Dva miesiacy tamu Miečysłaŭ Hoj, jaki dahetul uznačalvaŭ rajvykankam u Smarhoni, byŭ pryznačany meram Hrodna. Čynoŭnik daŭ intervju, u jakim raspavioŭ pra inviestycyi ŭ rehijonie, zatrymańni čynoŭnikaŭ za karupcyju i svoj zarobak.
— Spadar Miečysłaŭ, ci było niečakanym dla vas pryznačeńnie na pasadu staršyni Hrodzienskaha harvykankama?
— Nie, tamu što apošnija siem hod ja znachodziŭsia ŭ reziervie kadraŭ na pazicyju pieršaha namieśnika staršyni abłvykankama, jaki kuryruje sielskuju haspadarku. Tamu rana ci pozna pasada pavinna była znajści mianie.
— U Biełarusi vysokich čynoŭnikaŭ pryznačajuć, u toj čas jak u susiednich krainach heta vybarnyja pasady. Moža, i nam varta pravodzić vybary miascovaj ułady?
— Treba ci nie treba, nie mahu adkazać. Na siońnia isnuje taki paradak u Biełarusi, i heta zamacavana zakanadaŭča.
— Jakija zadačy vy stavicie pierad saboj na novaj pasadzie?
— Apošnija 10 hod ja pracavaŭ staršyniom Smarhonskaha rajvykankama. Daviałosia šmat čaho zrabić — heta i rearhanizacyja sielskaj haspadarki, i abnaŭleńnie pramysłovaha siektaru. Rajon za čas majho kiravańnia ŭpieršyniu ŭ historyi staŭ čaćviortym pa abjomie vypuska pramysłovaj pradukcyi. Atrymałasia pryciahnuć zamiežnyja inviestycyi, što vielmi važna, bo na siońnia nie chapaje zajomnych srodkaŭ. Voś hetaja praktyka budzie praciahnutaja i ŭ Hrodnie. Horad intensiŭna raźvivajecca, za apošnija čatyry hady na 26,5 tysiačy žycharoŭ stała bolš. Važna, kab hrodziencam było nie tolki dzie adpačyć, ale i — u pieršuju čarhu — dzie pracavać. Pa ŭzroŭni zarobku Hrodna idzie ŭśled za Minskam u rejtynhu abłasnych haradoŭ. Vielmi važna i nadalej trymacca hetych pakazalnikaŭ.
Asobnaja ŭvaha budzie nadadziena kadravaj palitycy. Vielmi važna, kab bolš moładzi prychodziła ŭ dziaržaŭnaje kiravańnie. U ich zusim inšyja pohlady, bolš prahresiŭnyja. Vobrazna kažučy, u mera ŭ adnoj ruce — hrošy, u druhoj — kadry. I tolki pry pravilnym kiravańni možna dasiahnuć bałansu.
— Dva miesiacy vy ŭznačalvajecie harvykankam ŭ Hrodnie. Jakija pieršyja prablemy ŭ horadzie ŭžo paśpieli zaŭvažyć?
— Ja byŭ ździŭleny, što kala 30% zvarotaŭ hramadzian datyčacca žyllova-kamunalnaj haspadarki. Analiz pakazvaje, što šmat hrošaj u ŽKH možna znajści, kali ŭdaskanalić kiravańnie strukturami. Šerah arhanizacyjaŭ vykonvajuć pasiarednickuju funcyju. Jany buduć sproščanyja.
— Vice-premjer Anatol Kalinin zajaviŭ, što da 2017 hoda biełarusy buduć na 100% apłačvać kamunalnyja pasłuhi. Na vaš pohlad, ci hatovyja da hetaha našyja ludzi?
— Chaču adznačyć, što pa vyvazu śmiećcia ŭ Hrodna my amal vyjšli na poŭnuju apłatu. Toje samaje i pa vadzie. A kali prybrać usio razhildziajstva ŭ ŽKH, to vyjdziem za 100%. Adzinaje pytańnie staić pa aciapleńni, my pakul nie hatovyja da hetaha. Ale pastupova my pavinny vychodzić na poŭnuju apłatu kamunalnych pasłuhaŭ.
— Smarhoń padčas vašaha kiravańnia mieła dosyć vysokija pakazalniki pa inviestycyjach. Ci jość idei, jakich inviestaraŭ možna pryciahnuć u Hrodna?
— Pieradusim Hrodna patrebnyja pasłuhi haścinic. Horad histaryčny, jaho niezdarma nazyvajuć karaleŭskim. Dźvie haścinicy, jakija na bałansie horada, prosta nijakija. Pasłuhi pražyvańnia pavinny pradastaŭlać pryvatnyja struktury. I hetaha nie treba bajacca. Na śfieru handlu, turystyčnyja i inšyja pasłuhi nie treba tracić biudžetnyja hrošy. Zadača dziaržavy — budavać škoły i dziciačyja sady, balnicy i palikliniki. Usia astatniaja infrastruktura moža farmiravacca za košt inviestaraŭ, biełaruskich ci zamiežnych. Heta maja stratehija.
