Яўген Юшкевіч — заўважная фігура ў юрыдычных колах Беларусі. Ён два гады адпрацаваў пазаштатным супрацоўнікам у следстве мінскай пракуратуры, потым яшчэ пяць — следчым, пакуль не сышоў з пасады старшага следчага аддзела па расследаванні эканамічных злачынстваў упраўлення Следчага камітэта па Мінску. Матыў сыходу быў фінансавы: заробкі ў Следчым камітэце невысокія. Цяпер ён працуе ў Парку высокіх тэхналогій.
Юшкевіч вядомы як адзін са следчых, які вёў гучную справу Давыдовіча.
«Наша Ніва» пагаварыла з гэтым чалавекам пасля лукашэнкаўскага разносу сілавых органаў, калі той раскрытыкаваў Следчы камітэт, Генеральную пракуратуру і, імаверна, ГУБАЗіК.
Яўген расказаў, што ўяўляе з сябе работа следчага, у чым яе плюсы і хібы, а таксама паразважаў, што трэба мяняць.
«НН»: Што такое следства ў Беларусі?
Яўген Юшкевіч: Следства было яшчэ ў ВКЛ, там «возныя» сумяшчалі следчага і суддзю ў адной асобе.
Але сістэма сучаснага следства дасталася ў спадчыну ад СССР, вядома: пасля смерці Сталіна і асэнсавання тых жахаў, у нейкім сэнсе для недапушчэння паўтарэння сітуацыі рэпрэсій, калі «без суда і следства»… з'явіўся такі інстытут з дублюючымі функцыямі. Пры пракуратуры ў 1961-м, пры міліцыі ў 1963-м.
У сённяшняй сістэме следчы — гэта хутчэй дастаткова самастойны «суддзя-магістрат» або ж «судовы абвінаваўца» — чалавек, які рыхтуе канкрэтны кейс для суда, але можа і сам вырашаць «судовыя пытанні»: спыненне пераследу, спыненне справаў, завядзенне спраў.
Збірае доказы ў тым ліку, дапытвае раней апытаных людзей.
Але супярэчнасць у назве і рэальных функцыях часам блытае людзей.
Не, у рэальнасці следчы можа раскрываць злачынствы, але калі казаць пра асноўную масу, якая вось проста цяпер варыцца ў кабінетах па краіне, — то гэта збольшага сакратарская праца.
І факт у тым, што следчы дрэнна бачыць і сапраўдную «палявую» аператыўную працу, і дрэнна бачыць суд: атрымліваем проста лішняе звяно, якое, на думку многіх практыкаў і даследчыкаў, павінна быць на баку пракуратуры.
Таксама трэба разумець, што ў органа дазнання паказчык — гэта заведзеныя справы. Таму яны ідуць на любыя хітрыкі, ажно да падману следчага, каб ён завёў справу. А ў следчага паказчык галоўны — колькасць справаў, перададзеных у суд. І гэта стварае такі фільтр: аператыўнік хоча пачынаць усё, следчы — толькі тое, што дойдзе да суда.
«НН»: Сукала казаў пра нечуваную ўсёдазволенасць следчых на справе Галавача — пагражалі суддзі!
Яўген Юшкевіч: Калі мы гаворым пра звычайную штодзённую працу, тысячы і тысячы спраў, то
ўсёдазволенасць — гэта адзін з самых распаўсюджаных міфаў аб працы следчых.
Пра сілавікоў агулам казаць не буду, але следчы — гэта якраз той самы чалавек, які заўсёды вінаваты, які адчувае ціск з усіх бакоў: пацярпелыя, абвінавачаныя, абарона, пракуратура, закон, дэзынфармацыя з боку ўдзельнікаў працэсу і нават іншых сілавікоў.
Гэта такая вечная вайна супраць усіх адначасова, дзе следчы заўсёды прайграе і заўсёды адступае. Думаю, што следчыя адчуваюць што заўгодна, але не ўсёдазволенасць.
Праваахоўная сістэма часам працуе як адзінае цэлае, а часам як варожыя інстытуты.
