Ці можна каго здзівіць шматгадзіннымі спрэчкамі паміж мужам і жонкай, што жывуць разам сем гадоў? Узаемныя абвінавачанні могуць перарасці ў палкі сэкс, а скончыцца бойкай без правіл. Пытанне толькі ў тым, з якой мэтай рэжысёр бярэцца за «пераказ» бытавухі. Глядзім спектакль «Сонечная лінія» у Ок16 разам з тэатральным крытыкам Настассяй Панкратавай.
Што безумоўна ўмее рабіць рэжысёр Дзмітрый Цішко, дык гэта выбіраць драматургію. Пасля п’есы Паўла Пражко «Ураджай» спадар Цішко бярэ нашумелы тэкст Івана Вырыпаева. П’есу «Сонечная лінія» з тэрапеўтычнай мэтай — па выказванні самога Вырыпаева — пра татальнае непаразуменне паміж мужам і жонкай на сёмым годдзе сямейнага жыцця драматург напісаў усяго чатыры гады таму. Спачатку яна была пастаўлена ў Польшчы, пасля яна засвяцілася ў на новай сцэне Александрынскага тэатра (Санкт-Пецярбург), летась трапіла ў намінанты расійскай Нацыянальнай тэатральнай прэміі «Залатая маска» у якасці кандыдатаў на найлепшага спектакля драмы малой формы (п’есу прадстаўляў маскоўскі Цэнтр імя Меерхольда).
Аднак што маладому рэжысёру пакуль не паддаецца, дык гэта арыгінальнае прачытанне абранага матэрыялу. Так, спадара Цішко ў адрозненне ад шматлікіх пастаноўшчыкаў, нельга абвінаваціць у простым развядзенні тэкста па ролях. Заўсёды бачна ягонае асабістае стаўленне да герояў. Вось толькі погляд часцяком занадта катэгарычны: рэжысёр з першых хвілін паказвае гледачу, хто з ягоных персанажаў адназначна добры, а хто — дрэнны, і да канца спектакля па сутнасці падганяе ўсе аргументы пад сваю ідэю. Паглядзець крыху глыбей, раскрыць вобраз больш аб’ёмна, пабачыць палярныя рысы ў характары героя не атрымліваецца.
Вось і пасля купалаўскага «Ураджая», дзе героі былі паказаны спрэс ідыётамі, якія нічога не ўмеюць зрабіць у сваім жыцці, у культурным хабе Ок16 з’явілася «Сонечная лінія», у якой спадар Цішко дэманструе нам харызматычнага, разумнага, абаяльнага мужчыну, які мусіць пралічваць на некалькі крокаў наперад, і істэрычную, павярхоўную жанчыну. І калі б я папярэдне не чытала арыгінал, то абурылася б, як можна так выстаўляць жанчыну (чаго толькі вартыя вываленыя на кухонны стол глянцавыя часопісы ў якасці «шпількі», калі размова заходзіць аб жончыным захапленні Кантам, Юнгам і Хайдэгерам).
У п’есе абодва бакі канфлікта маюць сваё — і цалкам лагічнае — уяўленне пра праўду. І Вырыпаеў — узгадаем яго фразу пра тэрапеўтычнасць тэкста — задаваўся мэтай паказаць, што нашы звыклыя схемы ў канфліктах не працуюць таму, што мы заўсёды ў першую чаргу думаем пра абарону сябе, аднак зрэдку гатовыя пачуць супрацьлеглы бок. А варта толькі прыслухацца — і высветліцца, што чалавек увесь гэты час не слушнасць сваю даказваў, а дзякаваў табе за цярплівасць і дапамогу.
Гэтую адназначнасць падтрымлівае занадта прамалінейная сцэнаграфія мастака Вольгі Шчарбінскай (дарэчы, яе прозвішча складана знайсці на сайтах, што распаўсюджваюць інфармацыю пра спектакль). Сапраўды, навошта ў цэнтры сцэны вешаць вялізарны гадзіннік з пазначэннем часу, калі пра а пятай раніцы на падмостках гаворыцца праз слова? А таксама музыка, якая ўключаецца літаральна па шчоўканню пальцамі, дзеля ілюстрацыі слоў «давай уявім сабе, што мы з табой танчым».
Пры ўсёй неадназначнасці трактоўкі матэрыяла відавочнай удачай стаў выбар на ролю Вернара Івана Труса. Прызнаюся, я ішла на спектакль з насцярогай: пры ўсёй маёй любові да таленту спадара Труса, баялася, што пасля пастаноўкі «Пабачыць ружовага слана», падобнай па прыамбуле, акцёр паддасца спакусе паўтарыць малюнак. Усё ж і там, і тут галоўны герой на працягу ўсяго спектакля высвятляе адносіны з жонкай і імкнецца зразумець, чаму паміж імі ўсё не так, як марылася на пачатку адносін.
Аднак Трус не шукае простага шляху. У тэксце Вырыпаева ён шукае свае інтанацыі, разыгрывае шматхадоўкі і паказвае ўвесь гэты спектр эмоцый ад стомленасці і спусташальнасці да жарсці і агрэсіі. Спадар Іван купаецца ў гэтым матэрыяле, ствараючы вобраз чалавека, які хоць і стаміўся ад шматгадзінных разборак без аніякага шанса на поспех, аднак усё яшчэ імкнецца намацаць магчымасць наладзіць сямейнае жыццё. Яго герой сумленна спрабуе наладзіць адносіны, сутыкаецца з татальным непаразуменнем, але ўвесь спрабуе зрабіць крокі насустрач.
На фоне спадара Труса выканальніца ролі жонкі Ірына Купчанка выглядае занадта спрошчана і адназначна. Яна ідзе па вырашанай ад пачатку спектакля лініі, падмацоўваючы сваім вобразам анекдоты пра недалёкую бландзінку. Вельмі хутка ты перастаеш вывучаць Барбару і ўсё больш прасякаешся жалем да беднага Вернара.
Бліжэй да канца спектакля рэжысёр пачынае актыўна рэзаць арыгінальны тэкст, губляючы вельмі важны кавалак. Муж з жонкай спрачаюцца ад дзесяці вечара, але ніяк не могуць зразумець адзін аднаго. І ў апошні момант у тэксце Вырыпаева Вернар праварочвае цікавы псіхалагічны трук: ён прапаноўвае жонцы пагаварыць так, быццам гэта размаўляюць не яны самі, а іх далёкія родзічы. І вось праз гэтыя маскі, адышоўшы ад сваіх звыклых крыўдаў, Барбара і Вернар упершыню за апошнія гады гавораць адзін аднаму словы пяшчоты. І вось ужо сам Вернар натуральна вымаўляе словы, якія да гэтага столькі разоў вымагала выцягнуць з яго Барбара: «А ты, дарагая мая, проста дыямент». У Вырыпаева пасля гэтай фразы — фінальная рэпліка пра доўгае маўчанне, бы надзея, што муж з жонкай нарэшце намацалі лінію, па якой мусіць выйсці на новы этап адносін. У спадара Цішко зачын пра змену роляў знік, а пасля ключавой фразы пра дыямент гучыць з’едлівае «да заўтра!» У іх свеце канфлікт закальцаваўся, і заўтра ўсё пачнецца наноў.
