24 červienia, va ŭračystaść śviatoha Jana Chryściciela, vielmi dziŭny žuk zavitaŭ u Mosar – žuk-nasaroh. Vaładarstva nasiakomych (kazurak) maje šmat dziŭnych i da hetaha času niezrazumietych tajamnicaŭ.
Cikavaje pytańnie: A ci nasaroh moža lotać?
Dla žukoŭ-nasarohaŭ charakterna aktyŭnaje pierasoŭvańnie z nadychodam źmiarkańnia, dniom jany nie aktyŭnyja.Šmat pytańniaŭ pakidaje za saboj palot žuka-nasoroha. Tak mnohija śviaciła navuki zajaŭlajuć, što pavodle zakonaŭ fiziki hety žuk nijak nie moža latać.
Ale ž jon vydatna lotaje i biez prypynku moža pieraadoleć adlehłaści bolš za 50 km (u chodzie ekśpierymientu paznačanyja žuki pralatali praz praliŭ Ła-Manš). Vučanyja vyłučajuć raznastajnyja hipotezy ab pryncypach palotu hetaha žuka, ale jašče nie adna ź ich nie znajšła padcviardžeńnie i nie dała adkaz na pytańnie: «jak mienavita lotajuć žuki-nasarohi?».
Tak navat Karł Frydrych Vajczekkier, dyrektar Instytuta Maksa Płanka, skazaŭ na navukovym kanhresie: «Što toj, chto spaznaje sapraŭdny miechanizm i pryncyp palotu žuka-nasaroha, toj zrazumieje pryncyp palotu latajučaj talerki!»
Hetak ža ździviŭ žuk, i tym, što jaho nadkrylli pry dziejańni ŭltrafijaletavych pramianioŭ vałodajuć paŭpravadnikovymi ŭłaścivaściami.Adkryŭ hetuju źjavu ŭ 1954 hodzie niamiecki chimik i bijachimik Rychard Kun (Kuhn) i nazvaŭ žukoŭ-nasarohaŭ madellu antyhravitatora.
“Termin žyćcia žuka-nasaroha nie bolš čym try miesiacy.
Darosły žuk nie spažyvaje ježy. U žukoŭ-nasarohaŭ atrafiravany praktyčna ŭsie orhany straŭnikavaj sistemy, što moža być dokazam taho, što žuki zusim nie charčujucca, a atrymlivajuć enierhiju dla žyćciadziejnaści z zapasu pažyŭnych rečaŭ, jakija skapiŭ u “dziacinstvie” ličynkaj.
A inšyja krynicy kažuć pra toje, što jany mohuć charčavacca razredžanaj ježaj ci sokam raślin.U pacvierdžańnie taho, što žuki mohuć charčavacca sokam raślin kaža budynak rotavaha aparata - słaboje raźvićcio žavalnych pavierchniaŭ, adsutnaść chitynavych zubcoŭ dla raścirańnia žorstkaj ježy. U toj ža čas nižnija skivicy, pakrytyja hustymi, doŭhimi vałasinkami, jakija ŭtvarajuć ščotački, jakija, jak miarkujecca, i źbirajuć sok raślin.
Jaho meta ŭ pryrodzie – znajści sabie paru i zapuścić novy žyćciovy cykł.
Aryjentavacca ŭ prastory žuku-nasarohu dapamahaje dobra raźvitaja sistema orhanaŭ pačućciaŭ i roh. Dziŭna pabudavany roh u žuka-nasaroha. Jaho roznyja mikračastki majuć rozny paŭpravadnikovy supraciŭ, heta dazvalaje razhladać žuka jak mikraschiemu abo čyp, stvoranymi samoj pryrodaj. Navat, kali jon udarycca ŭ čałavieka pry palocie, to adčuvalny elektryčny razrad.
Taki voś dziŭny “hość” – i žuk i nasaroh – stvareńnie Božaje!
Ksiondz Alaksiej Jurkajć, administratar parafii Mosar
