Kramier: Dyktatarski režym u sercy Jeŭropy — heta pahroza 17

«Kali ŭ sercy Jeŭropy my majem dyktatarski režym — heta pahroza dla jeŭrapiejskaha bačańnia volnaha śvietu», — miarkuje kiraŭnik niaŭradavaj arhanizacyi Freedom House Devid Kramier. Pavodle jaho słoŭ, dla ZŠA davoli prosta skazać «spynicie handlavać ź Biełaruśsiu», adnak dla jeŭrapiejcaŭ, asabliva dla takich krainaŭ, jak Litva, heta zrabić značna składaniej.

Litva miažuje ź Biełaruśsiu, tamu vieści adnosiny z hetaj krainaj dla jaje asabliva składana, miarkuje Kramier.

Na jaho dumku, Litva ŭsio ž pavinna źvieści da minimumu znosiny sa słužbovymi asobami vyšejšaha ranhu susiedniaj krainy, abmiežavaŭšysia kantaktami z pradstaŭnikami hramadzianskaj supolnaści i apazicyjaj.

Pavodle jaho słoŭ, tolki jašče bolšy cisk na biełaruskija ŭłady pryviadzie da vyzvaleńnia palitviaźniaŭ, a pazicyja Rasii niehatyŭna adbivajecca na pierśpiektyvach źmieny situacyi ŭ Biełarusi, pakolki rasijskaje kiraŭnictva nie zacikaŭlena ŭ takich źmienach, addajučy pieravahu «mieć spravu z djabłam, jakoha viedaje».

— Prajšło bolš za dva hady z momantu prezidenckich vybaraŭ u Biełarusi. Šerah palityčnych viaźniaŭ byli vyzvalenyja z turmy, niekatoryja ź ich emihravali. Mižnarodnaja supolnaść pastajanna śćviardžaje, što situacyja ŭ hetaj krainie stanovicca ŭsio horš. Jak Vy bačycie situacyju?

— Nie varta bajacca kazać pra toje, što my ŭ tupiku ŭ tym, što tyčycca situacyi ŭ Biełarusi. Da hetaha času ŭ turmach znachodzicca dziasiatak palityčnych viaźniaŭ, my nie bačyli nijakich realnych reformaŭ, parłamienckija vybary byli žartam,

niama novaha bačańnia taho, što rabić ź Biełaruśsiu.

U Vilni ŭ listapadzie adbudziecca samit Uschodniaha partniorstva, i, ja dumaju, budzie šmat pytańniaŭ, što rabić ź Biełaruśsiu na hetym samicie.

Ja nie baču, jak ES moža ščyra zaprašać pradstaŭnikoŭ urada Alaksandra Łukašenki na pieramovy z nahody ŭdziełu va Uschodnim partniorstvie. Tam niama prahresu,

navat viaźni, jakich vyzvalili, nie byli reabilitavanyja. I ES kaža, što heta prosta vyzvaleńnie, a ZŠA kažuć, što pavinna być poŭnaja reabilitacyja.

Hetaha nie adbyłosia. A.Łukašenka nie zrabiŭ ničoha, što pavinna było być zroblena dla taho, kab byŭ niejki bazis dla adnosin.

— U lubym vypadku, ci treba mižnarodnaj supolnaści praciahvać supracoŭničać ź Biełaruśsiu ŭ ramkach Uschodniaha partniorstva?

— Ja dumaju, što supracoŭnictva pavinna adbyvacca ź niaŭradavymi strukturami, a nie z uradam Biełarusi. Ja nie dumaju, što ministr Uładzimir Makiej pavinien być vykraśleny ź vizavaha śpisu [śpisu nieŭjaznych čynoŭnikaŭ Biełarusi], jon pavinien zastacca ŭ im. ES nie pavinien zaprašać uradavych čynoŭnikaŭ u nadziei, što jany nie pryjeduć.

— Ci možna čakać jakich-niebudź źmianieńniaŭ u palitycy ZŠA ŭ dačynieńni da Biełarusi pry Džona Kery, jaki pavinien stać novym dziaržsakratarom ZŠA?

— Ja dumaju, što dziaržsakratar D.Kery praciahnie ciapierašniuju palityku ŭ dačynieńni da Biełarusi. Ja nie dumaju, što buduć niejkija bujnyja pieramieny.

— Jak Vy aceńvajecie pazicyju Jeŭropy pa biełaruskim pytańni. Z adnaho boku jana ŭvodzić peŭnyja sankcyi, z druhoha — praciahvaje ekanamičnaje supracoŭnictva?

— Heta pytańnie handlu, a heta pytańnie zabłytana, pakolki handal pamiž ES i Biełaruśsiu raście, a nie padaje. I kali 90% biełaruskaj ekanomiki kantralujecca A.Łukašenkam, kali vy zajmajeciesia handlem ź Biełaruśsiu — vy zajmajeciesia handlem z A.Łukašenkam. Pytańnie ŭ tym, ci pavinien być pierahledžany pytańnie handlu pamiž ES i Biełaruśsiu, pakolki ŭ vyznačanym staŭleńni heta padtrymlivaje A.Łukašenka. Niekatoryja mohuć śćviardžać, što handal ź Biełaruśsiu źjaŭlajecca pazityŭnym momantam, prynosić inviestycyi, pavyšaje ŭzrovień žyćcia. Ja razumieju hety arhumient, ale asabista sam u jaho nie vieru.

Ja dumaju, što handal pryvodzić da źnižeńnia efiektyŭnaści sankcyj z boku ES.

