Алег Ляшэнка. Усе фота: «СНплюс»
Пазл з фрагментаў цела
58-гадовы дэсантнік-ардэнаносец Алег Ляшэнка з жонкай Марынай і цэлым вывадкам выратаваных сабак жывуць у палове дома ў Альхоўцах пад Ляхавічамі. Пераехалі сюды з Мінска вымушана, з прычыны хранічных хвароб жанчыны. Дзеці засталіся ў сталіцы. Разлік акультурыць вясковае жыллё застопарыла банальная прычына — грашовая. Таму ўмовы вельмі спартанскія.
У шпіталях і рэабілітацыйных цэнтрах Алег Ляшэнка правёў часу нашмат болей, чым ваяваў: два дзясяткі аперацый за тры гады. З Афганістана яго даставілі ў літаральным сэнсе ў «разабраным» стане. 9 сакавіка 1983 года разлік БМД падарваўся на фугасе недалёка ад Кабула.
З сямі чалавек пецярых разарвала на кавалкі. Алега Ляшэнку спачатку паклалі разам з «двухсотымі» (забітымі), але потым лекар цудам намацаў пульс. Калі б не досвед спецыяліста, баец памёр бы ад страты крыві.
— Галава расколатая на дзве паловы; вырваны вокавы яблык; адна рука прастрэленая, на іншай боўтаюцца пальцы; у некалькіх месцах пераламаная нага; аскепкі па ўсім целе, — успамінае свой стан Алег Ляшэнка.
У рэанімацыйным аддзяленні кабульскага шпіталя па-хуткаму выбралі чарапныя косці, каб не пашкодзілі мозг, склалі раздробленую руку, замацавалі нагу, затым санітарным самалётам перакінулі ў Ташкент, а ўжо адтуль праз Арэнбург і Маскву даставілі ў Мінск. Так пачаўся бясконцы марафон лячэння і аднаўлення.
Прайшло амаль 40 гадоў, а наступствы вайны навідавоку: марля з пластырам замест вока, тытанавая пласціна па боку ілба, не згінаецца рука, прышытыя пальцы, пажыццёвая кульгавасць.
«Поўны мінус»
За час афганскай кампаніі толькі двое радавых з Беларусі сталі кавалерамі ордэна Чырвонага Сцяга (вышэй па рангу толькі зорка Героя). У жывых цяпер толькі Алег Ляшэнка. Аднак ніякіх прэферэнцый узнагарода не дае, сцвярджае суразмоўца.
— З 1985 года я маю пажыццёвую ІІ групу інваліднасці, з такімі калецтвамі працаўладкавацца практычна немагчыма, — распавядае ён. — А паколькі працоўны стаж слесара-рамонтніка ў мяне ўсяго 2,5 месяца (больш да арміі не паспеў фізічна, а пасля — тым больш), атрымліваю так званую сацыяльную пенсію. Яе дакладны памер нават не ведаю, таму што да яе, як я называю, дадаюцца «крывавыя» — даплата за раненні. Агульная сума на гэты момант 650 рублёў. Вось на гэтыя грошы нам з Марынай трэба пратрымацца месяц.
У жонкі — цяжкая форма астмы, трымаецца за кошт рэцэптурных прэпаратаў, працаваць не можа.
Пенсійны ўзрост наступіць толькі ў наступным годзе. Зацягваць паясы даводзіцца ўжо праз пару дзён пасля атрымання «крывавых».
— Арыфметыка сямейнага бюджэту празрыстая — поўны мінус.
У сярэдзіне месяца пераводзяць 650 «рэ» на картку, і я адразу прашу Надзю-паштальёнку аплаціць камунальныя паслугі і тры мае доўгатэрміновыя крэдыты. Гэта практычна трэцяя частка пенсіі. Потым робім ў «Е-дастаўцы» замову на прадукты, каб да наступнага разу запоўніць халадзільнік, і бытавую хімію. Таксама недзе пад 200 рублёў. Нарэшце, Марына выбіраецца ў Ляхавічы, каб напоўніць чарговы мех лекаў. У лепшым выпадку застаецца 100-150 рублёў на ўсё пра ўсё.
Асабліва цяжка зводзіць «дэбет з крэдытам» узімку, калі нават дровы даводзіцца купляць у растэрміноўку, не хавае крыўды ветэран-афганец Алег Ляшэнка.