— A kali źviarnucca da bujnych inviestycyjnych prajektaŭ, jak, naprykład, horadaŭtvaralnaje pradpryjemstva «Hrodna Azot»? Konkurs pa prodažu akcyj nie adbyŭsia. Ekśpierty, analizujučy inviestycyjny klimat Biełarusi, kažuć, što adna z pryčyn nizkaj zacikaŭlenaści biznesu — vysoki košt prajektaŭ i zvyšnahruzka na inviestaraŭ u vyhladzie sacyjalnych abjektaŭ, jakija znachodziacca na bałansie dziaržaŭnaha pradpryjemstva. Što vy dumajecie na hety kont?
— Ja prytrymlivajusia toj pazicyi, što ŭsioj niepramysłovaj śfieraj pavinien zajmacca biudžet. I ja zhodny, što pradpryjemstvy pavinny zajmacca vytvorčaściu, a nie ciahnuć bałast… Zadača «Hrodna Azota» — vypuskać uhnajeńni i płacić padatki. A my na hetyja hrošy pavinny ŭtrymlivać struktury. Sioleta pieradali piać internataŭ i čatyry dziciačyja sadki na bałans horada. Letaś — palikliniku «Hrodna Azota». Takuju palityku padzialaje i Hrodzienski abłvykankam. Što tyčycca prodažu akcyj «Hrodna Azota», to, nakolki mnie viadoma, na prapanovu inviestara dyrektar pradpryjemstva adkazaŭ: «Ja z takimi ŭmovami sam z zavoda zrablu cacku». Tamu tut pytańnie, ci patrebny taki inviestar.
— Ja b chacieła pierajści da śfiery adukacyi. Nakolki mnie viadoma, u Hrodnie vostra staić prablema ź biełaruskamoŭnym navučańniem u sadach i škołach…
— Kali była b prablema, na praciahu dvuch miesiacaŭ da mianie pryjšli b i pra heta skazali. Naprykład, pytańnie sa škołaj u mikrarajonie Višniaviec my vyrašyli. Premjer-ministr daŭ zahad, i siońnia budaŭniki pracujuć na abjekcie.
— Ale majo pytańnie zakranaje nie infrastrukturnuju prablemu. Vielmi prykra, što ŭ horadzie, jak vy adznačyli, histaryčnym, karaleŭskim i, ja b jašče dadała, prabiełaruskim, faktyčna nie zastałosia navučańnia pa-biełarusku.
— Ja nie hatovy na siońnia adkazać na hetaje pytańnie.
— Davajcie tady pahavorym pra jašče adnu prablemu ŭ horadzie — kijoski «Tytuń», jakija źjavilisia na prypynkach hramadskaha transpartu. U internecie vielmi šmat narakańniaŭ. Cyharety pa-raniejšamu pradajuć u kramach, a ciapier jašče i na prypynkach. Jak ustalavańnie takich abjektaŭ stasujecca z rekamiendacyjami Ministerstva achovy zdaroŭja i kolki jašče ŭ horadzie źjavicca kijoskaŭ z tytuniom?
— Prahrama raźmiaščeńnia hetych kijoskaŭ była praduhledžana letaś. Častka źjaviłasia hod tamu, častka sioleta. Ale ŭ dalejšym ich raźmiaščeńnie nie praduhledžvajecca. Ja asabista nie palu, jak i troje maich synoŭ.
— Jašče adna škodnaja zvyčka pieratvaryłasia ŭ cełuju prablemu, pryčym nie tolki dla Hrodna, ale i dla ŭsio krainy. Ja maju na ŭvazie ałkahalizm. Pavodle infarmacyi Ministerstva ŭnutranych spraŭ, 100% zabojstvaŭ na Hrodzienščynie ździejśniena ŭ stanie ałkaholnaha apjanieńnia. Jak možna vyrašyć hetuju prablemu?
— Tyja zabarončyja miery, jakija prymajuć niekatoryja rajony Hrodzienskaj vobłaści, — zabarona prodažu pładova-jahadnych vinaŭ, abmiežavańnia času prodažu ałkahola, napeŭna, nie daduć taho stanoŭčaha vyniku, jakoha my chočam.
— Tady jakim čynam supraćstajać?
— Ałkahol ža pradajecca va ŭsich krainach śvietu…
— Ale ceny na ałkahol roznyja.
