Каманда «Крумкачы» — галоўная інтрыга беларускага футболу ўжо другі год запар. За два туры да канца чэмпіянату яны знаходзяцца ў адным кроку ад Вышэйшай лігі.
Свабода запісала гісторыю каманды, якую стварылі сябры з форуму і чые футбалісты цэлы сэзон гуляюць бясплатна — за ідэю ды атмасфэру.
Мы рабілі каманду па прыколе
Калі «Беларусьфільму» бракуе добрых сюжэтаў, яны цалкам могуць узяць за сцэнар гісторыю «Крумкачоў» — гатовы сюжэт у стылі галівудзкага фільму Moneyball («Чалавек, які зьмяніў усё»). Цяжка паверыць, што каманда, якую летась стварылі некалькі сяброў, «каб весяліць народ», за два гады стала верагодным прэтэндэнтам на месца ў Вышэйшай лізе.
На трэніроўкі «Крумкачы» зьбіраюцца а 17-й гадзіны, калі гульцы заканчваюць працу
«Крумкачы» нарадзіліся на форуме газэты «Прессбол». У 2011 годзе некалькі карыстальнікаў форуму выйшлі ў офлайн і стварылі аматарскую каманду. Тры гады яны гулялі ў менскай гарадзкой лізе Асацыяцыі аматарскага футболу і ў камандзе заўзятараў менскага «Дынама».
«Калі стваралі каманду, мы з братам хацелі знайсьці беларускую назву, — узгадвае Дзяніс Шунто. — Пачалі перабіраць розных жывёл. І «Крумкачы» ўсім спадабаліся».
Дзяніс Шунто, «галоўны» заснавальнік «Крумкачоў», не прапускае ніводнай гульні й ніводнай трэніроўкі каманды
Назвай беларушчына не абмяжоўваецца — усе афішы сваіх гульняў «Крумкачы» афармляюць па-беларуску. Абяцаюць і свайго дыктара на хатнім стадыёне таксама навучыць беларускай мове.
Каманда гуляла ў гарадзкой лізе, і раз-пораз сябры пачыналі размову, каб заявіцца ў Другую лігу чэмпіянату Беларусі. Але сур’ёзна пра стварэньне клюбу ніхто ня думаў. Потым узімку 2014 году Дзяніс паляцеў у адпачынак на Ямайку, адкуль вярнуўся з рашэньнем — зьбіраць клюб.
«Мой брат думаў, што ніколі ў жыцьці мы ня зробім каманды. Як звычайна: пагаварылі, і ўсё, — кажа Дзяніс. — Але на адпачынку забываеш пра праблемы, думаеш больш пра тое, што цябе насамрэч цікавіць і вабіць. Так і атрымалася. Калі ляцеў назад, ужо меў плян дзеяньняў».
Назву прыдумалі яшчэ ў 2011-м, але зарэгістравана каманда толькі ў сакавіку 2014-га
Заснавальнікамі выступілі трое: Дзяніс Шунто, Васіль Глезаў і Ўладзіслаў Маяроўскі. Меўся быць яшчэ адзін — Антон Шунто, брат Дзяніса. Але ў дзень рэгістрацыі ён захварэў і не прыехаў у выканкам.
«Адпачатку ў нас гэта было несур’ёзна, — кажа Дзяніс. — Мы рабілі гэта па прыколе, высокіх мэтаў для сябе ня ставілі».
Васіль Глезаў, сузаснавальнік і галоўны перавозчык «Крумкачоў», таксама стараецца наведваць усе матчы.
«Кожная гульня была як сьвята — мы ішлі ў кавярню, пілі піва, весяліліся»
У першых гульнях за каманду выходзілі гуляць самі «айцы» клюбу. Пасьля матчу — абавязковы «банкет». Іншых мэтаў, апрача гульні дзеля ўласнай прыемнасьці, першыя «Крумкачы» перад сабой ня ставілі.
