Pra ciesnaje supracoŭnictva z Kitajem u Biełarusi kažuć nie pieršy hod. Zajaŭlena pra bujnyja inviestycyjnyja prajekty ŭ budaŭnictvie, infarmacyjnych technałohijach i mašynabudavańni. Dla pracy z kitajcami stvarajucca asablivyja pravavyja i ekanamičnyja ŭmovy. Čaho ŭ hetym supracoŭnictvie bolš - finansavaj vyhady abo ideałahičnaj padtrymki?
Staršy analityk BISS Dzianis Mieljancoŭ tłumačyć ciesnaje supracoŭnictva Biełarusi z Kitajem chutčej nie ekanamičnaj, a palityčnaj vyhadaj.
- Kitaj nie vystaŭlaje Biełarusi palityčnych umovaŭ. Heta bujnaja kraina, hatovaja inviestavać u maštabnyja prajekty. Adnak varta razumieć, što subsidyjavać ekanomiku našaj krainy, jak heta robić Rasija, urad KNR nie stanie, - adznačaje ekśpiert.
Dla Biełarusi ž supracoŭnictva z Kitajem - mahčymaść pakazać śvietu, što jana pracuje z suśvietnym lidaram, zaručycca palityčnaj padtrymkaj na mižnarodnaj arenie. Tavaraabarot pamiž krainami - na baku Kitaja.
- Tak što dla Biełarusi ŭ hetym supracoŭnictvie palityčnaj vyhady značna bolš, čym ekanamičnaj, - padsumoŭvaje Dzianis Mieljancoŭ.
Dla Kitaja, na dumku ekśpierta, Biełaruś cikavaja jak rynak zbytu svajoj pradukcyi.
- Isnuje viersija, što Kitaj budzie pieranosić «brudnuju vytvorčaść» na našy terytoryi, choć paćvierdžańniaŭ hetaha my pakul nie majem. Adnak užo ciapier zrazumieła: Kitaj zacikaŭleny ŭ tym, kab pradukcyja sumiesnych pradpryjemstvaŭ praź Biełaruś išła na jeŭrapiejski rynak, a taksama ŭ tym, kab pracaŭładkavać svaich pracoŭnych. Vialikaja imaviernaść masavaj mihracyi ŭ Biełaruś u suviazi z budaŭnictvam industryjalnaha parku pad Smalavičami, - ličyć Dzianis Mieljancoŭ.
Nakolki vyhadnyja kitajskija inviestycyi?
Asnoŭny typ inviestycyjnaha supracoŭnictva Biełarusi z Kitajem - heta prajektnaje finansavańnie, u toj čas jak pamier niepasrednych zamiežnych inviestycyj z Kitaja, na jakija Biełaruś vielmi spadziajecca, - zastajecca małym.
Prajektnaje finansavańnie - heta kitajskija inviestycyi ŭ kankretnyja prajekty (naprykład, madernizacyja kankretnaha biełaruskaha zavoda abo vytvorčaści) z paraŭnalna małoj kredytnaj staŭkaj, i Biełaruś biarecca addavać hetyja hrošy z dachodaŭ, jakija daść hety zavod abo prajekt. Faktyčna takaja schiema ŭjaŭlaje saboj metavy kredyt, jaki vydajecca kitajskim bokam.
Vyhada ad supracoŭnictva z Kitajem pa takoj schiemie - mienšaja kredytnaja staŭka ŭ paraŭnańni z rasijskimi i zachodnimi kredytami. Ź inšaha boku, jość realnyja i patencyjnyja vydatki.
