Historyja dziaŭčyny, jakaja stała achviaraj napadu siłavikoŭ paśla razhonu Płoščy, nie pakinuła biełarusaŭ abyjakavymi.
Jaje źbivali dubinkami i nahami, a jana lažała na ziamli i klikała na dapamohu… Praz try hady «Salidarnaść» źviazałasia z Majaj i raspytała, jak jaje žyćcio i ci pakarany śpiecnazaviec, jaki źbiŭ jaje 19 śniežnia — u tuju niadzielu, jakuju biełarusy nazavuć kryvavym.
— Maja, jak zdaroŭje? Spačatku daktary nie davali prahnozaŭ, ci adnovicca funkcyja złamanaj nahi. Praz paŭhoda paśla traŭmy ty pieraniesła dźvie apieracyi i kulhała. Jak adčuvaješ siabie ciapier?
— Užo nie kulhaju. Usiaho było try apieracyi. Pieršaja była samaj składanaj. Paśla treciaj (jaje zrabili ŭ 2012-m) daviałosia druhi raz raspracoŭvać nahu — ja chadziła na mylicach. Levaja naha da hetaha času słabiejšaja za pravuju: sustavy paškodžanyja. Mnie nielha biehać, zajmacca sportam. Choć ja raniej lubiła biehać.
— Praz apieracyi ty nadoŭha vypała z realnaha žyćcia?
— Na niekalki miesiacaŭ. Niahledziačy na toje, što nie mahła chadzić, ja praciahvała navučańnie. Ekzamieny zdavała na mylicach. Potym pieraviałasia na zavočnaje i skončyła VNU.
— U 2010-m byli pieršyja prezidenckija vybary, u jakich ty ŭdzielničała jak vybarščyk?
— Tak.
— Možaš raskazać, za kaho ty hałasavała?
— Za Niaklajeva.
— Što ciabie pryviało na Płošču?
— Ja adčuvała, što nie mahu zastacca ŭbaku i siadzieć doma. Kožny maje prava vykazać svajo staŭleńnie z nahody taho, što adbyvajecca ŭ krainie. Heta hramadzianskaje prava luboha čałavieka. Ale ŭ nas, na žal, hetyja pravy nie vykonvajucca.
My pajšli tudy ź siabrami. Kali za nami pahnalisia, dvoje paśpieli ŭciačy. Sa mnoj pobač byŭ chłopiec, ź jakim ja tady sustrakałasia. Spačatku śpiecnazaŭcy pačali bić jaho. A kali ja za jaho zastupiłasia, napali na mianie. Heta była nieabhruntavanaja ahresija. Usio adbyłosia ŭžo paśla razhonu Płoščy. My nie supraciŭlalisia, u nas nie było zbroi. Jany prosta nie mieli prava nas bić.
— Paśla taho, jak ty napisała skarhu ŭ prakuraturu, była zaviedzienaja kryminalnaja spravy pa artykule 155 KK RB (naniasieńnie ciažkich cialesnych paškodžańniaŭ pa nieaściarožnaści). Vinavataha da hetaha času nie znajšli. Na jakoj stadyi ciapier kryminalnaja sprava?
— Jana była prypynienaja jašče letam 2012-ha, tamu što nikoha nie znajšli. Spačatku joj zajmałasia prakuratura, potym Śledčy kamitet. U Biełarusi ja prajšła ŭsie etapy i padała skarhu ŭ Kamitet pa pravach čałavieka AAN. Ciaham paŭhoda pravaachoŭnyja orhany Biełarusi pavinnyja byli dać adkaz, ale pakul jaho niama.
— Praź niekalki miesiacaŭ paśla 19 śniežnia ŭ intervju «Salidarnaści» ty kazała, što chočaš znajści śviedak, jakich supracoŭniki milicyi vieźli razam z taboj z Płoščy. Ci atrymałasia kahości znajści?
— Ja znajšła žančynu, jakaja siadzieła sa mnoj u aŭtazaku. Sustreła jaje na sudzie pa spravie ab masavych biesparadkach. Jana pahadziłasia być śviedkaj. Moj advakat jaje apytvała, ale, nakolki ja pamiataju, jaje nie zaprašali śledčyja.
Znajšlisia i inšyja śviedki — chłopiec i dziaŭčyna, jakich taksama źbili. Jany byli pobač sa mnoj u toj viečar i ŭsio bačyli. Chłopcy davali pakazańni ŭ prakuratury. Praŭda, padrabiaznaściaŭ nie pamiataju. Heta było daŭno, i ja starajusia pra heta mienš uspaminać.