Пры тым, што ў каманду прыходзілі добрыя футбалісты, заробкаў тут ніхто ня меў. Замест грошай тут прастаўлялі піва пасьля гульні.
«Кожная гульня была як сьвята, — узгадвае Васіль Глезаў, сузаснавальнік клюбу. — Мы ішлі ў кавярню, пілі піва, весяліліся».
Але потым каманда-«банкет» стала паказваць неблагі вынік. Да таго ж ніхто не адмяняў аддачы ў кожным матчы.
«Хутка стала ясна, што гэта ня жарт, — кажа Васіль. — Да нас прыйшлі людзі па беларускіх мерках даволі моцныя, і яны хацелі гуляць на перамогу».
Праз добрыя вынікі ў хуткім часе колькасьць банкетаў у камандзе скарацілі, а трэніровак — павялічылі. Гульцы, каго такі расклад не задавальняў, хто ня мог аддаваць шмат часу на футбол, сыходзілі з каманды, а на іхняе месца прыходзілі больш амбітныя футбалісты.
Выхад на поле ў матчы супраць ФК «Смалявічы-СТІ»
Выходзіць у першую лігу на пачатку сэзону «Крумкачы» нават ня думалі. Але, каб падтрымліваць дух у камандзе, ім патрэбныя былі перамогі.
«Мы сталі лічыць ачкі й зразумелі, што маем добрыя шанцы на выхад, — кажа Дзяніс. — Мы сталі вывучаць суперніка. Апошнія матчы мы сталі замаўляць статыстыку, якой карыстаюцца толькі чатыры клюбы ў Вышэйшай лізе. Усё стала вельмі сур’ёзна, бо хацелася перамог».
«Гуляем не за грошы, а за ідэю»
Так на пачатку 2015 году ў Першай лізе зьявіліся «Крумкачы». У адрозьненьне ад Другой лігі, тут шмат моцных камандаў зь вялікімі бюджэтамі, якія напаўняюцца дзякуючы райвыканкамам й спонсарам.
Калі перад пачаткам сэзону «Крумкачы» сталі лічыць, у каго яны змогуць выйграць у лізе — яны налічылі 4–5 камандаў, супраць якіх у іх ёсьць шанцы на перамогу.
«Але я разумеў, што ў нас добрая каманда, мы маем вельмі моцных гульцоў, — кажа Дзяніс. — Але каб ставіць высокія задачы, трэба стварыць умовы. Наш бюджэт — 100 тысяч даляраў, у «Гарадзеі» — 700 тысяч, у «Дняпра» — 1,1 мільёна даляраў. Я ж не магу сказаць: «Хлопцы, давайце валіць іх!». Мне футбалісты нават не павераць. Але калі гуляць ад перамогі да перамогі, то можна нечага дасягнуць».
Гэта ў Другой лізе з гульцамі можна было проста дамовіцца. У Першай усе гульцы мусяць мець кантракты і афіцыйныя заробкі. Паколькі грошай, акрамя ўласных, у заснавальнікаў не было, яны дамаўляліся з футбалістамі, што будуць плаціць ім сымбалічныя 600 тысяч рублёў на месяц — чвэрць стаўкі, мінімальны дазволены аклад. Самыя вялікія «кантракты» — каля 3 мільёнаў рублёў.
Менавіта таму «Крумкачы» маюць толькі вячэрнія трэніроўкі, бо ўдзень усе занятыя на працы. Кіроўцы, прадаўцы, апэратары і рознарабочыя — чатыры разы на тыдзень яны зьбіраюцца на вячэрнюю трэніроўку. Падобна як зборная Люксэмбургу, «Крумкачы» гуляюць не за грошы, а за добрую атмасфэру ў камандзе і ідэю.
«Па сутнасьці, мы — against modern football, гуляем у процівагу прафэсійным клюбам, — кажа Дзяніс. — І гульцы кіруюцца нашай філязофіяй. Каму не падабаецца, яны ў нас не затрымліваюцца».
У абароне — чэмпіён Беларусі, на браме — апэратар
Нягледзячы на поўную адсутнасьць фінансавай прывабнасьці, «Крумкачы» яшчэ ад пачатку сэзону сабралі вельмі добры склад. Дзяніс змог прыцягнуць у каманду дасьведчаных гульцоў, шмат хто зь якіх гуляў у Вышэйшай лізе й нават выступаў за зборную.
Шэраг гульцоў ужо пасьля першага кола хацелі запрасіць да сябе клюбы Першай і Вышэйшай лігі
За «Крумкачоў», напрыклад, гуляе 37-гадовы Сяргей Кавальчук — вэтэран беларускага футболу, чэмпіён Беларусі 1997 году. Ён тройчы гуляў за нацыянальную зборную.
Ці Сяргей Кошаль — гуляў некалькі сэзонаў у Вышэйшай лізе за ФК «Мінск», пры Бэрнду Штанге згуляў адзін раз за зборную. А потым трапіў у «Менск-2», які летась расфармавалі. Дык за два гады ў «Менску-2» ён забіў менш, чым за адзін сэзон у «Крумкачах». Цяпер уваходзіць у пяцёрку лепшых бамбардзіраў Першай лігі.
Сяргей Кошаль ужо пасьпеў пагуляць у Вышэйшай лізе й нават выступіць за зборную
Іншыя гульцы, наадварот, ужо былі закінулі прафэсійную кар’еру, але дзякуючы «Крумкачам» вярнуліся ў прафэсійны футбол. Такі лёс, напрыклад, у брамніка Яўгена Касьцюкевіча. У 2009 годзе ён гуляў за другі склад «Тарпэда» (Жодзіна), нават быў на праглядзе ў маскоўскім ЦСКА. Аднак праз праблемы з сэрцам яму не далі застацца ў прафэсійным футболе.
«Што ў мяне там унутры — ня ведаю нават, — кажа Яўген. — Дыскамфорту я не адчуваю. А кінуць футбол не магу. Лекары кажуць, што ў 40 год давядзецца рабіць апэрацыю, калі ня буду берагчы сябе. Таму я яшчэ маю 15 год. Можа, пакіну пра сябе нейкія ўспаміны».
Яўген Касьцюкевіч (на браме) быў апэратарам каманды, а потым патрапіў у склад
Спачатку ён стаў даглядаць газон, здымаў гульні «Тарпэда». Потым увогуле падаўся ў апэратарства — езьдзіў у Расею, дзе зь сябрам здымаў фільмы пра школьнае жыцьцё. Менавіта як апэратар ён прыйшоў у «Крумкачы» летась. А зь сярэдзіны гэтага сэзону ён ужо асноўны брамнік.
«У «Крумкачах» я сябе адчуваю на сваім месцы, — кажа Яўген. — Такіх калектываў у маім жыцьці не было. Тут я адчуваю сваю адказнасьць за ўсю каманду, за вынік. Мне падабаецца ўся гэтая дзьвіжуха!»
Калі трапім у Лігу чэмпіёнаў, вернем усе даўгі
Грошы — бадай, адзіная праблема, пакуль ня вырашаная ў «Крумкачоў». Каманда ўтрымліваецца выключна за кошт заснавальнікаў. Васіль Глезаў працуе ў турыстычнай кампаніі й забясьпечвае каманду транспартам на ўсе выязныя матчы. Але большую частку грошай дае Дзяніс Шунто, які мае ўласны бізнэс.
Нават бяз спонсараў «Крумкачы» штотыдзень праводзяць да пяці трэніровак
Былі яшчэ дамовы аб спонсарстве, але ў сярэдзіне сэзону стала вядома, што каманда застаецца на плячах заснавальнікаў. А гэта значыць, што 120 тысяч даляраў, якія неабходныя для гульні ў Першай лізе, Дзяніс і Васіль мусяць плаціць толькі са сваёй кішэні.
