Перад спектаклем мне прапанавалі зрабіць фотаздымак у фотазоне, паўдзельнічаць у розыгрышы бясплатнага квітка, а потым выйшаў народны ансамбль «Забабоны» і імкліва праспяваў і пратанчыў некалькі народных песень. Наведванне тэатра не абмяжоўваецца праглядам спектакля, гэта, так бы мовіць, комплекс забаваў, і вельмі важна, каб глядач адчуваў да сябе ўвагу і павагу. Важна і тое, што перад спектаклем мы рыхтуем гледача да відовішча. Падыход прыватнага Камернага драматычнага тэатра асабіста мяне не крануў, я аматар ціха паразмаўляць з кімсьці перад спектаклем, але, па-першае, я не бачу сябе мэтавай аўдыторыяй спектакля «Мамкі», а па-другое, песні «Забабонаў» цалкам раскрываюць сутнасць тэатральнай дзеі.
У п’есе Асі Катляр, літоўскага драматурга ўкраінска-яўрэйскага паходжання, на Данбасе тры сяброўкі схаваліся ў падвале ад бамбардзіроўкі. Іх сыны, якіх сімвалічна клічуць аднолькава Сашамі, ваююць па розныя бакі ўкраінскага канфлікту. Толькі сын Соні знаходзіцца ў Ізраілі, да таго ж у яе астма, а лекі падчас вайны дастаць складана, гэтым уласна абмяжоўваецца сюжэт п’есы. Увесь час жанчыны спрачаюцца, хто ж у баявым супрацьстаянні мае рацыю, а хто здраднік. «Маскаль! Правасек! Жыд!» — гучыць са сцэны. Размовы, якія жанчыны мусілі б даўно прагаварыць, ізноў і ізноў узнікаюць як быццам з нічога, нічым, па сутнасці, не матываваныя, апроч агульнай раздражнёнасці.
Што трымае гэтых жанчын разам? Ужо пасля першай буйной спрэчкі яны сядаюць за стол і пачынаюць есці агуркі, хлеб і сала (пагаджаецца нават габрэйка Соня, для якой гэта, як яна сама прызнаецца, грэх). Чарка, шкварка, трошкі антысемітызму і гамафобіі, настальгіі па СССР — гэтыя агульныя каштоўнасці, якія знітоўваюць нават самыя цяжкія канфлікты.
Ганна Лавухіна, актрыса Маладзёжнага тэатра, грае Аксану, размаўляе на сцэне толькі па-ўкраінску, крычыць «Хто не скача, той маскаль!» і пранікнёна спявае ўкраінскія песні, а Ганна Анісенка (Наташа) і Таццяна Булгакава (Соня) таксама пяюць. Увогуле, акцёрскі склад падабраны выдатна, актрысы тэмпераментна сварацца і мірацца. Наталля Башава аддае акцёрам столькі свабоды, што гэты спектакль становіцца прыкладам так званай «акцёрскай рэжысуры», калі для выканаўцы найперш ствараюцца зручныя ўмовы для найлепшага выяўлення моцных бакоў. Вось гераіні Анісенкі і Лавухінай разышліся ў розныя бакі, нібыта каб паправіць вопратку ці паставіць штосьці на палічку, значыць, праз імгненне можна ўжо чакаць, што яны з жарсцю накінуцца адна на адну, каб штосьці даказаць ці абвергнуць.
Але на ўзроўні данецкага падвала канфлікт, які бушуе навокал, не вырашыць.
Нават у простым тэксце Катляр супярэчнасці надта непераадольныя. Так, гераіні сапраўды прызнаюцца адна адной у любові і адмаўляюцца ад пагроз, якія прамовілі хвіліну таму, але гэты маленькі і часовы мір, які вельмі залежыць ад вялікай вайны. Тое, што нельга вырашыць рацыянальна, вырашаецца з дапамогай песні, два ці тры разы моцны крыклівы канфлікт паміж гераінямі вырашаўся менавіта тым, што хтосьці раптам пачынаў спяваць. Музыка прымірала. У гэтым сутнасць спектакля, у наіўнай веры ў перамогу прыгожага над усім кепскім. Менавіта таму такі просты тэст перад спектаклем ансамбля «Забабоны»: калі такі кшталт мастацтва вам падыходзіць, калі гэта кранае, калі радуе, то гэта ваша мастацтва і ёсць.
На маю думку, канфлікт на Данбасе песняй не вырашыш, хаця я быў бы не супраць.