Vielmi prosta kazać padobnyja rečy kamu-niebudź u Vašynhtonie. Ja nie žyvu ŭ krainie, jakaja miažuje ź Biełaruśsiu, a handal ZŠA i hetaj krainaj blizki da nula. Tamu dla amierykancaŭ lohka skazać: spynicie handlavać ź Biełaruśsiu. Dla jeŭrapiejcaŭ heta zrabić značna składaniej.

Ale ja sapraŭdy dumaju, što kali my surjozna nastrojeny na źmieny i reformy ŭ Biełarusi, my pavinny pierahledzieć ŭsie baki adnosin.

— ZŠA moža sabie dazvolić žorstkuju pazicyju ŭ dačynieńni da Biełarusi ŭ suviazi z raźvitoj ekanomikaj. Ale dla susiedziaŭ, takich jak Litva ci Łatvija, hetaja kraina źjaŭlajecca važnym ekanamičnym partnioram. Jak Vy bačycie pazicyju, jakuju zajmaje Litva ŭ dačynieńni da Biełarusi?

— Heta składanyja adnosiny. I ja adčuvaju niemałuju simpatyju da situacyi Litvy. Paŭtaraju, što ja nie žyvu ŭ krainie, jakaja miažuje ź Biełaruśsiu, dla Litvy usio značna składaniej. Litva robić šmat u spravie vizaŭ, hramadzianskaj supolnaści, padtrymlivaje Jeŭrapiejski humanitarny univiersitet.

Ale ja dumaju, što Litva pavinna źvieści da minimumu znosiny sa słužbovymi asobami vyšejšaha ranhu, majučy bolš spraŭ z hramadzianskaj supolnaściu i apazicyjaj.

Heta niaprosta, kali ty miažuješ z takoj krainaj, jak Biełaruś.

— Što Vy miarkujecie z nahody palityki Rasii ŭ dačynieńni da Biełarusi? Mytny sajuz, prajekt Jeŭrazijskaha sajuza…

— Ja nie dumaju, što palityka Rasii prynosić karyść. Rasija padtrymlivaje A.Łukašenku i nie tamu, što Uładzimiru Pucinu jon padabajecca.

Usie viedajuć, što jany adzin adnamu niepryjemnyja. Ale Rasija nie zacikaŭlena ŭ źmienie režymu ŭ Biełarusi i lepš budzie mieć spravu z djabłam, jakoha viedaje, čym z djabłam, jakoha nie viedaje.

Ja dumaju, što jana hraje vielmi niehatyŭnuju rolu i sprabuje padarvać palityku Zachadu ŭ dačynieńni da Biełarusi. Toje ž samaje tyčycca i Ukrainy, a taksama ŭsiaho rehijonu. Situacyja ŭnutry Rasii — najhoršaja z časoŭ raspadu SSSR.

— Ci možna nazvać Biełaruś pahrozaj dla stabilnaści i biaśpieki rehijonu?

— Ja dumaju, što kali ŭ sercy Jeŭropy my majem dyktatarski režym — heta pahroza dla jeŭrapiejskaha bačańnia volnaha śvietu.

A.Łukašenka pradaje zbroju režymam, jakija nam nie padabajucca, uklučajučy Iran i Siryju. Heta pahroza biaśpieki i nie tolki tamu, što heta niedemakratyčny režym, a tamu što režymy takoha rodu pavodziać siabie nieprymalnym dla nas čynam.

— A.Łukašenka vypuściŭ z turmy šerah palitviaźniaŭ. Što pieraškadžaje jamu zrabić heta ŭ dačynieńni da astatnich?

— Ja dumaju, što na jaho akazvajecca niedastatkova cisku. Ja

pamiataju, kali pracavaŭ u Dziaržaŭnym departamiencie ŭ administracyi prezidenta Džordža Buša, u 2006—2008 hh. my ŭviali sankcyi suprać Biełarusi. U 2006 hodzie my zrabili heta razam ź ES, u 2007 i 2008 hh. — Tolki sa svajho boku. Ja dumaju, što my znajšli słabaje miesca A.Łukašenka i varta akazvać bolš cisku, kab hetyja ludzi (palitviaźni) vyjšli na volu. Heta datyčycca handlu, sankcyj, jakija ŭžo jość. Nie dumaju, što palityka piernika pryviadzie da ich vyzvaleńnia.

Ja pamiataju, kali byŭ vyzvaleny Alaksandr Kazulin, heta adbyłosia paśla ŭviadzieńnia sankcyj z boku Zachadu, asabliva z boku ZŠA. I ja čuju słovy Andreja Sańnikava i inšych palitykaŭ ab nieabchodnaści ŭviadzieńnia žorstkich sankcyj.

— Ci bačycie Vy jakija-niebudź pierśpiektyvy dla źmienaŭ u hetaj krainie ŭ najbližejšaj budučyni, i ci źjaŭlajecca prezident A.Łukašenka adzinaj prablemaj?

— Viadoma, heta jon nie adzinaja prablema, ale samaja vialikaja prablema. Heta jak Chośni Mubarak u Jehipcie, jon byŭ samaj vialikaj prablemaj, ale nie adzinaj, jak my zaraz bačym.

A.Łukašenka — samaja vialikaja prablema, ale nie hałoŭnaja, bo kali ŭ jaho zaŭtra zdarycca infarkt, sistema zastaniecca. Ale jon źjaŭlajecca tym, chto trymaje hetuju sistemu. Bieź jaho moža być inšaja sistema, pakolki ŭnutry ciapierašniaj sistemy jość šmat płyniaŭ.

Nielha čakać, što ŭsio źmienicca za noč, ale A.Łukašenka — heta toje, na čym treba sfakusavacca.

Kanstancin Amialuškin, Delfi (skaročana)

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH