Алег Трусаў.
Міхась Скобла. Фота Змітра Лупача, Westki.info
Харошы дзядзька Міхась Скобла.
Разумны, прыгожы, дасціпны, вершы піша, у розных газетах друкуецца, падабаецца жанчынам і дзецям. Нядаўна ў «Народнай Волі» (гл. № 76 ад 25 верасня) чарговы артыкул напісаў, аж цэлых 100 радкоў і назву цікавую прыдумаў «Шашаль мовы — трасянка». Палымяны публіцыст сп. Міхась выступіў у абарону роднай мовы ў яе найчысцейшым варыянце, праўда, не сказаўшы, які з існуючых яе варыянтаў яму даспадобы, «тарашкевіца» ці «наркамаўка». Прамаўчаў і пра ўлюбёны алфавіт, бо іх у нас два — «кірыліца» і «лацінка».
Прааналізаваўшы мову артыкула сп. Скоблы, сціпла назавём яе «скаблянка», тым больш што «трусянка» ўжо ёсць. Спадзяюся, што ў яго пярэчанняў з гэтай нагоды не будзе. Шырокае кола носьбітаў «трасянкі» абмаляваў «народаволец» дзядзька Міхась. Гэта экскурсаводы розных музеяў, аўтары прыдарожных шыльдаў, вядомыя спевакі і гумарысты і асабліва маладыя паэты. Трапіў у гэты ганаровы шэраг і я. Праўда, песні і вершы я не пішу, і спеўнага таленту не маю, але — былы старшыня ТБМ і, самае галоўнае, амаль рэктар і «цяперашні арганізатар Нацыянальнага ўніверсітэта».
Можа, тут якраз і «закапаны сабака», бо хто толькі зараз на мяне не нападае з нагоды заснавання і дзейнасці ўніверсітэта з беларускай мовай навучання. Вось і Міхась Скобла далучыўся да такіх дзяржаўных выданняў як «СБ» і «Лідская газета», незалежнага сайта ЗБС «Бацькаўшчына», выпускнікоў ЕГУ і іншых змагароў за «дэмакратыю і справядлівасць».
Але з гісторыяй у сп. Міхася ёсць крыху праблемаў. Так ён піша, што трасянка «далася беларусам у знакі яшчэ на самым пачатку сталінскага тэрору». Не, шаноўны сп. Скобла, з'явілася яна ў нас значна раней, яшчэ ў 17 ст., у часы Рэчы Паспалітай і была яна польска-беларускай, прычым ахапіла спярша нашых магнатаў і шляхту. Дастаткова прыгадаць знакамітую «Прамову Мялешкі».
Але размаўляючы па-польску, наша эліта пра трасянку не забывалася, за што ёй вялікі дзякуй. Напрыклад, наш зямляк Адам Міцкевіч уключыў у свае творы столькі беларускіх слоў, што палякі зараз цэлыя дысертацыі пішуць на гэтую тэму, накшталт «Беларусізмы ў творах Адама Міцкевіча».
Ды і наш класік Янка Купала трасянкі не цураўся, прычым карыстаўся яе двума варыянтамі, як польска-беларускім, так і беларуска-рускім. Дарэчы, і свае першыя вершы спрабаваў пісаць па-польску.
У савецкія часы беларуская трасянка жорстка выкаранялася, асабліва ў войску. Дастаткова вясковаму беларусу сказаць некалькі родных слоўцаў, альбо прамаўляць рускія словы на свой капыл, адразу чуліся кпіны і здзекі з боку «таварышчаў афіцэраў».
Таму трасянка ў нас зараз не шашаль, а апошні бастыён абароны перад шалёным наступам «русского мира».
Напрыклад, прыедзе ў Маскву вядомы нам усім беларус, прачытае па паперцы прамову на «великом и могучем», а потым адкладзе яе ўбок і скажа толькі адно слова «гвалт» і ўсё, ён ужо не «рускі са знакам якасці».
Вялікую ролю носьбіты трасянкі, а гэта большасць насельніцтва Беларусі, могуць адыграць у наступным годзе, падчас чарговага Перапісу насельніцтва.
Я заклікаю ўсіх, хто яшчэ не перайшоў канчаткова на літаратурную мову суседняй дзяржавы, ва ўсіх графах падпіснога ліста пісаць толькі адну мову — беларускую.
Хай трасянка замацуе нашу незалежнасць, а потым, калі па-беларуску загаворыць наша ўлада, можна спакойна, без вялікага ўціску і гвалту засвоіць і «скаблянку».
