Сцэна заклікання душаў. «Штосьці будзе!» На экране —
Спавядаецца душа пераборлівай дзяўчыны. Фота budzma.org.
Таямнічы госць у ксяндза. Фота budzma.org.
Споведзь
Фота budzma.org.
Фота budzma.org.
Фота budzma.org.
Каляды філаматаў у расейскай
Фота budzma.org.
Шансон пра «сякеру на цара». Фота budzma.org.
Фота budzma.org.
Фота budzma.org.
Гэта «Дзяды» Адама Міцкевіча — класіка польскай літаратуры, свая для беларусаў. Бо Міцкевіч нарадзіўся ў Беларусі, пісаў пра падзеі на нашай зямлі і нават сам абрад Дзядоў, вакол якога закручаная паэма, характэрны для Беларусі, а не для Польшчы.
Адам Міцкевіч таксама мог апынуцца сярод тых вязняў. Ён таксама быў сярод заснавальнікаў «незарэгістраваных арганізацый». Чыстая выпадковасць: аўтар, трохі старэйшы, ужо скончыў універсітэт, працуе ў Коўне настаўнікам лаціны.
Міцкевіч пачаў пісаць «Дзяды» ў 22 гады (столькі цяпер палітвязню Васьковічу). А сканчаў пасля паразы «Плошчы» 1830 года.Праўда, то быў не мітынг, а паўнацэнная вайна з Расіяй. Вайна за свабоду Польшчы, Рэчы Паспалітай — Беларусь тады яшчэ не аформілася як самастойны суб’ект.
Нездарма з варшаўскай пастаноўкі «Дзядоў» 1968 года пачалася «студэнцкая вясна», якую ўлады раздушылі, але важакі якой праз 12 гадоў пайшлі да рабочых ствараць «Салідарнасць».
«Дзяды» можна расчытаць і як універсальны твор пра свабоду за кратамі. Хоць самыя «палітычныя» часткі паэмы ў спектакль не трапілі.
Дзея пачынаецца са сцэны вечара перад Дзядамі. Гусляр выклікае душы памерлых...
Пацанскі стыль ігры галоўнага героя, Густава-Конрада, у вусны якога Міцкевіч укладаў свае думкі, — спрэчны.
Час ад часу з-за кулісаў, нібы з фільма Кустурыцы, вылятае аркестр.
На сцэне ў гэтым спектаклі Лялечнага — жывыя людзі. Лялькі — толькі шкілеты ды каларадскія жукі. Каларадскія жукі з’явяцца ў сцэне Калядаў у вязніцы. Вязні ядуць іх, закусваюць імі, занюхваюць.Яны вымушаныя жыць з імі, сярод іх. Вялізны цень ад маленькага каларадскага жука з маленечкім вершнікам на задніку сцэны выглядае як «Медны вершнік» — помнік цару ў сталіцы імперыі. Што страх чалавечы робіць!
Калі адзін з вязняў «зрываецца» і пачынае занадта адкрыта прамаўляць пра свабоду, рэшта налятае на яго, хапае, затыкае рот падушкай...
Густаў памірае, Конрад нараджаецца. У фінале на экране паказваюць кінахроніку — ХХ стагоддзе, сусветныя войны, калектывізацыя, Гітлер ляціць над руінамі Мінска... Рэжысёр выбраў гэтыя кадры, а не, скажам, партрэты Міцкевіча і Марылі Верашчакі.
«Дзяды» паставіў малады рэжысёр Аляксандр Янушкевіч.Здаецца, у Янушкевіча ёсць творчая будучыня. Калі пастаноўшчык у класічных тэкстах шукае сучаснасць, ён заўжды будзе сучасны. Іначай навошта тэатр? Не на дэкарацыі і касцюмы ж глядзець.
Абодва паказы прайшлі пры аншлагу і скончыліся авацыямі. Моладзь у блогах пра спектакль адгукаецца захоплена. Беларускі тэатр найчасцей шаблонны. Пастаноўкі схематычныя, акцёры граюць тыпова, а рэжысёры баяцца парушыць ідэалагічныя схемы. Прыкладамі гэтых клішэ нядаўна былі выкананыя з найлепшымі намерамі «Сівая легенда» ў Оперы і «Местачковае кабарэ» ў Купалаўскім.
«Дзяды» ў Ляльках спадабаліся моладзі не толькі Міцкевічавым зместам, але і Янушкевічавым пошукам новых формаў.Напрыклад, Сямён Букчын у «Народнай волі» крытычна адгукнуўся пра выкарыстаныя ў спектаклі мультымедыйныя сродкі — інтэрактыўная трансляцыя з вэб-камеры са стала на экран і г.д. Між тым, моладзі і гэта падабаецца. Бо і гэта нова для мінскай сцэны!
І нават калі інтэлектуальны ўзровень выпускнікоў мінскіх Акадэмій пачатку ХХІ ст. ніжэйшы за ўзровень выпускнікоў Віленскага ўнівера пачатку ХІХ ст., імкненне да творчага пошуку ўрэшце здолее кампенсаваць прабелы ў адукацыі.