- Pierš za ŭsio, takija ŭhody tradycyjna źmiaščajuć punkt ab tym, što nie mienš za 50-70% materyjałaŭ i abstalavańnia dla realizacyi prajekta Biełaruś pavinnaja zamović niepasredna ŭ Kitaja. Heta viadzie da pavieličeńnia admoŭnaha handlovaha salda z Kitajem i abmiažoŭvaje Biełaruś u pošuku inšych pastaŭščykoŭ pradukcyi, z bolš vyhadnym varyjantam pa jakaści i canie. Heta moža adbivacca na jakaści abstalavańnia. Jak prykład - avaryja kitajskaj turbiny na minskaj CEC-5, - adznačaje analityk Biełaruskaha instytuta stratehičnych daśledavańniaŭ Andrej Jelisiejeŭ.
Takim čynam, Kitaj praź źviazanyja kredyty zbyvaje svaju pradukcyju i maje peŭny prybytak u vyhladzie vypłat pa kredycie. Biełaruś ža pryciahvaje hrašovyja resursy dla madernizacyi pad davoli nizkuju staŭku, ale takaja schiema maje svaje admoŭnyja nastupstvy, i varta hladzieć pa asobnych vialikich prajektach, nakolki jana vyhadnaja.
- Tak, madernizavanyja za kitajskija hrošy cemientnyja zavody ŭ pieršaj pałovie 2013-ha ŭvajšli top-20 samych stratnych biełaruskich akcyjaniernych pradpryjemstvaŭ, - pryvodzić prykład Jelisiejeŭ.
Jak realizujucca samyja bujnyja biełaruska-kitajskija prajekty ŭžo ciapier?
Madernizacyja cemientnaj haliny
Madernizacyja cemientnaj haliny była zadumanaja jak maštabny prajekt u 2008 hodzie. Na troch bujnych zavodach (AAT «Biełaruski cemientny zavod», AAT «Krasnasielskbudmateryjały» i AAT «Kryčaŭcemientnašyfier») płanavałasia budaŭnictva linij pa vytvorčaści cemientu suchim sposabam mahutnaściu 1,8 młn ton u hod kožnaja i pieravod najaŭnych mahutnaściaŭ z pryrodnaha hazu na kamienny vuhal . Akramia taho, prajekty praduhledžvali raźvićcio karjeraŭ pa zdabyčy krejdy i hlinistaj syraviny.
Da budaŭnictva novych mahutnaściaŭ była pryciahnutaja kitajskaja dziaržaŭnaja kampanija CITIC Construction. Asnoŭnaj krynicaj finansavańnia stali kredyty kitajskaha Eksimbanka na 530 młn dalaraŭ, vydadzienyja vytvorcam cemientu. Dla pradpryjemstvaŭ taksama praduhledžvaŭsia ceły šerah padatkovych ilhot i inšych mier dziaržpadtrymki, u tym liku im była pradstaŭlenaja mahčymaść biaspošlinnaha ŭvozu ŭ Biełaruś impartnaha abstalavańnia i materyjałaŭ, nieabchodnych dla realizacyi inviestprajektaŭ.
Ukaz prezidenta praduhledžvaŭ madernizacyju ŭ pieryjad 2008--2010 hadoŭ, adnak zatym terminy nie raz pieranosilisia. Apošnija abiacańni datyčać kanca 2013 hoda.
U 2010 hodzie premjer-ministr Biełarusi Siarhiej Sidorski rezka krytykavaŭ jakaść kitajskaha abstalavańnia, što ŭvozicca pa dadzienych prajektach, a taksama jakaść budaŭničych i mantažnych rabot na «Biełaruskim cemientavym zavodzie», pradpryjemstvach «Kryčaŭcemientnašyfier» i «Krasnasielskbudmateryjały».
Tahačasny ministr architektury i budaŭnictva Alaksandr Sielaźnioŭ adznačaŭ, što pry pryjomcy pieršaj partyi abstalavańnia na Biełaruskim cemientnym zavodzie «na budaŭničaj placoŭcy byli vyjaŭlenyja defiekty ŭ vyhladzie niajakasnaj zvarki asobnych vuzłoŭ abstalavańnia i jaho afarboŭki».
Była ideja pryciahnuć francuzskuju inžynirynhavuju kampaniju, adnak čynoŭniki hetaj idei nie ŭchvalili.
Abiacańni pavialičyć abjomy vytvorčaści cemientu čutnyja z hoda ŭ hod. U 2008, da prykładu, vice-premjer Uładzimir Siamaška zajaŭlaŭ, što da 2010 hoda Biełaruś budzie mieć 10,5 młn ton cemientu ŭ hod. Adnak praz dva hady abiacańni nie byli vykananyja navat napałovu - atrymana 4,5 młn ton.
Zhodna z prahramaj sacyjalna-ekanamičnaha raźvićcia Respubliki Biełaruś na 2011--2015 hady, naša kraina pieravyšaje abjomy suśvietnaj vytvorčaści na dušu nasielnictva cemientu ŭ 1,2 razu. Adnak u płanach urada - naraścić mahutnaści pa vytvorčaści cemientu ŭ dva razy.
Čynoŭniki zapeŭnivajuć, što pa zakančeńni madernizacyi halina atrymaje 10 młn ton cemientu ŭ hod. Adnak spažyvańnie cemientu na ŭnutranym rynku nie pieravyšaje 4-5 młn ton u hod. Jašče 5 młn ton maje pajści na ekspart. Na siońnia realizacyjaj pradukcyi za miažu pradpryjemstvy zajmajucca pa niepasrednych kantraktach, praz handlovyja damy, pradstaŭnictvy. Ale z rostam abjomaŭ vytvorčaści najaŭnaja dylerskaja sietka nie spravicca, tamu Minbudarchitektury stavić zadaču stvaryć chołdynh, jaki stanie hałoŭnym eksparcioram budmateryjału. Ad efiektyŭnaści jaho pracy zaležyć, ci zmoža biełaruski pradukt abyści kankurentaŭ z susiednich krain.
Ekspart vyrabaŭ z cemientu, bietonu ci štučnaha kamienia
2012 - 2 młn ton na sumu 185 młn dalaraŭ
1) Rasija - 1890 tys. ton
2) Ukraina - 64 tys. ton
3) Litva - 30 tys. ton
2011 – 1,47 młn ton na sumu 133 młn dalaraŭ
1) Rasija - 1413 tys. ton
2) Litva - 13,4 tys. ton
3) Łatvija - 10,1 tys. ton
2010 h. – 1,16 młn ton na sumu 89 młn dalaraŭ
1) Rasija - 1110 tys. ton
2) Litva - 13,5 tys. ton
3) Łatvija - 6,7 tys. ton
Biełaruś robicca «zboračnym cecham» dla Kitaja?
Kitaj daŭno staŭ zboračnym cecham dla najbujniejšych suśvietnych kampanij. Technałohii, jakija raspracoŭvajuć u silikonavaj dalinie, uvasablajuć u žyćcio čaściej za ŭsio ŭ KNR. Adnak ź minułaha hoda zboračnym cecham dla Kitaja stała Biełaruś.
U lutym 2012 hoda ŭ Biełarusi byli zarehistravanyja dva sumiesnyja pradpryjemstvy z Kitajem - SZAT «BiełDžy» i SZAT «Sajuzaŭtatechnałohii».
Ahulny abjom inviestycyj skłaŭ 244,9 młn dalaraŭ. U skład akcyjanieraŭ uvajšli AAT «BiełAZ» - kiroŭnaja kampanija chołdynhu «BiełAZ-Chołdynh» (50% akcyj), karparacyja Geely (KNR) - (32,5%), SZAT «Sajuzaŭtatechnałohii" - (17,5%).
Na etapie abmierkavańnia prajekta z kiraŭnictvam kitajskaha chołdynhu Geely Automobile Holdings Ltd. była damoŭlenaść, što zavod budzie vypuskać da 60 tysiač aŭtamabilaŭ u hod, a ŭ 2015--2016 - da 120 tysiač aŭtamabilaŭ, mierkavanaja kolkaść supracoŭnikaŭ - kala 3 tysiač čałaviek.
U červieni 2012 hoda staršynia Minskaha abłvykankama Barys Batura paviedamiŭ, što sumiesnaje kitajska-biełaruskaje pradpryjemstva Geely płanuje ŭ 2013 hodzie vypuścić u Biełarusi pieršyja 10 tysiač lehkavych aŭtamabilaŭ. Prodažy startavali ŭ krasaviku 2013. Biełaruska-kitajskaja kampanija pradstaviła na rynku madel Geely SC 7 pa canie 12 990 dalaraŭ. U kastryčniku ŭ sałonach pavinien źjavicca pieršy biełaruski krasovier Geely Emgrand X7, pra canu jakoha pakul nie paviedamlajecca.
«Budoŭla stahodździa" - Biełaruska-kitajski industryjalny park
Da 2020 hoda pad Smalavičami maje źjavicca asablivaja ekanamičnaja zona ŭ Biełarusi, dzie na 50 hadoŭ uvodzicca śpiecyjalny pravavy režym i stvarajecca sumiesnaje biełaruska-kitajskaje pradpryjemstva (dola Biełarusi - 40%, Kitaja - 60%).
Infrastruktura parku ŭklučyć u siabie šmatkvaternaje i siadzibnaje žyllo, pramysłovyja, transpartnyja abjekty. Pavodle płanaŭ administracyi, na terytoryi parku buduć žyć 25 tys. čałaviek. Na stvareńnie ahulnaj infrastruktury płanujecca nakiravać 500 młn dalaraŭ.
Na dumku śpiecyjalistaŭ, dziaržaŭnyja vydatki ŭ hetym prajekcie minimalnyja. Biełaruś apłačvaje tolki toje, što budzie budavacca za pierymietram parku, na heta pojdzie kala 100 młn dalaraŭ. Suma zamiežnych inviestycyj aceńvajecca ŭ 3-4 młrd dalaraŭ.
Jakija kankretna vytvorčaści buduć raźmieščanyja ŭ Smalavickim rajonie, čynoŭniki nie paviedamlajuć. Viadoma tolki, što heta buduć pradpryjemstvy mašynabudaŭničaj, elektronnaj i chimičnaj pramysłovaści.
Pieršy namieśnik hienieralnaha dyrektara biełaruska-kitajskaj kampanii pa raźvićci industryjalnaha parku Kirył Karaciejeŭ padčas hramadskaha abmierkavańnia zapeŭniŭ udzielnikaŭ, što ekałahičnyja patrabavańni da zabudovy buduć vykananyja:
- Brudnych vytvorčaściaŭ na terytoryi niama. Usio budzie zroblena pa najvyšejšych standartach. Terytoryja padzielenaja na 8 zon - najnoŭšych technałohij, aŭtamabilnaha budaŭnictva, transpartnaj łahistyki, zona daśledavańniaŭ i raźvićcia, aŭtsorsinhavych pasłuh, kamiercyjnyja zony i zona budučaha raźvićcia.
Adnak ekołahi i miascovyja žychary čynoŭnikam nie vierać.
Płošča parku budzie zajmać kala 9 tys. ha. Ciapier na hetaj terytoryi raźmiaščajecca 15 nasielenych punktaŭ, dva zakaźniki, vodazabory, vadaschovišča, sanitarnaja abarona, žyviolnyja mohilniki, abjekt Ministerstva abarony, radovišča torfu, i praktyčna ŭsia terytoryja zasadžanaja lasami.
«Zialonaja sietka» i «Ekadom» źviarnulisia ŭ prakuraturu Minskaj vobłaści z patrabavańniem pravieryć zakonnaść dziaržaŭnych ekśpiertyz prajekta «Hienieralny płan Kitajska-biełaruskaha industryjalnaha parku». Ekołahi nastojvajuć, što byli parušanyja terminy i paradak praviadzieńnia ekśpiertyzy, nie ŭličanyja dadzienyja, atrymanyja ŭ chodzie niezaležnaj ekśpiertyzy.
- Budaŭnictva industryjalnaha parku pieršapačatkova niedapuščalnaje na hetych terytoryjach, - pierakananaja aktyvistka «Zialonaj sietki» Maryna Dubina.
Administracyja śćviardžaje, što na terytoryi parku nie budzie škodnaj vytvorčaści. Ale analiz hienieralnaha płana pakazvaje, što pad sanitarnyja zony zadziejničanyja vielizarnyja terytoryi, paraŭnalnyja z bujnoj vytvorčaściu Minskaha traktarnaha zavoda. Tady ŭźnikaje pytańnie: što ž tam sabralisia vyrablać?
- Što da zapeŭnieńniaŭ ab stvareńni ŭ parku zialonych zon, heta taksama hučyć dosyć sprečna. Navošta źniščać 40% lesu pieršaj katehoryi? Kab potym stvaryć jašče adzin les? My nastojvajem, što zakaźniki nielha ŭklučać u terytoryju parku, nielha vysiakać lasy. Kala Minska i tak praktyčna nie zastałosia bujnych lasnych masivaŭ, - kaža Maryna Dubina.
Adnak pytańni nakont Biełaruska-kitajskaha parku datyčać nie tolki hienpłana. Nieadnaznačnaja reakcyja ŭ hramadstvie i adnosna masavaj mihracyi hramadzian KNR, jakaja čakajecca z uvodam u ekspłuatacyju abjektaŭ. Dacent kafiedry kiravańnia rehijanalnym raźvićciom Akademii kiravańnia pry prezidencie Iryna Zahorac kaža: ludzi aścierahajucca masavaha prytoku pracoŭnych z Kitaja.
- Ja abmiarkoŭvała hetuju temu ŭ roznych aŭdytoryjach - i z kiraŭnikami pradpryjemstvaŭ, i ź inžynierami. Jany pryznajuć, što kitajcy pracujuć dobrasumlenna, što heta pracavity narod, ale ŭ siabie na pradpryjemstvie jany b ich bačyć nie chacieli, - adznačaje ekśpiert. – Kitajcy -- davoli mirny narod, žyvuć pa zakonach, prytrymlivajucca svaich tradycyj, ale jany praktyčna nie adaptujucca ŭ hramadstvie. Jany stvarajuć svaje zakrytyja dyjaspary i ŭ Jeŭropie, i ŭ Amierycy, i ŭ Rasii. Časam u kitajski kvartał navat miascovyja žychary horada i palicyja nie mohuć trapić.
Voś čamu da pracesu mihracyi, tym bolš takoj etnična raznastajnaj, treba stavicca vielmi aściarožna, ličyć ekśpiert.
A kali biez Kitaja?
Być z Kitajem ci ź Jeŭrasajuzam u pytańniach refarmavańnia - taki vybar, na dumku ekśpiertaŭ, pierad Biełaruśsiu nie staić: adna sprava - kitajskija inviestycyjnyja prajekty ŭ biełaruskuju ekanomiku i zusim inšaja - reformy, kali biełaruski ŭrad sapraŭdy zacikaŭleny ŭ ekanamičnaj i palityčnaj madernizacyi Biełarusi .
Ciapierašniaje ekanamičnaje supracoŭnictva z Kitajem nie zaminaje Biełarusi prasoŭvać inviestycyjnaje supracoŭnictva ź jeŭrapiejskimi partniorami, ličyć analityk BISS Andrej Jelisiejeŭ:
- Hałoŭnaja pieraškoda - nie supracoŭnictva z Kitajem, a adsutnaść palityčnaj voli pravieści pryvatyzacyju i drenny inviestycyjny klimat (niadaŭnija sproby faktyčna adradzić anałah instytuta «załatoj akcyi» heta ilustrujuć), jaki pałochaje patencyjnych inviestaraŭ.
