Пагутарылі з імі пра складанасці эміграцыі, матныя вершы для (і пра) міліцыянераў на зоне, рэгі як пратэст і новыя альбомы.
Андрэй Багамолаў і Клім Малажавы.
«Бывала за два дні тры канцэрты, але на высокім узроўні нам ужо пераставалі выдаваць «гастролькі»»
«Наша Ніва»: З лістапада вы жывяце ва Украіне. Што стала апошняй кропляй, каб з’ехаць?
Андрэй: Яно назапашвалася доўга, з выбараў. Хаця нават раней. Для мяне апошняй кропляй стала гісторыя Сашы Багданава (Папы Бо), яна мяне проста падкасіла. Было такое адчуванне, нібыта кулі ўжо свішчуць каля вуха.
Пры гэтым мы да апошняга не збіраліся нікуды звальваць, нам досыць камфортна было ў Беларусі агулам ды і ў фінансавым плане. Тым больш што мы — маладыя бацькі. Але тут паўстала пытанне выжывання групы: два недаробленых альбомы на руках.
Спрацавала творчае самазахаванне, бо хацелася выпусціць новы матэрыял, а мы разумелі: у новых беларускіх рэаліях не зможам гэта зрабіць напоўніцу.
Акрамя таго, прайшлі ператрусы ў бацькоў, у маладзечанскай кватэры, дзе я не жыў. Я нават не ведаю, у межах якой крымінальнай справы. Фармулёўкі гучалі так, нібыта я сведка ў справе з нейкімі балончыкамі, расфарбоўкай сцен, але я ім не веру.
Клім: Я пацярпеў ад сістэмы ў свой час, так бы мовіць, калі гэта не было настолькі хайповым яшчэ. Мне за 30 грамаў марыхуаны далі 9 год (у 2016 годзе суд прызнаў Кліма Малажавага вінаватым у распаўсюдзе наркотыкаў: у яго знайшлі 40 грамаў гашышу і 17 грамаў марыхуаны. Музыка атрымаў 9 гадоў узмоцненага рэжыму, але выйшаў на волю ў лютым 2021-га, дзякуючы амністыі і УДВ. — Заўв «НН»). Калі выйшаў, пачаў адразу з Андрэем размаўляць наконт эміграцыі.
Яшчэ на зоне марыў з’ехаць, пакляўся, што зраблю гэта, таму што знутры ўбачыў сістэму і чакання цудаў у маім сэрцы не было. Можа, у кагосьці яны былі ў 2020-м годзе, але ў мяне асабіста — не. Я разумеў, дзе жыву, у класе 10-м ужо, калі з настаўнікам гісторыі сварыўся. А ў 2020-м на коне было: ці яго сістэма памірае, ці біцца да канца.
Калі ўвесь варушняк з выбарамі пачаўся, я на «хіміі» даседжваў. З тэлефона мог чытаць пэўныя навіны. Сюрпрызаў не было: рэжымная машына доўга выбудоўвалася, і сістэма МУС у нас вельмі моцная.
«НН»: Збоку выглядала, што справы пасля вызвалення ў вас пайшлі добра: канцэрты адны за адным, калі Клім вярнуўся ў строй. Гэта ўсё было, каб назапасіць грошай на ад’езд?
Клім: Ну, мы сапраўды зарабляем музыкай, на заводах не працуем. Ды і даўно не гралі разам. Назапасілася шмат новых песень, новых ідэй — як у мяне, так і ў Андрэя. Быў творчы голад, і ён тут нават актуальнейшы за фінансавы бок.
Нямала музыкаў на той момант ужо з’ехала з Беларусі, і так атрымалася, што з гэтай субкультуры, андэграўнда засталося не так шмат гуртоў. І мы гралі кожны тыдзень, бывала за два дні тры канцэрты. Скардзіцца не выпадала, але на больш маштабным узроўні нам ужо перасталі выдаваць «гастролькі»: напрыклад, на дзень народзінаў «Рэпабліка» нам ясна сказалі, што «Батанікі» граць не будуць, на фэстах нас выкрэслівалі. Званочкі, карацей, паступалі.
Але ў душы мы не эмігранты, канечне. Я спрабаваў у Канадзе пажыць. Мы з Андрэем таксама гралі ў Еўропе на вуліцах: за два месяцы ў Галандыі ўжо нылі проста, хацелі вярнуцца дадому. Мы хочам жыць на сваёй зямлі.
