Daryjus Udrys — litoviec, jaki vyras u Amierycy i nie viedaje nivodnaj słavianskaj movy, bałatujecca ŭ kiraŭniki biełaruskaha ŭniviersitetu ŭ vyhnańni. Ab svaich dumkach što da budučyni i pierśpiektyvach EHU Daryjus raspavioŭ «Našaj Nivie».
NN: Daryjusie, my ab vas ničoha nie viedajem.
Daryjus Udrys: Mnie 42 hady, ja naradziŭsia ŭ siamji litoŭcaŭ, jakija emihravali ŭ ZŠA. Maci — linhvistka-nastaŭnica, baćka — juryst. Tak vyjšła, što ŭ Litvie ja adčuvaju siabie na svaim miescy, uvažaju jaje svajoj baćkaŭščynaj, tamu ja viarnuŭsia siudy, a baćki zastalisia ŭ Amierycy.
Pierad viartańniem u Litvu ja skončyŭ kaledž u Mičyhanie, potym univiersitety ŭ Niamieččynie i Kalifornii.
Što skazać jašče pra siabie? Ja raźviedzieny i nie maju dziaciej, zachaplajusia snaŭbordzinham, płavańniem i historyjaj. Adčuvaju ŭ sabie siły pracavać i rabić žyćcio navokał lepšym.
NN: EHU krytykujuć za razdźmuty štat i niepamiernyja traty hrošaj na mieniedžaraŭ. Skažycie, kolki na vaš pohlad pavinien zarablać rektar, top-mieniedžary i vykładčyki?
Daryjus Udrys: Uvohule, hodny rektar moža zarablać da 100 000 jeŭra za hod, ale heta nie kaža ab tym, što ja staŭ rektaram i adrazu pryznačyŭ sabie takuju zarpłatu — nie. My musim vypracavać kankretnuju sistemu apłaty, zasnavanuju na efiektyŭnaści kožnaha supracoŭnika. Našyja top-mieniedžary nie pavinny zarablać u dziasiatki razoŭ bolš za vykładčykaŭ. Što datyčyć vykładčykaŭ EHU, to ich zarobki i tak vielmi kankurentazdolnyja. Ale ja b vielmi hanaryŭsia, kali my adšukajem resursy — za košt ekanomii ci čahości jašče, i kožny hod budziem pavyšać nastaŭnikam zarobki sychodziačy z uzroŭniu inflacyi.
NN: A kolki za adukacyju pavinny płacić studenty?
Daryjus Udrys: Heta vielmi dalikatnaje pytańnie, i vyrašać jaho treba ŭ ciesnym supracoŭnictvie z samimi našymi studentami i astatniaj častkaj akademičnaj supolnaści. Ale mnie padajecca, što my pavinny stvaryć sistemu metavaj finansavaj dapamohi i źnižak na adukacyju, kab pryciahnuć va ŭniviersitet bolš studentaŭ. Plus da hetaha ja prapanuju stvareńnie admysłovaha fondu, praź jaki možna budzie dapamahać biełaruskim studentam zhładžvać nastupstvy, naprykład, rehularnych devalvacyj.
A košt adukacyi biez usialakich bonusaŭ mnie bačycca na ŭzroŭni 2000—2500 jeŭra.
NN: EHU — biełaruski ŭniviersitet u vyhnańni, jaki siońnia, na dumku niekatorych, zhubiŭ razumieńni paniaćcia «biełaruskaść». Što vy ŭkładvajecie ŭ hetaje i słova i ci budzie biełaruskim VNU, rektar jakoha — litoviec-amierykaniec?
Daryjus Udrys: EHU — heta ŭnikalny prajekt, unikalnaść jakoha mienavita ŭ biełaruskaści. Kali b jaje nie było, to ŭniviersitet navat nie praisnavaŭ by, bo nie było b toj donarskaj padtrymki, toj identyčnaści, cikavaści da jaho. Ja baču svaju misiju ŭ tym, kab navučyć našych biełaruskich studentaŭ adčuvać siabie sapraŭdnymi jeŭrapiejcami, sapraŭdnymi biełarusami, svabodnymi biełarusami.