U toj ža čas pa-sapraŭdnamu sučasnyja technałohii Kitaj, jak adznačaje Dzianis Mieljancoŭ, pierajmaje ŭ jeŭrapiejcaŭ i amierykancaŭ.
- Niama nijakaj nieabchodnaści asvojvać praz Kitaj zachodnija technałohii. A šlach jeŭrapiejskaj madernizacyi nie vyklučaje ekanamičnaha supracoŭnictva ź luboj z krain, kali jano vyhadnaje Biełarusi, - padkreślivaje ekśpiert.
Kali Biełaruś choča zabiaśpiečyć doŭhaterminovy ŭstojlivy ekanamičny rost, nie varta, na dumku ekśpiertaŭ, aryjentavacca na KNR.
- Jak pakazali ŭ svaich daśledavańniach Daron Asiemahłu i Džejms Robinsan, aŭtarytarnyja krainy ŭ stanie zabiaśpiečyć dastatkova vysoki ekanamičny rost za paraŭnalna mały pieryjadu, pakul nie dojduć da skryžavańnia, dzie kiroŭnaja elita pavinnaja abo pieradać hramadzianam bolš šyrokija pravy i raźvivać realnaje vierchavienstva prava, kab spryjać dalejšamu ekanamičnamu rostu, ci pakinuć «ekstraktyŭnyja» palityčnyja instytuty, što niaŭchilna adabjecca na ekanamičnym zabyćci. Kitaj niaŭchilna nabližajecca da takoha skryžavańnia, - padkreślivaje Andrej Jelisiejeŭ.
Inicyjatyvu «Jeŭrapiejski dyjałoh ab madernizacyi ź Biełaruśsiu» ekśpiert nie ličyć idealnym varyjantam, bo ŭ ramkach supracoŭnictva aficyjny Minsk nie vykazvaje cikavaści da palityčnych reformaŭ, ale z dvuch umoŭnych varyjantaŭ - "nie rabić ničoha» abo «rabić niešta» - druhi, na dumku Andreja Jelisiejeva, pieravažaje.
Udzieł Jeŭrasajuza ŭ madernizacyi Biełarusi mahčymy tolki ŭ ramkach mižuradavaha supracoŭnictva pamiž Bruselem i Minskam. Adnak luboje refarmavańnie patrabuje raspracoŭki adzinych kankretnych rekamiendacyj adnosna mahčymych pieraŭtvareńniaŭ u tych ci inšych śfierach na asnovie vopytu reformaŭ u inšych krainach. Taki padychod - pryjarytet inicyjatyvy «Jeŭrapiejski dyjałoh ab madernizacyi ź Biełaruśsiu".
- Dyjałoh - dyskusijnaja placoŭka, jakaja dazvalaje abmiarkoŭvać, jakim čynam refarmavać Biełaruś, raźličanaja ŭ bolšaj stupieni na hramadzianskuju inicyjatyvu. Ale da hetaj dyskusii mohuć dałučycca dziaržaŭnyja ekśpierty. Takoje supracoŭnictva dazvoliła b, vyvučyŭšy, jak prachodzili anałahičnyja reformy ŭ Polščy, Słavakii, Čechii, vyznačyć, jaki vopyt jeŭrapiejskich krain byŭ by najlepšym dla Biełarusi, - ličyć Dzianis Mieljancoŭ.
Dziaržava lohka moža skarystacca napracoŭkami udzielnikaŭ Dyjałohu ab madernizacyi i ŭ pieramovach na mižuradavym uzroŭni, pierakanany ekśpiert.
Praz abmien vopytam moža być raspracavanaje alternatyŭnaje bačańnie dalejšaha raźvićcia Biełarusi: u siłu zakrytaści sistemy ŭ Biełarusi dziaržaŭnyja ekśpierty majuć lepšy dostup da infarmacyi, ale ź inšaha boku, u ich bolš kansiervatyŭnaje bačańnie, a niezaležnyja ekśpierty zdolnyja padychodzić da pracesu madernizacyi bolš hnutka.