Як правіла, зносіны следчых з суддзямі носяць мінімальны характар.
Следства звычайна «не любіць» пракуратуру, якая за ім назірае.
У астатнім усё ўзаемадзеянне апісваецца крымінальны-працэсуальны кодэксам. А гэта [сітуацыя з Галавачом — «НН»] нейкі асобны выпадак, нічога не скажу тут.
«НН»: Якія тыповыя праблемы следчых? Прафесійна і побытава. У чым іхні боль?
Яўген Юшкевіч: Вялікая праблема — дзікая забюракратызаванасць усёй бягучай работы.
Па вялікім рахунку, следчая праца — гэта тэхнічная праца. Вось вам дзіўна, а ў крымінальнай справе нумаруюць старонкі самі следчыя і робяць копіі тамоў спраў таксама самі следчыя. А калі справа 90 тамоў? Следчы будзе месяц займацца тупой механічнай працай, якую можна аўтаматызаваць. А падазраваны ўвесь гэты час чалавек знаходзіцца ў СІЗА.
Яшчэ сур'ёзная праблема ў нагрузцы і працоўным графіку.
Маленькі ўзровень аплаты кампенсуецца высокім узроўнем адказнасці, у гэтым следчыя і дактары вельмі падобныя і разумеюць адзін аднаго.
І ў крымінальных справах не бывае «тыповага аб'ёму» — у адной трэба дапытаць 2 чалавек, у іншай — 2000 чалавек, а тэрмін на абедзве справы ўмоўна адзін — 2 месяцы. Аб'ёмы таксама розныя.
Нашы «палкі» — колькасць справаў, перададзеных у суд. Пры гэтым, амаль ніяк не ўлічваюцца раскрыцці новых злачынстваў, якія выцякаюць з бягучай справы, ўнікальнасць злачынстваў. Можа, там нешта такое, што ніколі раней яшчэ не расследавалася? Трэба больш часу, прэмію? Кіраўнік пакруціць пальцам ля скроні, і запытае — а яно табе наогул трэба? Ну але і перашкод ніхто рабіць не будзе, проста ў гэтым выпадку закапваеш сам сябе.
І ёсць розныя месцы работы. У раённага следчага ў сталіцы, напрыклад, можа быць 100 «глухароў», і ён не будзе паспяваць нават у базу ўносіць справы, не кажучы аб раскрыцці. А ёсць Цэнтральны апарат і аддзел расследаванняў злачынстваў у сферы высокіх тэхналогій — у іх адна справа на паўтара года.
Напрыклад, я быў следчым у тым жа Фрунзенскім раёне, у мяне было 10 жывых спраў з падазраванымі ў вытворчасці. На вучобе пазнаёміўся з калегам з Лельчыц, у якога адна справа на месяц! А мы атрымліваем адзін заробак і ўмовы лічацца роўнымі.
Звычайная справа, калі ў следчых праца ўвечары і ў выхадныя. І заўсёды! І няма часу ні на дзяцей, ні на жонак-мужоў, ні на сябе. Гэта прыводзіць да сур'ёзных дэфармацый псіхікі і асобы, а з імі прыходзяць і шкодныя звычкі.
Сем'і ўтвараюцца проста на працы, дакладна гэтак жа потым і распадаюцца. Да 35 гадоў ва ўсіх мары пра пенсію, да якой яшчэ занадта шмат часу, а да 40 гадоў здароўе ўжо падарвана.
«НН»: Што трэба рэфармаваць у следчай сістэме, каб яна адпавядала часу? Ці можна ўзяць больш шырока: ва ўсёй сістэме аператыўнік — следчы — пракурор — суд.
Яўген Юшкевіч: Першае — гэта рэальна вылучыць судовую ўладу ў асобную галіну, што, вядома, з'яўляецца палітычным пытаннем, а не юрыдычным.
Чым мацнейшая судовая ўлада і больш незалежная ад выканаўчай — тым лепш усе мы ў выніку будзем жыць.
Гэта такая ж непахісная праўда, як перавагі рынкавай эканомікі над адміністрацыйна-кіраванай.
