8 žniŭnia spoŭniłasia 125 hod z naradžeńnia rodapačynalnika suśvietnaj animacyi.
Biełarus Uładzisłaŭ Starevič (Ladislas Starevich, Wladyslaw Starewicz) pra jakoha Ŭołt Dysnej niekali skazaŭ, što jon abahnaŭ usich multyplikataraŭ śvietu na niekalki dziesiacihodździaŭ, u pačatku minułaha stahodździa pieršym u śviecie pačaŭ rabić filmy ŭ technicy lalečnaj animacyi.
Uradženiec Vilni Uładzisłaŭ Starevič u dziacinstvie zachaplaŭsia dźviuma rečami ‑‑ entamalohijaj i fatahrafijaj. Pad čas navučańnia ŭ škole Starevič rabiŭ čučałki ŭsialakich kazurak i štučnyja makiety, jakija nie mahčyma było adroźnić ad čučałak z žyvych kazurak. Taksama jon fatahrafavaŭ horad, u jakim potym žyŭ — Koŭna.
 |
Paśla škoły chłopiec pajšoŭ pracavać u miascovy krajaznaŭčy muzej i padaryŭ jamu dva svaich albomy z fotazdymkami navakolla. Dyrektar muzeja nastolki ŭraziŭsia talenavitaści maładoha Stareviča, što prapanavaŭ jamu pazdymać z dapamohaj muzejnaj kinakamery. Tak źjaviŭsia pieršy film Stareviča «Nad Niomanam».
Uładzicłaŭ zachopleny mahčymaściami kino jedzie ŭ Maskvu, dzie pačynaje supracoŭnictva ź miascovym kinapramysłoŭcam A.Chanžonkavym.
Takim čynam, Uładziłaŭ Starevič robicca pieršym režyseram dakumentalnych filmaŭ ab kazurkach. Adnojčy pry zdymkach čarhovaha filma, jon pažadaŭ adlustravać bojku žukoŭ, ale ž tyja pry jarkim śviatle safitaŭ dranćvieli i absalutna ahidna hrali. Tady Starevič, uziaŭ hetych žučkoŭ i pieratvaryŭ ich u čučałki. Atrymalisia lalki, jakich jon pačaŭ pakadrava zdymać.
 |
Tak film pra žukoŭ‑rahačoŭ «Lucanus Cervus» u 1910 hodzie staŭ pieršym ŭ śviecie lalečny multom. A dalej paniesłasia! Takija filmy karystalisia ŭ hledačoŭ Rasiei, Eŭropy i Ameryki šalonym pośpiecham. Mnohija pry hetym dumali, što Starevič niejkim čynam dresiruje kazurak.
Naprykład, Londanskaja hazeta «Evening News» pisała:
«Jak usio heta zroblena? Nichto z tych, chto bačyŭ karcinu nia moža rastłumačyć. Kali žuki dresiravanyja, to dresiroŭščyk ich pavinien byŭ być čałaviekam čaroŭnaj fantazii i ciarpieńnia. Što dziejučyja tvary mienavita žuki, heta vyrazna vidać pry ŭvažlivym razhladzie ich źniešnaści. Jak by toje ni było, my sutyknulisia ź vielmi dziŭnaj źjavaj našaha stahodździa…»
Akramia lalečnych multoŭ Starevič zdymaŭ ihravyja filmy z aktorami. Naprykład, pieršuju ekranizacyju «Nočy pierad Rastvom» pa Hohalu. U svaich filmach jon pieršy ŭ śviecie pačaŭ vykarystoŭvać specefekty, užyvajučy nakładańnie na zvyčajny kadr animacyi.
U 1919 Uładzisłaŭ Starevič emihravaŭ u Francyju, dzie praciahvaŭ pracu.
Za svajo žyćcio jon nazdymaŭ šmat roznych filmaŭ i multoŭ. Jaho tvory karystalisia pośpiecham i atrymlivali mižnarodnyja ŭznaharody, ale mastak nia zmoh, na žal, pastavić svaju tvorčaść na dobryja kamercyjnyja rejki i pamior urešcie ŭ 1965 hodzie amal žabrakom.
