Časopis Esquire apublikavaŭ vialiki repartaž z «padpolnaha liceja» — čytajcie tut
Licej byŭ utvorany ŭ 1990-m, paŭnavarta zapracavaŭ u 1992 hodzie, adnak byŭ začynieny ŭ 2003-m, kali ŭłady pasprabavali źmianić jaho dyrektara — Uładzimira Kołasa — i naviazać ruskamoŭnuju prahramu navučańnia.
Na praciahu dvuch hadoŭ zaniatki praciahvalisia na pryvatnych kvaterach, u ofisach niezaležnych struktur (u tym liku i redakcyi «Našaj Nivy») i navat u padvale adnoj z cerkvaŭ. Z 2005 hoda licej pracuje na ŭskrainie Minska i lehalizavaŭsia na bazie adnoj ź mižnarodnych škołaŭ Polščy.
U čym unikalnaść Kołasaŭskaha liceja? — zapytalisia my ŭ niaźmiennaha namieśnika dyrektara ŭstanovy, Lavona Barščeŭskaha (na fota źnizu).
Lavon Barščeŭski, namieśnik dyrektara liceja: My 25 hadoŭ, faktyčna, vykonvajem funkcyju Ministerstva adukacyi: raspracoŭvajem prahramy, padručniki, jakich nie było da nas. Naprykład, chrestamatyja pa suśvietnaj litaratury — ich nie isnavała ŭ pryrodzie, dyj ciapier ich nichto nie robić.
Pa-druhoje, my zaŭsiody pracavali, aryjentujučysia na biełaruskaje hramadstva, jakoje jano jość. U nas navat było praviła: pałova vykładčykaŭ pavinna być mužčynami.
Pa-treciaje, my zaŭsiody pryciahvali biełaruskich intelektuałaŭ. Mnohija ź ich nie mieli dośviedu pracy ŭ adukacyjnych ustanovach. Adnak jany išli da nas, bo samarealizoŭvalisia praź licej.
My staralisia nienaviaźliva pakazvać uzroščanym savieckaj i postsavieckaj škołaj vučniam inšuju sistemu kaštoŭnaściaŭ, stvaryli atmaśfieru siabroŭstva i pavahi. I, viadoma, u nas była dakładnaja kancepcyja, kaho my chočam vychavać u našym licei, chto patrebny budučaj Biełarusi. Ničoha z hetaha nie pamianiałasia i siońnia.
«NN»: Što Biełaruś straciła, kali licej likvidavali?
ŁB: Intelektualny patencyjał liceja zastaŭsia pa-za aficyjnaj śfieraj upłyvu. Kaliści Minadukacyi z nami supracoŭničała, my raspracoŭvali na ich zamovu prahramny błok pa humanitarnych pradmietach. Da nas źviartalisia ź Instytuta adukacyi, pytalisia, u jakim kirunku nam raspracoŭvać kurs litaratury ci historyi. Adnak paśla taho, jak licej staŭ pracavać padpolna, takoje supracoŭnictva bolš niemahčyma.
My zaŭsiody davali vučniam vybar. A paśla heta svaboda była stračana, usich znoŭ pasprabavali zahnać u adno stojła krychu padfarbavanaj stalinskaj škoły.
«NN»: U čym hałoŭnyja zahany biełaruskaj siaredniaj škoły?
ŁB: Hałoŭnaja zahana u tym, što biełaruskaja škoła praciahvaje tradycyju carskaj škoły Rasii, dzie nastaŭnik — heta vincik u dziaržaŭnym miechaniźmie, jaki retranśluje palityku ŭładaŭ, jakuju pavinny vykonvać unizie. A vučni ŭ hetaj sistemie — apošniaje źviano. Im nie dajecca prava vybaru, nie dajecca prava samastojnaha myśleńnia. I samaje hałoŭnaje — heta palityzacyja biełaruskaj škoły. Jak u savieckaj škole ŭ hałovy ŭbivali adnu daktrynu, tak i ŭ škole časoŭ Łukašenki škoła palityzavanaja ŭ niedapuščalnaj stupieni. Vučniam nie dajecca prava vyrašać, zajmacca samakiravańniem.
«NN»: Vypuskniki liceja ciapier atrymlivajuć zamiežnyja siertyfikaty ab adukacyi, što dazvalaje im lohka pastupać u jeŭrapiejskija VNU. Mnohija ź ich nie viartajucca ŭ Biełaruś. Ci nie zdajecca vam, što licej pracuje «ŭ pusteču»?
ŁB: Vypuskniki atrymlivajuć i biełaruskaje paśviedčańnie ab adukacyi. Ale nas sapraŭdy zasmučaje takoje stanovišča. Zusim niadaŭna adbyłasia sustreča z vučniami, na jakoj my kazali, što chacieli b, kab jany viartalisia ŭ Biełaruś.
Ź inšaha boku, licej maje humanitarny profil, 85% śpiecyjalnaściaŭ nie zapatrabavany ci zapatrabavany nie ŭ toj formie ŭ struktury, dzie dziaržava źjaŭlajecca manapalistam. Pryvatnyja VNU i škoły isnujuć u nas tolki na papiery, ale ideałahična jany padkantrolnyja dziaržavie. Žorstka vieści razmovu ciažka, bo vypuskniki kažuć, što tam jany znachodziać pracu, a tut jany nie mohuć prymianić siabie. Ale my, viadoma, ahitujem šukać mahčymaści i viartacca na radzimu.
«NN»: U jakim vypadku mahčyma aficyjnaje viartańnie liceja ŭ Biełaruś?
ŁB: Heta ŭ pryncypie niemahčyma pry siońniašnim adukacyjnym kodeksie i zakanadaŭčych ramkach, uviedzienych u 2011 hodzie. Pracavać pa dziaržaŭnych prahramach my nie možam, bo heta budzie prafanacyja humanitarnaj adukacyi, a navučać pa svaich prahramach, jak my rabili da 2003 hoda, nam nie dazvalaje zakanadaŭstva. Treba mianiać zakanadaŭstva, viartacca da šmatprofilnaj adukacyi. I ŭ hetaj situacyi miač na baku dziaržavy, jakaja pavinna zrabić kroki pieršaj. U nas ža jość unikalny dośvied niezaležnaj humanitarnaj adukacyi.
«NN»: Što b vy pažadali svaim vypusknikam?
ŁB: Kab viartalisia ŭ Biełaruś, dasiahali pośpiechu i ŭpłyvali na inšych ludziej tut, u Biełarusi.
* * *
Pažadańnie ad dyrektara
Chaj tyja viedy i taja pazicyja, jakija vučni nabyvajuć u licei, dapamahajuć jak im u asabistym žyćci, tak i krainie, kab u joj byli pieramieny.
Uładzimir Kołas, dyrektar Biełaruskaha humanitarnaha liceja imia Jakuba Kołasa