— Viadoma ž, u pieršuju čarhu možna paŭpłyvać cenami. Druhoje — dastupnaść ałkahola. U nievialikich kramach krokavaj dasiažnaści niama patreby pradavać ałkahol. Pavinny być asobnyja kropki. Ale prosta zabaraniać prodaž ałkahola niemetazhodna. Źjaŭlajucca «tury» ŭ inšyja rajony — chto na viełasipiedzie, chto na kani jedzie za tannym vinom. Ja kaliści jašče vykarystoŭvaŭ prafiłaktyčnyja miery — sustrečy z pracoŭnymi kalektyvami ŭ prysutnaści ksiandza i baciuški, pradstaŭnikoŭ «Ananimnych ałkaholikaŭ».
— Na minułym tydni stała viadoma, što na pracoŭnym miescy byli zatrymanyja dva čynoŭniki Hrodzienskaha harvykankama. Ich padazrajuć u atrymańni chabaru. Ci viadomyja niejkija padrabiaznaści?
— Ja pakul ustrymajusia ad kamientaroŭ, pakolki spravaju zajmajecca Śledčy kamitet. Adznaču tolki, što adzin z supracoŭnikaŭ vyzvaleny ad zajmanaj pasady. Nakont druhoha rašeńnie pakul nie pryniataje, pakolki iduć śledča-apieratyŭnyja mierapryjemstvy.
— Apošnim časam usio čaściej stała źjaŭlacca infarmacyja pra padobnyja vypadki. Vyhladaje, što pravaachoŭnyja vorhany surjozna ŭzialisia za takija spravy. Na vaš pohlad, jak možna strymać karupcyju ŭ Biełarusi?
— Ja zaraz čytaju knihu «Z treciaha śvietu ŭ pieršy» byłoha premjer-ministra Sinhapura Li Kuan Ju. U Sinhapury, jak viadoma, karupcyja była vyniščana. Dla čynoŭnika majho ranhu vielmi važna aznajomicca z takimi vydańniami. Jak tolki jaho pračytaju, dam dadatkovy kamientar pa hetaj temie.
— Heta sapraŭdy vydatnaja kniha. Ale dazvolcie ŭdakładnić. Mnohija ekśpierty kažuć, što pieramahčy karupcyju niemahčyma biez adkrytaści i padspravazdačnaści čynoŭnikaŭ. U susiednich krainach — Polščy, Litvie — hramadzianie mohuć biez prablem atrymać poŭnuju infarmacyju pra zarobki i majomaść čynoŭnikaŭ. U Biełarusi čamuści heta infarmacyja zakrytaja. Na vaš pohlad, ci varta našym dziaržsłužačym pakazać svaje dachody narodu?
— Zaraz idzie abmierkavańnie zakona ab praduchileńni karupcyi, tamu vy možacie nakiravać svaju prapanovu…
— Takaja prapanova ŭžo nakiroŭvałasia. Ale asabista vy mahli b ahučyć, jaki ŭ vas zarobak?
— Ja absalutna narmalna da hetaha staŭlusia. Ja pabudavaŭ dom u Smarhoni. Uziaŭ kredyt na 40 hod pad 1%. Taki byŭ kredyt, jakim karystalisia praktyčna ŭsie žychary Smarhoni. Moj zarobak — 14 młn. rubloŭ u miesiac. Pracuju ja biez vychadnych. Na pieršy pohlad, praca staršyni moža być niezaŭvažnaj. Ale kali bačyš pośpiechi ŭ adukacyi, miedycynie, kali pastupaje mienš skarhaŭ, dumaješ: i maja zasłuha ŭ hetym jość…
— A vaša siamja?
— Małodšy syn pierajechaŭ sa mnoj u Hrodna, a starejšyja zastalisia ŭ Smarhoni. Abodva skončyli Biełaruski dziaržaŭny ahrarny techničny ŭniviersitet. Adzin pracuje ŭ sistemie mižrajhaza, druhi — inžynieram-miechanikam na «Smarhonskich małočnych praduktach».
— Apošniaje pytańnie, jaho prasili zadać hrodziency. Vielmi doŭha abmiarkoŭvajecca stvareńnie vulicy imia Vasila Bykava. Było vielmi šmat zvarotaŭ i prośbaŭ…
— Rašeńnie pa hetym pytańni pryniataje. Vulica imia Vasila Bykava źjavicca ŭ novym mikrarajonie Alšanka. Tam ža buduć pabudavanyja carkva i kaścioł.
* * *
Daviedka
Miečysłaŭ Hoj naradziŭsia ŭ 1963 hodzie ŭ vioscy Šłoviency Voranaŭskaha rajona. Skončyŭ Biełaruski instytut miechanizacyi (1989), Akademiju kiravańnia pry prezidencie (2004). Pracavaŭ hałoŭnym inžynieram ŭ kałhasie imia Lenina, paźniej uznačalvaŭ sielskahaspadarčy vytvorčy kaapieratyŭ «Ahra-pravoža». U 2004 hodzie pryznačany staršyniom Smarhonskaha rajvynkankama, u 2014 — staršyniom Hrodzienskaha harvykankama. Žanaty, maje troch synoŭ. Pa vieravyznańni — katalik.