У рэжыме эканоміі нават абяцаныя 600 тысяч рублёў на месяц футбалістам ужо не маглі плаціць. Акурат у гэты час шмат на каго з «Крумкачоў» прэтэндавалі топавыя каманды Першай лігі, дзе стабільна выплачваецца заробак, і нават клюбы з Вышэйшай лігі.
Зь лета Дзяніс Шунто ня плаціць гульцам заробкі. Але ніхто не сыйшоў з каманды праз гэта
Каб не згубіць каманду, Дзяніс арганізаваў… шашлыкі. Турнірны матч з «Кобрынам» паставілі на 12-ю гадзіну дня, каб пасьпець адпачыць пасьля гульні. Дзяніс параіўся з трэнэрам і гульцамі, і ўсе аднагалосна пастанавілі — гуляць далей. Нягледзячы на прапановы 10-мільённых заробкаў, з каманды ніхто не сышоў.
Пасьля «кобрынскіх шашлыкоў» у Крумкачоў была толькі адна параза, і цяпер працягваецца 9-матчавая бяспройгрышная сэрыя. Ад трэцяга месца, якое гарантуе ім выхад у Вышэйшую лігу, іх аддзяляюць два ачкі.
Уся падрыхтоўка й ўсе думкі пра Вышэйшую лігу
Пра свой намер трапіць у вышэйшы дывізіён «Крумкачы» заяўляюць адкрыта. Калі гэта ўдасца зрабіць, заснавальнікі ўжо маюць пляны наконт грошай для каманды.
«Вось пішуць: навошта ў Вышэйшай лізе яшчэ адзін клюб з голым задам? — кажа Васіль. — А я кажу, што мы ня будзем там з голым задам. Мы там будзем ці з грашыма, ці ня будзем увогуле. Будзем праз два гады гуляць у Лізе Чэмпіёнаў, я з прэміяльных усе даўгі вярну».
Крумкачы? А што гэта за вёска?
Гэта сёньня, калі каманда мае шанец на месца ў Вышэйшай лізе, «Крумкачоў» успрымаюць сур’ёзна. Напачатку ніхто не разглядаў іх як моцных супернікаў. Па-першае, праз назву. Тым, хто ня ведае значэньня слова «крумкач» у беларускай мове, яна ні пра што ня кажа. Часта людзі ў рэгіёнах думаюць, што гэта назва якога паселішча ў Менскай вобласьці.
У «Крумкачоў» ужо нават ёсьць свае заўзятары, што езьдзяць на гасьцявыя матчы
«Усе думаюць, што гэтая нейкая вёска, — кажа Васіль. — Асіповічы, Пухавічы, Калінкавічы, і Крумкачы ў тым жа шэрагу. Маўляў, едзьце ў свае Крумкачы гуляць».
Але калі каманда зь вёскі «Крумкачы» абыгрывае клюбы са шматгадовай гісторыяй, некаторыя лічаць гэта за зьнявагу.
«Я чуў меркаваньне, што мы — ганьба беларускага футболу, — кажа Дзяніс. — Што прыйшлі і ганьбяць людзей, якія тут працуюць, бо абыгрываюць іхнія каманды».
Разыходзяцца ў стаўленьні да Крумкачоў і экспэрты. Нехта лічыць іх праектам аднаго сэзону, які ня выжыве ва ўмовах Вышэйшай лігі. Іншыя, наадварот, бачаць у «Крумкачах» прыклад удалага мэнэджмэнту.
«Гэтую каманду стварылі людзі, якія моцна любяць футбол, — сказаў Свабодзе Анатоль Байдачны, трэнэр зборнай Беларусі ў 2003–2005 гг. — Яны ўкладваюць свае ўласныя грошы ў клюб, і, у прыватнасьці ад мяне як ад прафэсіянала, заслугоўваюць вялікай падзякі за сваю любоў да футболу».