Як гэта зрабіць? Мне блізкая пазіцыя Міхаіла Хадаркоўскага ў яго кнізе і лістах з-за кратаў: трэба вылучыць суддзяў у самакіравальны орган, які сам сябе рэгулюе, які прызначае суддзяў сам, прызначае (палову складу) суддзяў Вярхоўнага суда, Канстытуцыйнага і атрымлівае незалежнае пастаяннае фінансаванне.
Павысіць патрабаванні да суддзяў у частцы адукацыі і рэпутацыі і, вядома ж, павялічыць аплату іх працы.
Гэта самае важнае! Урэшце, менавіта суд прымае рашэнне, усё астатняе (пракуратура, следства, дазнанне) створана, каб у нейкі момант сабраць і прынесці ў суд гэтыя тамы спраў.
І менавіта суды фармуюць практыку і прэцэдэнт, якія ў любым выпадку становяцца вядомыя ўсёй юрыдычнай супольнасці.
Далей. Гэта суб'ектыўнае меркаванне аднаго юрыста, але трэба скасаваць сам інстытут следства і ўкараняць класічных дэтэктываў (такая сумесь аператыўніка і следчага ў адной асобе).
Спыніць практыку профільных міліцэйскіх ВНУ — нашых школы міліцыі і акадэміі МУС, набіраць у юстыцыйную праваахоўную службу пасля цывільных універсітэтаў з перападрыхтоўкай.
Банальна павялічыць аплату супрацоўнікаў, каб ствараўся конкурс і можна было выбіраць.
Трэба лімітаваць тэрміны ўтрымання пад вартай абвінавачаных, які дэ-факта цяпер на час суда ніяк не абмежаваны.
Сур'ёзна змяніць сістэму набору ў пракуратуры: шмат следчых сутыкаліся з тым, што наглядчыкі за следствам (памочнікі пракурораў) — гэта, як правіла, учорашнія выпускнікі, якія цалкам не разумеюць рэальнай працы, вымушаныя «выяўляць парушэнні» па форме, а не па змесце.
У нагляд за следствам трэба набіраць дасведчаных супрацоўнікаў сферы, якія ведаюць, што гэта такое знутры.
Мяняць КПК у частцы дакументаў: крымінальнае права на паперы аджывае сваё, трэба ўкараняць электроннае справаводства, хаця б па грузінскім узоры.
«НН»: Чаму чалавеку цяжка выйсці, калі ўжо трапіў у ізалятар?
Яўген Юшкевіч: Каб чалавека змясціць у СІЗА, патрэбна санкцыя пракурора, каб яго выпусціць з СІЗА, таксама патрэбна санкцыя пракурора — яго трэба пераканаць, што нешта кардынальна змянілася.
Следчым у неканфліктных сітуацыях, калі няма падстаў для СІЗА, вельмі не выгадна ізаляваць чалавека, бо гэта марнуе рэсурс — трэба да яго ездзіць (часцей за ўсё ў Жодзіна), губляць на гэта цэлы дзень, не кажучы пра паліва, замест таго, каб проста выклікаць — і ён сам прыедзе.
А пры перавышэнні тэрмінаў утрымання пад вартай трэба рыхтаваць цэлыя пакеты дакументаў на падаўжэнне, што часта займае цэлыя дні і зноў адрывае ад рэальнай следчай працы.
«НН»: Але вядомыя іншыя прыклады, калі чалавек сядзіць у СІЗА месяцамі, і да яго следчы прыходзіць вельмі рэдка. Складваецца сітуацыя, што ўтрыманнем чалавека ў экстрэмальных умовах следства дабіваецца таго, каб ён пайшоў насустрач/падпісаў/агаварыў.
Яўген Юшкевіч: Каб змясціць чалавека ў СІЗА, яму трэба выставіць абвінавачанне максімум на дзясятыя суткі. Каб яму выставілі абвінавачанні, патрэбны рэальныя доказы віны.
Выстаўленне абвінавачання — гэта фактычна ўсё, чалавек пойдзе на суд амаль 100%. Спыніць пераслед ужо абвінавачанага чалавека — гэта надзвычайная з'ява.