«Едзем, анекдоты расказваем, а тут на мяжы кажуць: «Ты невыязны з Беларусі — вяртайся дадому»
«НН»: У вас даўно ў рэпертуары былі песні пра таго ж «вусатага дыктатара, які надакучыў», а ў Беларусі чорныя спісы для музыкаў — не справа апошніх дзён, але вас гэта ўсё неяк мінала.
Андрэй: Так, не ведаю, у сувязі з чым. Мы заўсёды былі ў альтэрнатыўным варушняку, ніколі не лезлі з грамадскімі лозунгамі напрамую, проста імкнуліся рабіць якасную музыку. А 2020 год паказаў, што ўсе падзяліліся, і тут ужо нельга было заставацца ўбаку.
Па сутнасці, мы супраць любой улады як такой, але канкрэтная ўлада ў Беларусі паказала сябе такім чынам, што тут сумніваў, як ставіцца да яе, быць не можа.
«НН»: Пасля выбараў амаль усе ўдзельнікі групы прайшлі праз адміністратыўныя пакаранні, як я разумею?
Андрэй: Больш паловы так — якім-небудзь спосабам гэты досвед зведалі ў свой час.
Клім: У першую чаргу мы — музыкі, як казаў Андрэй. Я ўвогуле апалітычны да апошняй клеткі. Але зноў жа, калі канкрэтна ёсць чорнае і белае, ты мусіш выбраць нейкі бок. Як людзі святла мы не сумняваліся, што абраць.
Хаця ёсць у гурце людзі, якія яшчэ менш хочуць неяк абазначаць сябе — жорсткія, на іх погляд, сказы з маіх турэмных тэкстаў, якія ўвойдуць у новыя альбомы, папрасілі крыху памяняць.
«НН»: Вы пісалі, што выехаць з Беларусі ў вас атрымалася не з першага разу, чаму?
Клім: Гэта звязана з памылкай у сістэме МУС. Я з «хіміі» сышоў па УДВ. Са спісаў невыязных мяне павінны былі прыбраць, але чамусьці ў сістэме гэта не адлюстроўвалася. І на ўкраінска-расійскай мяжы мне сказалі: «Ты невыязны з Беларусі — вяртайся дадому». Было вельмі «весела». Мы ехалі з адным беларускім гуртом ў мікрабусе: яны на гастролі і мы заадно. Едзем, анекдоты расказваем, і тут такі сюрпрыз. А ў нас торбы, інструменты.
Прыйшлося пешшу кіламетраў пяць ісці ў холад, пакуль пачаў лавіць інтэрнэт, а потым на таксі ўжо да Гомеля.
Праз дні два мяне прыбралі з базы невыязных — прыйшлося крыху пашумець у інстанцыях розных, і мы выехалі з другой спробы, хаця не без складанасцяў таксама.
Андрэй: Калі апошняга памежніка мінулі, выдыхнулі канкрэтна.
Клім: Ва Украіне мне пакуль вельмі падабаецца, нягледзячы на тое, што тут хапае праблем — фінансавых, у першую чаргу. Але ўлічваючы, што адбываецца ў Беларусі… Ехаць туды зараз — трэба быць самазабойцам.
Украінскі склад Botanic project на сёння — гэта Клім, Андрэй і нядаўна далучаны да каманды бубнач Вано, які перахаў у Кіеў з Данецка. Фота: Timsun.
«НН»: Вашы дзеці і былыя жонкі застаюцца ў Беларусі?
Андрэй: У перспектыве асабіста мне хочацца перавезці дзіця за мяжу.
Я не хачу, каб сына ў школе замест вахцёра сустракаў міліцыянер, а потым іх вадзілі фатаграфавацца з новай Канстытуцыяй ці на хвілінку «нянавісці» ў актавай зале.
Клім: Мы з былой жонкай камунікуем, прапрацоўваем на лета варыянт, каб яны прыехалі на якіх пару тыдняў пагуляць. Мы жывем пад Кіевам, прыблізна за 40 кіламетраў: тут прыгожа, добра развітая інфраструктура для дзяцей, дзве рэчкі, лес, пляжы.
«НН»: Вы пісалі, што, як пераехалі, вас ахінулі клопатам, гэта пра дыяспару ці пра кагосьці яшчэ?
Андрэй: Тут шмат людзей можна згадаць, але ў першую чаргу — гэта чалавек, які нас сюды запрасіў і дапамог з жытлом — Максім Маставы, наш сябра.
У нас не хапала апаратуры, каб стрымы рабіць нармальна, правадоў, роўтараў, і зусім незнаёмыя людзі прапанавалі даслаць. Ці вось было: трымайце вам карціну з музея сучаснага мастацтва, ці вось вам матрац, крэслы, сталы. Беларусы, напрыклад, закрываюць офіс у Кіеве — прапануюць забраць мэблю.
Нават посуд у кватэры, якую мы здымаем з Клімам, гэта ад людзей, якія нам сустракаюцца на нашым украінскім шляху. Мы вельмі ўсім удзячныя.
Зараз для удзельнікаў гурта адкрыты збор, каб даць ім магчымасць не адхіляючыся на іншыя справы, скончыць альбомы.
«Сітуацыя з наркотыкамі паказала, хто чаго варты: сябры, якія здрадзілі, жонка, якая сышла…»
«НН»: Клім, што было самым цяжкім у адаптацыі ў жыцці на волі пасля пяці год турмы? Цяпер гэта чакае многіх беларусаў: першыя палітвязні пасля 2020-га ўжо вызваляюцца.
Клім: Я стаў па-іншаму ставіцца да людзей. Сітуацыя, што здарылася, раскрыла карты і паказала, хто чаго варты ў маім жыцці — сябры, якія здрадзілі, жонка, якая сышла… Засталіся адзінкі, родныя і блізкія — лічаныя людзі.
Па выхадзе было складана даверыцца камусьці — ты робішся жорсткім і чэрствым пасля беларускай зоны. Унутры назапашваецца вельмі шмат з’едлівага сарказму — здаецца, мала што цябе можа здзівіць. У мяне з’явілася дзяўчына (Клім пазнаёміўся з ёй у калоніі па перапісцы, пасля яны сустрэліся на «хіміі». — Заўв. рэд.). Але не змог з ёй жыць, хутка разбегліся. Плюс з дачкой няпроста кантакт аднавіць: ёй было 3,5 гады, як мяне пасадзілі, а тут адразу 9 — адвыкла. Няма ранейшых стасункаў, вяртаем камунікацыю і па сёння. Я і выпіваў першы час праз усё гэта… Але ўжо палепела, год мінуў.
Я бачыў у зоне рознае: былі людзі, якія зусім не прыстасаваныя да таго жыцця. Унутры павінен быць нейкі стрыжань, каб вытрымаць. На маіх вачах, здаралася, людзі згасалі маральна канкрэтна.
«НН»: Што вам дапамагло не загаснуць? Музыка, як я разумею?
Клім: Спорт, музыка, кнігі, пачка «Вінстана». Я за год на свабодзе распусціўся, вагі набраў. А на зоне скінуў амаль 50 кілаграмаў, гуляў у футбол, баскетбол. Ніколі не падумаў бы, што магу прабегчы 12 кіламетраў, а пераадольваў іх амаль штодзень. Там былі свае радасці: схадзіць купіць халвы ў атаварцы, напрыклад.
І, канечне ж, у мяне быў доступ да гітары, музыкі, клуба.
«Падышоў начальнік калоніі — і цягне мне, зэку, руку паціснуць»
«НН»: Вы ў адным інтэрв’ю расказвалі, што запісваць песні і нават перадаць відэа з запісам на волю вам дазволіў начальнік шклоўскай калоніі. Якім чынам у вас наладзіліся добрыя стасункі з адміністрацыяй?
Клім: Тут неяк спрацаваў чалавечы фактар, хаця не хочацца нахвальваць кагосьці, бо ў шклоўскай калоніі памёр Вітольд Ашурак, як мы ўсе ведаем.
Але на той момант начальнік прыйшоў на нейкі дзень адчыненых дзвярэй, на канцэрт і пачуў песню «Далёка», якую я напісаў для дачкі. Пасля ён падышоў і пачаў распытваць, ці сам я напісаў, спытаў, як гурт наш завецца. І цягне мне руку паціснуць, а там вакол іншыя зэкі, міліцыянеры — я ўвогуле не зразумеў: мне? Руку? Начальнік калоніі? І я на гэтым згуляў: знялі відэа з песняй некалькі дубляў, начальнік сам усё адгледзеў і дазволіў перадаць дыск на волю праз знаёмых. Андрэю дыск у Мінск і прывезлі.