Шмат хто лічыць «Крумкачоў» выскачкамі. Ледзь ня кожны тыдзень Аляксей Важнік і Максім Паршута — піяршчыкі і маркетолягі каманды — прыдумляюць нейкія неверагодныя інфармацыйныя нагоды. «Крумкачы» былі адзіным клюбам Першай лігі, хто зрабіў афіцыйную прэзэнтацыю сваёй формы. Яны здымаюць прома-відэа, гуляюць у кампутарныя гульні з заўзятарамі, заяўляюць у свой склад Грабоўскага — беларускага хакеіста з НХЛ.
«Я не разумею, чаму гэтага ня робяць іншыя клюбы, — кажаАляксей Важнік. — У нас каманда людзей, якія бясплатна робяць тое, чым у іншых клюбах не займаюцца нават за грошы».
Праз свае акцыі і гучныя заявы «Крумкачы» прыцягвалі ўвагу да ўсёй Другой лігі летась, а сёлета — да першай.
«Дзякуючы нам людзі цікавяцца беларускім футболам увогуле», — лічыць Дзяніс.
Калі хочам захаваць каманду, трэба выходзіць у Вышэйшую лігу
Сваімі выхадкамі «Крумкачы» змаглі разварушыць усю Першую лігу. Усьлед за імі пачынаюць актыўней пазначаць сваю прысутнасьць у сацыяльных сетках і іншыя каманды.
«У фэдэрацыі заўжды зь мяне жартавалі, але бязь зьдзекаў, — кажа Дзяніс. — Мы для іх нешта вельмі нестандартнае. «Крумкачы» — гэта весела. Нават кажуць, што ў лізе гуляюць 15 камандаў і «Крумкачы». Бо мы — адметныя».
Нічога падобнага да «Крумкачоў» у беларускім футболе насамрэч не было. Былі прыватныя клюбы, якія прыходзілі ў футбол мэтанакіравана — каб выйсьці ў Вышэйшую лігу. Такіх, хто б прыходзіў «павесяліцца» і раптам так хутка дайшоў да верху Першай лігі — пэўна не было. Два гады пайшло на тое, каб прайсьці ў вышэйшую лігу, у БАТЭ і «Савіта». Была пасьпяховая каманда «Дарыда». Але ва ўсіх іх былі вялікія грошы і накіраванасьць на Вышэйшую лігу.
Але ня лічыць сваю каманду клоўнскай галоўны трэнэр. Алег Дулуб яшчэ ў мінулым сэзоне быў другім трэнэрам менскага «Дынама». Не прызвычаены да паўпрафэсійных камандаў, Алег Анатолевіч падабраў для «Крумкачоў» аптымальны рэжым.
«Калі ў нас была праблема ў пэрыяд дазаяўкі і калі было незразумела, колькі чалавек сыдзе, я адразу сказаў: хто застанецца, яны будуць прытрымлівацца ўсяго сьпісу патрабаваньняў. Гэты сьпіс нязьменны што ў працы з «Дынама», што з «Крумкачамі»».
Дулуб кажа, што каманда ідзе крок за крокам: замацавацца ў Першай лізе, замацавацца ў дзясятцы, у шасьцёрцы. Цяпер — на чацьвёртым месцы.
Пры гэтым пра шанцы на Вышэйшую лігу ён лішне не разважае. Але кажа, што хацелася б яму скончыць чэмпіянат пасьпяхова, «бо заўжды запамінаецца апошняя фраза».
Дзяніс жа ў Вышэйшай лізе бачыць адзіны спосаб захаваць сваю dream team.
«У нас толькі адзін шанец захаваць такую клясную каманду: выйсьці ў Вышэйшую лігу й знайсьці фінансы пад яе. У іншым выпадку ўсіх гульцоў разьбяруць. А я не ўяўляю жыцьця бязь іх і бяз нашага трэнэра».
P.S.: Ці выйдуць «Крумкачы» ў Вышэйшую лігу, будзе вядома ўжо праз два тыдні. 8 лістапада яны гуляюць на выезьдзе супраць ФК «Баранавічы», а 15 лістапада — дома з магілёўскім «Дняпром», галоўным канкурэнтам за трэцяе месца.