— Maja, a što tabie kazaŭ śledčy, jaki vioŭ spravu?
— Ich było troje. Pastajanna hetuju spravu pierakidvali. Nichto nie kazaŭ, što nierealna znajści złačyncaŭ. Zajaŭlali: «Budziem šukać».
Praz paŭhoda paśla zaviadzieńnia spravy pravodzili apaznańnie śpiecnazaŭcaŭ, jakija padpisvali pratakoł ab zatrymańni čałavieka, što sa mnoj byŭ. Heta byli zusim inšyja ludzi. Tady ž mianie zaprasili skłaści fotarobat mierkavanaha złačynca. Było składana ŭspomnić tvar čałavieka praz paŭhoda.
Na hetym, u pryncypie, usia pracedura skončyłasia. Bolš nijakich dziejańniaŭ nie było.
— A ciapier ty paznała b taho, chto ciabie źbivaŭ?
— Naŭrad ci. Zanadta šmat času prajšło. Kali tolki jon sam pryznajecca. Dumaju, što ŭ orhanach viedajuć, chto heta byŭ. Choć ja mahu tolki mierkavać.
— Čaściej za ŭsio, kali čałaviek traplaje ŭ stresavuju situacyju, jon imkniecca jak maha chutčej zabycca pra toje, što zdaryłasia. Čamu ty vyrašyła iści da kanca?
— U mianie taksama było žadańnie zabycca pra heta. Ale heta składana. Mnie chočacca minimalnaj spraviadlivaści. Choć ja viedaju, što ŭ biełaruskich realijach heta małavierahodna.
— Jak ty ličyš, jakoha pakarańnia zasłuhoŭvajuć śpiecnazaŭcy, jakija ciabie źbili?
— Kryminalnaha. Pazbaŭleńnie voli i zabarona na pracu ŭ pravaachoŭnych orhanach.
Ja vieru, što čałaviek, jaki paźbieh pakarańnia za złačynstva, usio roŭna budzie pakarany. Jon zapłacić za zło, a moža być, užo płacić.
— Praz try hady ci pieraśledujuć ciabie strachi paśla pieražytaha ŭ toj viečar?
— Ja bajusia zamknionaj prastory. Kali mianie vieźli ŭ aŭtazaku z pałamanaj nahoj, było vielmi ciesna…
— A masavych mierapryjemstvaŭ nie paźbiahaješ?
— Nie. Ja vychodziła na «viečary apładysmientaŭ» u sierady. Starałasia nie bajacca.
— Ludziam, jakija za ciabie pieražyvali, budzie cikava daviedacca, čym ty ciapier zajmaješsia.
— Ja praciahvaju navučańnie ŭ mahistratury ŭniviersiteta ŭ Lublinie pa prahramie Kalinoŭskaha. Maja śpiecyjalnaść — «palitałohija». Što budzie dalej — nie viedaju. Napišu dypłom, pahladžu na svaje adznaki i vyrašu.
— Jak budučy palitołah ty napeŭna sočyš za padziejami va Ukrainie. Pa-tvojmu, u biełarusaŭ, jakija vyjšli na Płošču ŭ 2010-m, i ŭkraincaŭ na Majdanie jość niešta ahulnaje?
— Mnie zdajecca, ukraincy vierać u toje, što mohuć niešta źmianić. A biełarusy ŭ 2010-m mała vieryli ŭ siabie, nie hatovyja byli adstojvać da kanca svaje intaresy, supraćstajać AMAPu. Ale va ŭkraincaŭ jość pazityŭny vopyt baraćby, u adroźnieńnie ad biełarusaŭ. Napeŭna, tamu našyja ludzi ŭ siabie mienš vierać.
— U 2015-m pojdzieš na Płošču?
— Usio zaležyć ad abstavinaŭ. Jak heta ŭsio budzie arhanizavana, jakija mety, stratehija. Nie viedaju, dzie ja budu ŭ toj momant.
— Jak źmianiła ciabie historyja 19 śniežnia?
— Ja zrazumieła, što dziacinstva skončyłasia i śviet nie zaŭsiody byvaje spraviadlivy. Byli i rasčaravańni ŭ ludziach. Ad blizkich čakaješ padtrymki. Ale niekatorym ź ich spačuvańnie było čužoje. Značyć, jany byli nie zusim blizkija.
A ź inšaha boku, mnie dapamahali mnohija nieznajomyja ludzi. Usim im ja chaču skazać dziakuj.