Маці мая і сёння кажа, што лепш нічога не чула ад «Батанікаў», для яе гэта асаблівы запіс. Канечне, унікальны выпадак з запісам. Бо звычайна на зоне жорсткая дысцыпліна: крок налева — расстрэл.
Першыя 1,5—2 гады я толькі разбіраўся, як там існаваць, потым стала прасцей. За кошт таго, што я — музыка, у мяне, канечне, агулам было больш прывілеяў. Пісаў яшчэ, напрыклад, розныя матныя вершыкі пра міліцыянераў. Пра аддзел рэжымны нясу ў операддзел — яны рагочуць да слёз. Потым рэжымніку даю пачытаць — той кажа: «Табе п***а». Але хутка пакліча і просіць пра опера нешта напісаць.
Калі я з’язджаў на «хімію», быў этап з каранціну — на гучнамоўніку, дзе зарадку аб’яўляюць, транслявалі мае песні ўвогуле на праводзіны.
«Зматывавала колькасць напісанага ў турме за пяць год для новых альбомаў»
«НН»: Быў нейкі план, дамоўленасць, што рабіць з гуртом, пакуль Клім у турме? Як вы ацэньваеце гэтыя пяць год для гурта?
Андрэй: У 2016-м была такая сітуацыя вельмі стромная. У нас было шмат планаў — амаль быў гатовы альбом, асобна павінен быў запускацца яшчэ адзін праект з рэп-песнямі. Былі запрашэнні на класныя фестывалі ва Украіне і іншых месцах. І пасля летам 2016-га гэта перакрэслілася.
Першы час была такая разгубленасць, ніхто не разумеў, што рабіць. Пару месяцаў любая творчасць была на паўзе. Шмат высілкаў сыходзіла на хваляванні, перадачы, навіны, збор подпісаў, замену адвакатаў…
Апошняе судовае пасяджэнне адбылося зімой, і з часам мы падсабраліся — нейкая сувязь з’явілася з Клімам праз лісты, пазней ён і тэлефанаваць змог. Пачалі даробліваць недаробленае: выпусцілі альбомы «Сказка» і «Сторона Б». Вакалы Кліма рэанімаваліся з тэлефонаў, дыктафонаў. Чысцілі ўсё ад шумоў, спрабавалі складаць усе пазлы, каб выпусціць працу.
У Botanic Project ёсць нейкая суперздольнасць да самазахавання: у нас жа і склады мяняліся, і Клім у Канаду з’язджаў на год, і на паўзу дзейнасць ставілі — усялякае здаралася, але мы заўсёды неяк адраджаліся. І зараз амаль таксама ўсё з нуля будзем падымаць і верыць, што атрымаецца.
Клім: Зматываваў я Андрэя ў тым ліку вялікай колькасцю напісанага ў турме за пяць год — каля 79 песень і вершы. Мы адбіралі толькі вельмі доўга, што ўвойдзе з гэтага ў альбом. Цяпер ён ужо на стадыі звядзення — там будзе 13 трэкаў.
Фота Яўгеніі Куніцкай.
Рыхтуем яшчэ адзін альбом у межах праекта з іншай назвай Vedro — такі джазавы урбан-хіп-хоп з саркастычнымі і нефарматнымі тэкстамі. Праект таксама на стадыі дапрацоўкі — трэба прычасаць, знайсці грошы на звядзенне і, я думаю, што бліжэй да лета вы абедзве кружэлкі пачуеце.
«НН»: На адным са стрымаў вы сказалі, што гэта будзе ваш найлепшы альбом за 15 год, чым жа?
Андрэй: Я кажу так кожны раз (смяецца — Заўв. рэд.).
Клім: Але з пункту гледжання музыкі і канцэпцыі — гэта сапраўды так, мне падаецца. У нас былі паспяховыя песні на «Рэанімацыі» і ў першых альбомах, але агулам каб сказаць, што альбомы былі ўдалыя, без касякоў, то не. Але паглядзім на рэакцыю людзей.
Андрэй: Часта бывае, што наша меркаванне наконт песняў радыкальна адрозніваецца ад галасавання і апытанак.
Клім: Нашы любімыя песні заўсёды не ў трэндзе. Іх амаль ніколі не замаўляюць.