NN: Jakaja častka pradmietaŭ pavinna vykładacca pa-biełarusku?
Daryjus Udrys: Moŭnaja palityka ŭ biełaruskim univiersitecie — heta składanaje pytańnie. Kali my havorym ab papularyzacyi EHU i rekrutavańnia ŭ jaho novych studentaŭ, nielha adšturchoŭvać i inšych patencyjnych achvotnych da adukacyi – ruskamoŭnych biełarusaŭ, ruskich ci ŭkraincaŭ. Nielha rabić ich biełymi varonami.
I ŭ toj ža čas mova farmuje razumieńnie taho, chto my jość — ja na sabie adčuŭ heta, kali žyŭ u Amierycy. Tamu najlepšy sposab da prasoŭvańnia biełaruskaj movy ŭ EHU — heta demanstracyja jaje karysnaści: praviadzieńnie pieradavych daśledavańniaŭ pa-biełarusku, raspracoŭka vysakajakasnych materyjałaŭ i kursaŭ na biełaruskaj movie.
Ja mušu zrabić tak, kab «biełaruskaje» stała sinonimam «jakasnaha». Dla pačatku heta možna stymulavać bonusnymi vypłatami, uznaharodami i hrantami dla daśledavańniaŭ — ja asabista viedaju šmat ludziej-biełarusaŭ, jakija hatovyja ščodra finansavać takija prajekty.
NN: Kali vy staniecie rektaram, to praź jaki čas vy navučyciesia razmaŭlać pa-biełarusku?
Daryjus Udrys: Ja vyvučyŭ litoŭskuju movu, kali ŭ dziacinstvie słuchaŭ hutarki baćkoŭ. Vyvučyŭ anhlijskuju, kali žyŭ u ZŠA. Vyvučyŭ niamieckuju ŭ škole i ŭdaskanaliŭ jaje, kali žyŭ u Niamieččynie. I nieŭzabavie płanuju vyvučyć ruskuju i biełaruskuju — užo naniaŭ nastaŭnika dla intensiŭnych kursaŭ. Toje, što ja pakul nie vałodaju hetymi movami, — biezumoŭna, moj minus.
NN: Na što vy, kali staniecie rektaram, zrobicie akcenty pry raspracoŭcy navaha płana raźvićcia EHU?
Daryjus Udrys: Heta, kaniečnie, finansavyja pytańni: raźmierkavańnie srodkaŭ, ekanomija. EHU — maleńki ŭniviersitet, tamu my pavinny skancentravacca na tym, što možam dobra rabić — i rabić heta. Pra inšaje — ja viedaju ab zaniapadzie jakaści siaredniaj adukacyi ŭ Biełarusi. Tamu, jak mnie padajecca, EHU pavinien rabić staŭku na hramatny i paśladoŭny rekrutynh. My pavinny rabić usio dla taho, kab zacikavić u našaj adukacyi, u pieršuju čarhu, pieramožcaŭ unutrybiełaruskich alimpijadaŭ, himnazistaŭ i liceistaŭ. EHU pavinien pryciahvać da siabie lepšuju biełaruskuju moładź z vysokaj matyvacyjaj. I voś jašče — niadaŭna ja damoviŭsia ab śpiecyjalnych umovach atrymańnia šmatrazovaj vizy dla našych vypusknikoŭ, a nadalej płanuju pracavać nad tym, kab ablehčyć ujezd u Litvu i baćkam studentaŭ EHU.
NN: Kali vy staniecie rektaram, kolki času vam treba, kab vyrašyć prablemy EHU?
Daryjus Udrys: Ciažka dakładna adkazać, ale ja dumaju, što pravieści reformy možna za 6 miesiacaŭ, unarmavać biudžet — za hod, a pakazać značny prahres — za 2—3 hady.
