Letaś u červieni aktorka «Svabodnaha teatra» Julija Šaŭčuk pierajechała žyć na vulicu Vałhahradskuju i razam z novym miescam žycharstva atrymała novych susiedziaŭ. Ich štodzionnyja svarki i vyśviatleńni adnosinaŭ, jakija było vielmi dobra čuvać u Julinym pakoi, spačatku napružvali aktorku, adnak ź ciaham času ŭsio ž prymusili ŭciahnucca ŭ zachaplalnaje realici-šou za ścienkaj. Bolš za toje, pačuŭšy novyja pavaroty siužeta, Šaŭčuk adrazu ŭklučała dyktafon, kab nie prapuścić ni słova.
Z dasłoŭna rasšyfravanych dyktafonnych zapisaŭ atrymałasia pjesa. Ideju davieści hetyja rasšyfroŭki da paŭnavartasnaha teatralnaha tekstu padkazaŭ režysior «Svabodnaha teatra» Uładzimir Ščerbań, jaki ŭbačyŭ u hetym «dramaturhičny chit».
Pa sutnaści, «Životnoje» – heta viartańnie da vytokaŭ «Svabodnaha teatra», da pracaŭ kštałtu «My. Samoidientifikacija», dzie taksama aktyŭna vykarystoŭvałasia technika dakumientalnaha teatra. Ź inšaha boku, zdajecca, da temy «maleńkaha čałavieka» ŭ biełaruskim mastactvie tak jašče nichto nie padychodziŭ.
«Jana nazyvaje jaho Siarožam, a jon pa imieni jaje nikoli nie kliča, – raskazvaje Julija Šaŭčuk. – Jaje ja baču kožny dzień. Kali jana čuje, što chtości z susiedziaŭ pryjšoŭ, jana vychodzić na leśvičnuju placoŭku i zadaje try pytańni: «Kolki času?», «Ci nie budzie ŭ vas cyharetki?» i «Ci nie znojdziecca ŭ vas paŭtary tysiačy na prajezd?». Jana pavodzicca zaŭsiody vielmi kakietliva, niahledziačy na pastajanna apuchły tvar».
Jula kaža, što spačatku joj było vielmi škada svaju hierainiu: «Zdavałasia, jana takaja intelihientnaja, spakojnaja žančyna, ad jakoj drennaha słova nie pačuješ, a jon jaje ŭvieś čas bje, pačvara hetkaja. Ale pastupova ja zrazumieła, što tam situacyja-pieraviortyš, i jašče nie zrazumieła, chto ŭ ich adnosinach achviara. Ciapier ja im tolki ŭdziačnaja za toje, što mnie pryjšła hetaja ideja».
Na vidavočnaje pytańnie, jak by adreahavali hieroi pjesy, kali b raptam trapili na čytku, aŭtar śmiajecca: «Mnie zdajecca, Siarožu było b soramna. Jaho jašče možna było b vyratavać. Jon jašče niejak imkniecca budavać ź joj adnosiny. Jon sprabuje, kab paradak byŭ u chacie. Adnojčy, pomniu, jon kryčaŭ, što ŭsio, kidajem pić. I niejki čas navat chadziŭ zły, ale ćviarozy. Jon chacia b sprabuje, jon nie zdajecca».
Ciapier «Svabodny teatr» pakazvaje «Životnoje» ŭ vyhladzie razhornutaj, «režysiorskaj» čytki. Pastanoŭku rabili pa skajpie. Roli hałoŭnych hierojaŭ vykonvajuć Dzianis Tarasienka i Jana Rusakievič, jakija, na dumku Ščerbania, «ciapier znachodziacca ŭ najlepšaj tvorčaj formie». Aŭtara i susiedku hraje Maryna Jurevič.
«Šmat chto cikavicca, ci budu ja davodzić hetuju čytku da farmatu paŭnavartasnaha śpiektaklu, – napisaŭ u svaim LJ Ščerbań. – Adkažu tak – kali ŭ hetym budzie nieabchodnaść. Kali tekst sam zachoča. Asabista ja chaču, kab hety śpiektakl vyras naturalnym čynam na vačach u hledačoŭ, ad čytki da čytki. Bo ŭsie atrybuty śpiektakla ŭžo prysutničajuć: tekst hučyć, paŭnavartasnyja aktorskija vobrazy jość, tekst u rukach vykanaŭcaŭ daje im mahčymaść to pahłyblacca ŭ čužoje žyćcio, to vychodzić ź jaho, kab udychnuć kisłarodu. A heta ŭžo i jość śpiektakl».
«Životnoje» – pieršy dramaturhičny vopyt Juli Šaŭčuk. Aktorka kaža, što vielmi natchnionaja svajoj novaj «rolaj» i vynošvaje idei jašče dźviuch pjes.
Dośvied Julii – jašče adzin dokaz taho, što sapraŭdnamu mastactvu nie patrebnyja nijakija asablivyja spryjalnyja ŭmovy abo kanteksty. Dastatkova prosta być zatočanym pad pošuk idej, jakija možna znajści navat na vulicy Vałhahradskaj.
Frahmient pjesy «Životnoje»
00:30 noči. Sierieža stirajet v vannoj.
Ona: Sierieža, vykluči, požałujsta, śviet.
Sierieža: Ty, słyšiš, životnoje, b..d́, ja tiebie hovoriu, čto ja, b..d́, stiraju!
Ona: Začiem...
Sierieža:(pieriebivajet) Začiem mnie śviet vsie vriemia vyklučať, słyšiš, životnoje?
Ona: Ja vykluču, chorošo, i lahu srazu spať.
Sierieža: Da možieš nie łožiťsia!
Ona: Ja srazu žie lahu spať, obieŝaju tiebie, da. Tolko vykluči, požałujsta, ja tiebia prošu.
Sierieža: Ja tiebia siejčas vykluču.
Ona: Nie nado mienia puhať, prosto vykluči śviet, i ja srazu lahu spať.
Sierieža: Da nie budu ja jeho vyklučať.
Ona: Ja srazu vyklučaju śviet i idu spať, chorošo, vsie.
Sierieža: Da mnie poch..j!
Ona: Mnoho na odnoho natiekajet...
Sierieža: (pieriebivajet) Ja tiebia, tolko vykluči b..d́, ubju nach..j!
Ona: Nie nado mienia ubivať, ja prosto lahu spať i vsie. Vsie, budu spať, chorošo. Spasibo.
Ona vyklučajet śviet v vannoj. Sierieža bjet jeje, vklučajet śviet.
Ona: Oj… Ja budu spať srazu, požałujsta, tolko nie nado…(płačiet). Vykluči, požałujsta, ja srazu lahu spať.
Sierieža: Da b..d́, ja stiraju! Je...j v rot, b..d́!
Ona: Tiebie, Sierieža, voda v vannoj nie nužna?
Sierieža: Da ostav, b..d́!
Ona: Ty čieriez piať minut vyklučiš, skaži? Tolko skaži, čto vsie vyklučiš, i ja srazu pojdu spať, da?
Sierieža: DA! DA! DA! Da, b..d́!
Ona: Ja poniała…
Sierieža: Da, b..d́! Da, b..d́!
Ona: Čieriez piať minut ty vsie vyklučiš, ja poniała…
Sierieža: B..d́, idi nach..j!
Ona: Nu vykluči, požałujsta, čieriez piať minut.
Ona uchodit v komnatu. Sierieža dostiryvajet, zachodit v komnatu, bieriet svoi džinsy, iŝiet čto-to v karmanie.
Sierieža: Tak! Hdie moja maleńkaja butyłka vodki? Hdie ona?
Ona: Ty pri mnie jeje užie pił…
Sierieža: Ja sprašivaju, hdie ona?... Hdie ona?!
Ona: Da nie brała ja tvoju butyłku vodki…
Sierieža: (bjet po ŝiekie) Ty brała jeje!
Ona: Niet.
Sierieža: Hdie ona?
Ona: Da nie znaju ja, hdie tvoja vodka…
Sierieža: Ja sprašivaju: hdie ona? Ja tiebia ubju, hdie ona? (bjet)
Ona: (płačiet) A-a-a-a! U mienia tolko minierałka, bolšie ničieho niet. Vot butyłka, posmotri…
Sierieža: (posmotriev) Ja sprašivaju, hdie ona? Hdie ona? Hdie ona? Ubieri ruki, b..d́! Ja tiebie siejčas jeje słomaju siejčas, b..d́!
Ona: (kričit) A-a-a-aj!..
Sierieža: Jeśli ty choť jeŝie raz do mienia dotroniešsia, ja tiebie ich (bjet) słomaju(bjet), b..d́ (bjet), nach..j! Hdie ona?
Ona: Da ja nie brała!
Sierieža: Ujdi, siejčas stuknu, životnoje, b..d́! (bjet) Ty vyhladiš kak životnoje! (bjet snova)
Ona: (płačiet) U mienia nikakoj vodki niet, ja nie znaju, hdie ona…
Sierieža: Ja sprašivaju, hdie vodka? (bjet)
Ona: A-a-aj! Da nie było u mienia nikakoj vodki. Ja von užie siniaja vsia (płačiet). Oj, pomohitie kto-nibud́…
Sierieža: Ja tiebie siejčas ruki słomaju (vykručivajet ruki)!
Ona: Oj, nie nado mnie ruki łomať! Ty vidiš, čto nikakoj vodki u mienia niet!..
Sierieža: Hdie ona? U mienia stojała, v karmanie była maleńkaja butyłka vodki.
Ona: V kakom karmanie?
Sierieža: V džinsach, b..d́! (vykručivajet ruku) Hdie ona?
Ona: Oj! Ruki mnie vyłamyvať pieriestań! Ja kohda śviet vyklučała…
Sierieža (oriet, pieriebivaja): Čto vyklučała? Hdie, b..d́?
Ona: Tolko nie nado (hromko) Aj! Oj!
Sierieža: Ja sprašivaju, hdie ona?.. Ťfu, b..d́!
Sierieža vklučajet tielevizor.
Ona: Čto ty diełaješ?
Sierieža: Tielevizor smotriu!
Ona: Vyklučaj tohda śviet. Vykluči, požałujsta!
Sierieža vklučajet vodu v vannoj.
Ona: Čto ty diełaješ? Nie lej vodu… Hdie moja kosynka?
Sierieža: Otstań!
Ona: Tohda vodu vyklučaj, Sierieža. Ty vyklučiš? Požałujsta.
Sierieža: Niet!
Ona: U mienia jesť k tiebie prośba, vykluči vodu, požałujsta.
Sierieža: (tianiet jeje v vannu za vołosy, oriet). Ja tiebia ubju, b..d́! V vańnie utoplu! Čto ty kričiš, b..d́! Niekrasivo, ludi śpiat! Siejčas, b..d́, śpiat ludi! Ujdi otsiuda nach..j!
Ona: Ja tiebia prošu, nie nado mienia obižať.
Sierieža: (bjet) Zatkni rot, b..d́, chvatit orať! Idi užie spať, a?
Ona: Vykluči tielevizor, požałujsta. Nu ja tiebia umolaju!
Sierieža: Vodku!
Ona: Tielevizor vykluči, prošu tiebia!
Sierieža mołčit.
Ona: Ja srazu žie lahu spať, vykluči.
Sierieža: Snačała vodku otdaj, a potom tielevizor vykluču!
Ona: Vyklučaj tohda tielevizor.
Sierieža: Pošła nach..j!
Ona: Nu ja tiebia prošu i vsie, ja łožuś spať srazu… Vsie, vyklučaj. Nu, dohovoriliś? Chorošo? Ja, vot vidiš, užie łožuś. Ja ni odnoho słova nie skažu.
Sierieža mołča smotrit v tielevizor.
Ona: Hdie moi trusy, Sierieža?
Sierieža: Ja tiebia ubju, b..d́!
Ona: Nie nado snova mienia ubivať.
Sierieža: Poka nie otdaš moju vodku – na trusy nie nadiejsia!
Ona: U mienia vied́ ničieho nietu. Nu kak ja mohu tak spať? Kuda ty dieł moi trusy? U mienia vied́ sovsiem bolšie nietu ničieho.
Sierieža: Na, b..d́! Tvoi trusy, a nie, b..d́, čužije!
Sierieža vyklučajet tielevizor.
Ona: Spasibo bolšoje, Sierieža.
Ona zasypajet.