«Рэгі заўсёды было музыкай пратэсту, гэта не пра дрэды, сонца і пальмы»
«НН»: За 15 год у які момант адчувалі сваю найбольшую зорнасць?
Андрэй: Не сказаў бы, што ў нас быў такі момант, калі ўсё — мы супергрупа. Можа, гэта якраз добра, бо гэта не сапсавала нас. Але былі часы, калі ў 2012-м, пасля «Рэанімацыі», мы ездзілі ў вялікія туры, месяцамі па 30 канцэртаў. Добра зараблялі на сольніках. Нас чакалі і на Урале, і ў Сібіры.
Клім: Крута прыехаць у Барнаўл і другі раз клуб сабраць!
Андрэй: Калі мы былі арганізатарамі вялікіх фестываляў паспяховых, таксама было прыемна, калі на іх прыходзіла па 1,5—2 тысячы чалавек, гэта вельмі натхняла.
Клім: У Маскве з 2011 па 2016 мы зрабілі 10 вялікіх рэгі-фестываляў. Піцер з Мінскам крыху горш ішлі, але і ў Мінску на «Да!Бро!» збіралі тысячу чалавек — для субкультурнай музыкі ў нас гэта вельмі добра.
«НН»: У вас ёсць адказ, чаму ў, мякка кажучы, несвабоднай краіне сфармавалася досыць моцная рэгі-сцэна?
Андрэй: Гэта як імунны адказ асяроддзю. Рэгі заўсёды было музыкай пратэсту, гэта не пра дрэды, сонца і пальмы. Гэта пра нейкі свядомы выхад па-за межы асноў, што склаліся.
Клім: Ëсць такі тэрмін у рэгі-варушняку — «вавілон». Як стан розуму. Людзі ж жывуць стэрэатыпамі, як іх навучылі па нейкіх метадычках, бацькі выхавалі ці ў школе, царкве расказалі, як жыць. Далі пэўную мадэль паводзінаў у грамадстве, са свайго досведу.
Але важна не згубіць сваю ўнікальнасць у жыцці, хоць нам і навязваюць пэўны стыль жыцця. Не быць робатам ці копіяй іншага чалавека. Мы пра гэта спявалі. Нашы песні пратэсныя, але яны больш пра духоўнае.
Фота Яўгеніі Куніцкай.
«НН»: Наколькі складана вам заваёўваць украінскую публіку? Няма страху, што прыйдзецца, урэшце, пайсці на іншую працу, каб сябе забяспечваць?
Андрэй: Цяпер музыкі не так прывязаныя да месца, як раней. І заробак ідзе са стрымінгаў, з праслухоўванняў на розных пляцоўках. Тым больш, каранавірус прымусіў пераналаджвацца на анлайн-рынак.
Мы вось нядаўна зрабілі ў Кіеве рэгі-фестываль у беларускім пабе «Торвальд». Публіка вельмі своеасаблівая тут, тусоўка падобная да піцерскай. Большай частцы няма справы ні да каго.
Складана таму вельмі сабраць усіх разам, нешта структураваць. Мы да апошняга не разумелі, колькі людзей прыйдзе да нас на фестываль, таму што перадпродажы былі не вельмі, але агулам атрымалася няблага. Мы яшчэ не з усімі калегамі пазнаёміліся, тым больш.
Спадзяюся, даробім альбомы — выпусцім, прэзентуем і пасля ўжо будзем аналізаваць, як нам быць.
Клім: Так, у любым выпадку трэба глядзець, якая будзе на ўсё рэакцыя. Ад гэтага залежыць наш заробак і далейшыя перспектывы.
У Беларусі мы жылі за кошт музыкі. У Андрэя яшчэ джазавы праект быў, які карміў яго і сям’ю — па пяць выступаў на тыдзень. Ëн вельмі запатрабаваны джазавы музыка, і ўяўляеце, як таксама было няпроста адмовіцца ад гэтага кавалка хлеба. Тут пакуль Андрэй нічога не шукае па джазу, бо нашай працы шмат. А там, калі што, прыйдзецца граць джаз, а я ў дыджэі пайду.
Чытайце яшчэ:
«У маленькім горадзе з такой знешнасцю і прозвішчам — госпадзе, столькі я выслухаў». Пагаварылі з музыкам з Брэста, які можа паехаць на «Еўрабачанне» ад Украіны