Дык вось, калі абвінавачанне выстаўлена, то віна больш-менш даказана, можна лічыць. Проста мо не цалкам або недастаткова для суда ці аформіць трэба неяк.
Бывае такое таксама, калі чалавека дапыталі і выпусцілі, а потым аператыўнікі прыносяць раздрукоўку званкоў, дзе ён кажа сведку проста па тэлефоне: «Міхалыч, скажы следчаму вось такое». Ну і ўсё, больш ён не выйдзе з-пад варты.
І калі мы гаворым пра рэальны вір справаў, то гэта маёмасныя злачынствы, учыненыя рэцыдывістамі з судзімасцямі. Калі такога адпусціць, а ён нешта ўчыніць новае, уцячэ, то паляцяць галовы ўсіх: і следчага, і пракурора. Разбораў будзе столькі, што прасцей нейкую асобу, якая схільна да гвалту і злачынстваў, упячы пад варту — усё гэта рэгулюецца КПК.
Я таксама дадам, што
часам нават аўтарытэтныя СМІ ствараюць няправільную карцінку следства, са словаў сваякоў пішучы, напрыклад, пра ўтрыманне беднага чалавека ў СІЗА год, а ў рэальнасці гэты бедны чалавек шэсць разоў мяняў паказанні і спрабаваў выехаць, умоўна кажучы. І тут да следчага ніякіх прэтэнзій быць не можа ўвогуле.
І я паўтаруся, што працяг утрымання санкцыянуе пракурор. Часта бывае, што ён і не падпісвае хадатайніцтва: глядзіць абставіны справы і кажа: «Не, я яго арыштоўваць не стану».
«НН»: Фабрыкацыя доказаў, пра якія кажа Лукашэнка, — на колькі масавая з'ява?
Яўген Юшкевіч: Прынцыпова не чытаю заявы прэзідэнта на адрас праваахоўнікаў — там шмат папулізму.
Але гэта праблемная тэма, і не таму, што доказы фабрыкуюцца.
Тут праблема тэрміналогіі: праводзіць умоўны 22-гадовы следчы свой першы ў жыцці ператрус у кватэры і знаходзіць пісталет, панятыя распісваюцца ўсюды, і ўсе сыходзяць. А малады следчы заўважае ў кабінеце, што ў пратаколе паставіў заўтрашнюю дату, памыліўся. Узяў і замазаў карэктарам дату. Гэта фабрыкацыя? Адназначна, і яна можа абярнуцца для яго крымінальнай справай. Ды яшчэ ў двух месцах панятыя подпісы забыліся паставіць. Якое выйсце? Ніякага. Адпусціць умоўнага злачынцу, забойцу? Адказу ў мяне няма.
Насамрэч я нават ніколі не чуў, каб хтосьці са следства фабрыкаваў нейкія доказы, навошта? Не даказваецца віна? Ок, спыняем пераслед або справу, у гэтым няма ніякай праблемы.
Вам, напэўна, падасца фантастыкай, але справы па ч. 3 арт. 328 [«наркатычны» артыкул — «НН»] спыняліся на стадыі следства, таму што ў пратаколе ператрусу паказана менш людзей, чым на ператрусе было рэальна, а абаронца добра адпрацаваў і выявіў гэта адразу.
Усё, пратакол — няварты доказ, і тыя 150 грам наркотыкаў, забраныя падчас ператрусу, — таксама, спыняем пераслед. Гэта рэальны кейс.
І дадайце сюды звычайны страх перад апраўдальным прысудам: следства як інстытут вельмі не зацікаўленае ў апраўдальных прысудах, з прычыны чаго працуе фільтр: калі ёсць рэальная рызыка атрымаць апраўдальны прысуд, то справа не пойдзе ў суд наогул. Вось так прэзумпцыя невінаватасці працуе праз прызму нашай сістэмы.
«НН»: Вось вядомы прыклад фабрыкацыі — падкінуты аўтамат фігуранту «Справы патрыётаў» Міраславу Лазоўскаму. Ясна, што падкідваў не следчы, але следчы з гэтым потым разбіраецца.
Яўген Юшкевіч: Следства да гэтага не мае ніякага дачынення, такія справы можна вынесці за дужкі — яны відавочна выбіваюцца з карціны звычайнай нармальнай штодзённай працы. Ды і ў выніку СК спыніла пераслед гэтага чалавека.
«НН»: Дэфіцыт і якасць кадраў — наколькі гэта закранае следства?
Яўген Юшкевіч: Я лічу пытанне вострым, бо асноўнае патрабаванне да следчых — вышэйшая юрыдычная адукацыя.
І рэальнасць такая, што ў навуцы, юрыдычнай у тым ліку, наогул мала кампетэнтных выкладчыкаў, навукоўцаў — мы ведаем, які працэнт у навуку ідзе тых, хто не знайшоў годнай работы.
Працэнт адкрытай ілжэнавукі ў юрыдычнай сферы настолькі высокі, што ў маім асяродку над многімі выкладчыкамі і навукоўцамі проста смяюцца.
Кіраўнік ВАК Гучок (выкладаў у нас методыку расследаванняў злачынстваў) спрабуе змагацца, але гэтыя метастазы навуковага паразітызму проста ўжо не выкараніш.
Возьмем, напрыклад, крыміналістыку — гэта як школьная алгебра для праграміста, для суддзяў, следчых і пракурораў.
Крыміналістыка — адзіная практычная дысцыпліна, якую абавязаны ведаць усе, але хто ёй валодае? Самі навукоўцы ў гэтай сферы ў большасці сваёй замест таго, каб займацца практычнымі рэчамі, пішуць дысертацыі, як правільна казаць: «структура злачынства» ці «характарыстыка злачынства». Пасля маёй крытыкі ў фэйсбуку два такія выкладчыкі са мной разарвалі адносіны.
І што ўтойваць: я б не пусціў нават на кіламетр да рэальнага месца злачынства свайго ж лектара па крыміналістыцы з універсітэта.
Студэнты вымушаныя вывучаць крыміналістыку не з дапамогай выкладчыкаў, а насуперак выкладчыкам!
Далей — у большасці следчымі становяцца выпускнікі Акадэміі МУС і цывільных юрыдычных факультэтаў. Але калі пасля Акадэміі МУС неабходна адпрацаваць 5 гадоў, то пасля цывільных ВНУ выпускнікі надоўга не затрымліваюцца.
Натуральна, працэс звязаны з аплатай і ўмовамі працы: амаль любая работа прасцейшая, чым следчая, амаль паўсюль аплата вышэйшая..
Цякучка кадраў у некаторых раённых падраздзяленнях такая, што праз год адсутнасці можна не ведаць траціну супрацоўнікаў.
Яшчэ важная праблема, на мой погляд, сама Акадэмія МУС.
Следчыя, аператыўныя супрацоўнікі, на маю думку, не павінны вучыцца ў асобнай закрытай казарменай установе.
Па-першае, якасць непасрэдна юрыдычнай падрыхтоўкі, мякка кажучы, пакідае жадаць лепшага: з моманту паступлення курсанты шараговыя міліцыянеры нясуць службу, ходзяць у нарады, жывуць на казарменным становішчы, што па сутнасці — армія. Гэта не пакідае часу на паўнавартаснае класічнае навучанне.
Па-другое, іх вырываюць са звычайнага жыцця і зусім не зразумела для чаго, бо ім трэба будзе потым працаваць з самымі звычайнымі людзьмі ў звычайных умовах.
Тут жа і праблема ваеншчыны: усё ж па КПК следчы — працэсуальна незалежная асоба, а ў Статуце напісана, што ён падпарадкоўваецца загадам кіраўніцтва. Лагічна? Не.
Пры гэтым ўдакладню, што ўмовы ў розных падраздзяленнях могуць быць дыяметральна супрацьлеглымі і часам досыць камфортнымі, сацыяльныя ліфты ў следстве сапраўды працуюць, і кваліфікаваныя супрацоўнікі атрымліваюць нейкія профіты, маюць магчымасць развівацца, выязджаць на стажыроўкі (нават стажыроўкі ў ФБР у ЗША), навучацца.
Дзейнічаюць славутыя «сілавыя» льготы.
Падчас маёй працы ў СК у мяне ў аддзеле працавала адначасова тры пераможцы рэспубліканскіх юрыдычных алімпіяд розных гадоў, і ўсе яны з юрфака БДУ — гэта досыць красамоўны факт.
Маглі яны знайсці лепшую працу? Канечне, але яны сталі следчымі. Мне ў працы пашанцавала — я працаваў у асяроддзі сапраўды кампетэнтных інтэлігентных і пісьменных супрацоўнікаў, таму мая рэальнасць падасца астатнім злёгку скажонай.
«НН»: Чым моцнае нашае следства?
Яўген Юшкевіч: Наша следства — дастаткова сур'ёзны асобны інстытут, і ён функцыянуе так, як задумвалася. А тое, што я альбо хтосьці яшчэ крытыкуе яго працу, — цалкам нармальны працэс.
У следства наймацнейшыя пераправеркі, фільтраванне спраў.
Следчыя правяраюць і адсейваюць сабраныя дазнаннем матэрыялы, даюць ім прававую ацэнку, спыняюць справы, спыняюць пераслед у дачыненні да асобных асоб, раскрываюць новыя злачынствы.
Калі дамовіцца, што вось проста заўтра мы прыбяром следства, то органы дазнання будуць заводзіць справы, затрымліваць і накіроўваць у суд усіх запар, таму што заведзеныя справы — гэта іх асноўны паказчык, а юрыдычнай адукацыі ў супрацоўнікаў дазнання можа і не быць. Такім чынам следства — гэта як першы сур'ёзны адвакацкі фільтр на шляху да суда.
Другую частку плюсоў я б аднёс да працы Следчага камітэта — калі на першым этапе ў некаторых аддзелах не было нават камп'ютараў, то зараз на тэхнічнае забеспячэнне скардзіцца не даводзіцца, тылавыя службы хутка рэагуюць на патрэбы супрацоўнікаў, закупляюцца адмысловыя прылады, крыміналістычныя лабараторыі, пастаянна ўдасканальваюцца прафесійныя сродкі.
Следства сапраўды імкнецца да развіцця і пераймання замежнага досведу — нават такіх некалі радавых супрацоўнікаў, як я, накіроўвалі на міжнародныя канферэнцыі.
Пастаянна вывучаецца досвед электронных спраў, некаторыя супрацоўнікі СК самі займаюцца напісаннем цэлых праграмных комплексаў і ім ствараюць для гэтага ўмовы, будуюцца ўзаемаадносіны з заходнімі праваахоўнымі органамі, інтэнсіўна — з ЗША. Перакананы, што для дзяржаўных арганізацый СК можа быць шмат у чым прыкладам з улікам спецыфікі.
СК у апошнія гады прыняў і ўсвядоміў кадравую праблему, і цяпер новых супрацоўнікаў рэальна, а не як раней — адразу ў бой: вывозяць на крыміналістычны палігоны, праганяюць і рэпеціруюць розныя следчыя сцэнары і сітуацыі.
Плануюць таксама стварыць свой уласны Інстытут павышэння кваліфікацыі, праз які будуць прапускаць усіх пачаткоўцаў, каб яны прыходзілі на працоўныя месцы з ужо нейкім дастатковым узроўнем.
Хай пад абавязалаўку, але выпусцілі ведамасны часопіс, у які пішуць артыкулы не нейкія абстрактныя псеўда-навукоўцы, а самі следчыя.
СК, у адрозненне ад следства КДБ (якое засталося) і следства Генеральнай пракуратуры (якое вось зараз дэ-факта стартуе з пракурораў-расследавацеляў), збірае ў сабе кампетэнцыі былой пракуратуры, міліцыі, фінансавых расследаванняў, і перакрывае сваімі кампетэнцыямі ўсе сферы расследаванняў.
Калі КДБ расследуе нейкую вялікую рэзанансную справу, адкуль, як думаеце, бяруцца следчыя следчай групы? Яны камандзіруюцца з СК.
