Рабочыя завода «Форд» у Расіі. Фота industriall-union.org.
Феномен «адукацыйнай бурбалкі», які здарыўся ў апошнія 30 гадоў, у Расіі прывёў да поўнага разрыву сувязяў паміж спецыялістамі з вышэйшай адукацыяй і рэальным сектарам эканомікі. Пра гэта ў сваім даследаванні пішуць Яўген Балацкі і Наталля Якімава з Фінансавага ўніверсітэта пры ўрадзе Расіі («Мир новой экономики», №2, 2021).
Мадэль расійскай эканомікі яны характарызуюць як постіндустрыяльнае грамадства без індустрыяльнага сектара.
Найбольш прыкметным «правалам» структуры расійскай эканомікі аўтары называюць стан двух сектараў — апрацоўчай прамысловасці і навукова-тэхнічнай дзейнасці. У параўнанні з Германіяй доля першай галіны ў Расіі недабірае 5% ад ліку ўсіх занятых, а доля другой — 2,5%. Абедзве названыя галіны непасрэдна звязаныя з тэхналагічным прагрэсам і шмат у чым прадвызначаюць твар усёй нацыянальнай эканомікі.
Сукупнае адставанне Расіі ў двух названых сектарах складае ў параўнанні з Германіяй 7,5%, а з Паўднёвай Карэяй — 5,6%.
Тэхналагічны ўзровень апрацоўчай прамысловасці Расіі застаецца нізкі. Сітуацыя практычна ніяк не змянілася з 1980-х.
У 2000-я адносная прадукцыйнасць працы ЗША перавышала расійскую ў 6,5 разу, да 2017-га разрыў паменшаў да 5,2 разу, але ў 2019 годзе ён ізноў вырас. Вытворчы арсенал расійскай апрацоўчай прамысловасці архаічны, а кваліфікацыя інжынерных кадраў нізкая. Выходзіць замкнёнае кола: апрацоўчыя вытворчасці краіны не развітыя, а таму не прывабліваюць кваліфікаваных інжынерных кадраў, а ВНУ, не маючы магчымасці наладзіць прамыя сувязі з высокатэхналагічнымі кампаніямі, рыхтуюць кадры па загадзя састарэлых праграмах.
Варта адзначыць, што тая самая праблема назіраецца і ў Беларусі.
У расійскай эканоміцы маюцца вялізныя структурна-галіновыя нестыкоўкі ў якасці працоўнай сілы. Прыкладам, каэфіцыент адукаванасці ў апрацоўчай прамысловасці меншы за яго значэнне ў здабыўной прамысловасці, што з'яўляецца відавочным эканамічным нонсэнсам. Умоўна кажучы, найлепшыя кадры ідуць у здабычу нафты, а не ў выраб мікрасхем.
А ў сферах мастацтва, спорту, забаваў і адпачынку ўзровень адукаванасці ў 1,7 разу вышэйшы, чым у апрацоўчай прамысловасці.
Дадзеныя факты лішні раз пацвярджаюць неадэкватнасць запытаў галін эканомікі да якасці кадраў, у прыватнасці, незапатрабаванасць людзей з вышэйшай адукацыяй у нібыта навукаёмістых сектарах.
І вось яшчэ такая сумная статыстыка расійскай эканомікі. Палова расіян з вышэйшай адукацыяй працуе не па спецыяльнасці. 26,6% выпускнікоў ВНУ згаджаюцца на прафесійнае дэкласаванне, уладкоўваючыся на пасады, якія не патрабуюць вышэйшай адукацыі.
Паводле ацэнкі Расстата, не па сваёй спецыяльнасці працуюць каля 60% эканамічна актыўнага насельніцтва, а па ацэнцы Распрацы — да 73%.
Постіндустрыяльная эканоміка характарызуецца невялікай доляй занятых у аграрным і прамысловым сектарах і засяроджванні насельніцтва ў сферы паслуг. Аднак такая мадэль эканомікі грунтуецца на гранічна высокай прадукцыйнасці працы ў аграрным і індустрыяльным сектарах. У Расіі гэтая базавая ўмова не выканана, і яна ўступае ў постіндустрыяльны свет з неэфектыўнымі сельскай гаспадаркай і прамысловасцю. Сацыяльныя наступствы пабудовы «грамадства паслуг» без апорных эканамічных канструкцый у выглядзе названых дзвюх галін могуць быць самымі негатыўнымі, пішуць аўтары даследавання.
Экспарт нафты і газу застаецца асновай даходаў Расіі, у той жа час перадавыя тэхналогіі краіна развіла толькі ў абароннай сферы. Праўда, у апошняе дзесяцігоддзе ў краіне пачаў расці і ІТ-сектар. У цэлым на сёння эканоміка Расіі ў 9 разоў меншая за кітайскую і прыкладна роўная эканоміцы Польшчы, Швецыі, Фінляндыі і краін Балтыі разам узятых, прытым што насельніцтва апошніх амаль у тры разы меншае. Беларусь, прывязаўшы сваю эканоміку да расійскай, прыракла сябе на адставанне як ад Кітая, так і ад краін Еўропы.
