіны ўдзельнічае большасць. Якая-небудзь акцыя супраць ваеннай агрэсіі збірае 50 тысячаў.
– Добра, якія ў вас думкі наконт распаду «Ляпісаў»?
– Я ўжо адхіліў некалькі інтерв’ю пра гэта. Я не магу быць экспертам. У Міхалка свае праекты, у меня – свае. Час ад часу мы тэлефануем з Сяргеем адзін аднаму. Але ж пасля таго, як стала вядома пра распад гурта, мы не мелі ніякіх кантактаў. Таму мне цяжка меркаваць. Я думаю, што Сяргей – вельмі таленавіты і самародкавы піяршчык і крэатар. Яму ўсё неяк лёгка даецца: прасоўванне праекту, рэбрэндынг. Усё класна, у патрэбны час, у патрэбным месцы. Так что я думаю: ёсць пэўныя падставы. А калі няма, дык знойдуцца.
Ведаеце, вось быў у мяне брэнд «Мроя». І прыспеў час, калі я зразумеў, што яго час зачыніць. Таму, што ён пачаў на мяне ціснуць. Мы проста прыходзілі на рэпетыцыі і нешта аўтаматычна рабілі без усялякага натхнення.
Вельмі шлакападобна атрымоўвалася. Не мела водгуку ў душах людзей. Калі такое пачынаецца, варта завяршаць. І, дзякуй Богу, у 1994-м я зачыніў гэты брэнд. Бо зараз хадзіў бы стары і 20 гадоў граў бы адны і тыя ж песні.
– Штодатычыцца брэнда «N.R.M.», вам шкада?
– Шчыра кажучы, для меня гэта табу ў інтерв’ю:).
– Добра тады, дзякуй.
– І вам.