Нарэшце, Беларусь сапраўды называюць «чырвонай краінай» на тэрыторыі СНД — у крымінальным свеце ёсць выраз «хочаш сесці — прыязджай у Беларусь», гэта рэпутацыйнае і рэальнае дасягненне, калі нават замежная злачыннасць ведае, што сістэма ў нас працуе.
«НН»: Як вам цяпер бачыцца гэты следчы кландайк з малалетнімі наркаманамі? Калі па трэцяй частцы 328 афармлялі ўсіх, а ў судзе потым гучала «збыў нявысветлены аб'ём нявысветленым асобам у нявысветленым месцы…».
Яўген Юшкевіч: Тут давядзецца згадаць, што некаторы час працаваў на гэтай лініі: у 2012 годзе рынак ужо быў дэцэнтралізаваны, інтэрнэт яго пераварочваў кожны дзень. Любы падлетак можа аплаціць закупку ў аптавікоў і распаўсюджваць самастойна. А самі аптавікі часам не маюць нават 16 год. Таму… А каментаваць чужыя справы, пра якія вы кажаце, я не магу. Відавочна, што вінаватасць павінна быць даказана ў адпаведнасці з законам.
«НН»: У каго ўвогуле самая крутая сістэма правасуддзя і следства, на якую трэба раўняцца?
Яўген Юшкевіч: Усе еўрапейскія краіны ўжо шмат гадоў вывучаюць грузінскі досвед, ён шмат у чым унікальны, прызнаваўся Сусветным банкам найлепшай рэформай паліцэйскай (праваахоўнай) сістэмы ў свеце.
У Грузіі радыкальна пайшлі і зламалі ўсё савецкае, каб укараніць усё сучаснае: ад электроннай крымінальнай справы і інстытута дэтэктываў да простай чалавечай аплаты працы дэтэктываў, што аўтаматычна стварыла сур'ёзны конкурс на працу.
Ад сябе скажу, што, калі сядзіш на міжнароднай канферэнцыі і бачыш, як звычайны супрацоўнік пракуратуры Грузіі пераходзіць з рускай на нямецкую, а потым на чысцюткую англійскую, у цябе проста адкрываецца рот і ты разумееш, што Акадэмія МУС з 130 уступнымі баламі ці БІП — крыху не тое, што трэба нашай краіне.
«НН»: Якая ў нас увогуле раскрывальнасць па справах з рэальнымі пацярпелымі?
Яўген Юшкевіч: Раскрыццё і расследаванне — зусім розныя працэсы. Раскрыццё можа быць аператыўным (рэальным), следчым і экспертным шляхам, прычым першы займае львіную долю, астатнія віды раскрыцця можна лічыць факультатыўнымі.
Асноўная праца аператыўнікаў — раскрываць, асноўная праца следчага — расследаваць (даследаваць дэталёва абставіны, даць ім юрыдычную ацэнку).
А афіцыйнымі дадзенымі я не валодаю.
«НН»: А як часта следства памыляецца?
Яўген Юшкевіч: На юрфаку студэнты па 200 разоў вывучаюць справу віцебскага маньяка, калі пад смяротны прысуд трапілі невінаватыя.
Следства — гэта інстытут, дзе працуюць рэальныя звычайныя людзі, і гэтыя людзі памыляюцца.
Паводле задумы, для выяўлення памылак і існуе пракуратура і суд. Але рэальнасць такая, што людзі ўсё роўна памыляюцца, і гэты факт заўсёды трэба трымаць у галаве.
Калі рыхтаваў нейкую навуковую працу на юрфаку, выявіў, што мой стрыечны брат, разумны чалавек, абвінаваціў чалавека ў забойстве, тады як для мяне, студэнта, было відавочна, што мела месца неабходная абарона.
Добра, што суд у той сітуацыі ўсё ж цалкам апраўдаў чалавека. І гэта найбліжэйшыя прыклады.
Следства памыляецца, так, і робіць гэта так жа часта, як памыляецца любы іншы чалавек у любой іншай сферы.