— Каб не змерзнуць, у ідэале, на ацяпляльны сезон трэба тры машыны дроваў, амаль 15 кубоў. Ну і пажадана шэсць тон брыкету, хоць фінансава не складваецца — ці адно, ці іншае. Дарэчы, летась даведаўся, што, аказваецца, у мяне льгота! Да гэтага ў сельсавеце ніхто нават не заікнуўся, хаця павінны мець даныя на ўсіх жыхароў. Выпадкова ў «гартопе» ад мяне ж «даведаліся», што я інвалід ІІ групы. У выніку прывезлі торф за 140 рублёў і потым 40 вярнулі. А дровы ў прыватніка браў у крэдыт — 250 рублёў за машыну, па 50 кожны месяц вяртаю. А на гэты раз не атрымалася, купілі ў дзяржавы — кароткія, сырыя, ні ў катле не гараць, ні ў печы.
Герой кнігі Алексіевіч
У 1992 годзе Алег Ляшэнка аказаўся ў прыцэле ўвагі журналістаў як адзін з ініцыятараў адміністрацыйнай справы сваякоў загінулых хлопцаў супраць пісьменніцы Святланы Алексіевіч.
Прычынай калектыўнага іску стаў «абразлівы», з іх пункту гледжання, паказ вайскоўцаў у кнізе «Цынкавыя хлопчыкі», адным з герояў якой стаў і Алег Ляшэнка. Рэзанансная гісторыя так і не атрымала судовага развіцця, кожны застаўся пры сваім.
Аднак праз 30 гадоў скалечаны ветэран сам усё часцей задаецца пытаннем: для чаго патрэбная была тая «вызваленчая місія»? Каб усё астатняе жыццё думаць, як працягнуць на мізэрную пенсію?
— Калі кажуць, што я апошні ў Беларусі жывы салдат з ордэнам Баявога Чырвонага сцяга, папраўляю: няма ў нас апошніх, я «крайні». На жаль, ужо крайні… Шчыра кажучы, не разумею, за што гэтая ўзнагарода. Калі на пачатку 1990-х запрашалі выступаць па клубах, аўдыторыях, і ў страшным сне не мог выказаць здагадку, у які тупік патрапім. Нягледзячы на боль і пакуты, тады былі шчырыя адносіны, унутраная адказнасць, сапраўднае сяброўства. Хоць уначы патэлефануй: мне так хранова, прыязджайце. І прыязджалі, размаўлялі да раніцы. Цяпер з таго жыцця нічога ўжо няма…
Ахвяры афганскага сіндрому
«Салдат — не чалавек, а баявая адзінка», — цытуе Алег Ляшэнка досыць цынічную вайсковую прымаўку. Што, паводле яго, найлепшым чынам ілюструе сутнасць «афганскага сіндрому»: перастаў быць баявой адзінкай — перастаў цікавіць як асоба.
— Калі яшчэ прасцей, выкарысталі — і выкінулі. Як далей караскаешся па жыцці — твае асабістыя праблемы.
На жаль, гэта тычыцца і афганскіх арганізацый. Бо фонды адчыняюцца для таго, каб дапамагаць. Але тут яшчэ адна бяда: той, хто сапраўды нахлябаўся ў Афганістане, прасіць не ўмее. Я, напрыклад, не магу. Калі ўжо зусім прыцісне, пазваню таварышам, але не буду прыніжацца перад функцыянерамі, бо ведаю: не дадуць. Маўляў, грошай няма, сітуацыя цяжкая і г.д. Тысяча адмазак. Хоць, па ідэі, не я павінен поўзаць, а яны абавязаныя знайсці мяне, пацікавіцца, ці жывы яшчэ. А то раптам трэба ставіць крыжык у графе з ініцыяламі.
Былыя баявыя таварышы Алега Ляшэнкі раскіданыя па экс-савецкіх рэспубліках. Больш за ўсё засмучае, што з-за падрыву на фугасе і працяглага лячэння не ўдалося нават развітацца з сябрамі, кажа ён.
І вось праз сорак гадоў праз сацсеткі настойліва спрабуе знайсці хоць нейкія сляды аднапалчан.
Адкрыцці ў большасці сваёй не самыя прыемныя: з-за хранічных хвароб некаторыя сышлі з жыцця даўно, іншыя не вытрымалі агрэсіўнай пабочкі каранавіруса і развіталіся з гэтым светам зусім нядаўна. Надзеі сабраць баявых братоў у цені магутнага грэцкага арэха на падворку ў Альхоўцах усё больш прывідныя…
