Za hety hod Ukraina źviedała hora napoŭnicu. Kryvioj i śmierciu paćvierdziłasia iścina vajny, dadzienaja charvackaj piśmieńnicaj Słavienkaj Drakulič: «Vajna pačynajecca z taho momantu, kali vy ŭžo nie zapaminajecie proźviščy achviar».
Za hety hod maci Michaiła Žyźnieŭskaha, Nina Vasileŭna, pieražyła šmat: infarkt, špitali, źniavahi, apahańvańnie mahiły syna, abraźlivyja słovy ŭ svoj adras z boku biełarusaŭ, jakija nahladzielisia rasijskaha telebačańnia. I masavuju ščyruju padtrymku ad mnohich ukraincaŭ, adkryćcio pomnika ŭ Kijevie, pryjom u prezidenta Ukrainy Piatra Parašenki, uručeńnie ordena Hieroja Niabiesnaj sotni.
22 studzienia — złaviesny dzień dla Niny Vasileŭny. U hety dzień pamierła jaje małaja dačka. A praz 31 hod, u hety ž dzień, zahinuŭ syn.
«Nadzieja maja, apora maja nadziejnaja była b u staraści. Ja jak pačuła, što jon zahinuŭ, — nohi adnialisia, a serca ledź nie razarvałasia na kavałki», — Nina Vasileŭna ledź strymlivajecca.
Tolki paśla hibieli Michaiła Žyźnieŭskaha spraŭdziłasia jaho mara — nabyć dla baćkoŭ kvateru. «Na Novy hod, 31 śniežnia 2013, Miša telefanavaŭ mnie, kazaŭ, što ŭžo sabraŭ kala 17 tysiač dalaraŭ, abiacaŭ da viasny sabrać bolš i kupić nam kvateru [baćki chłopca raniej žyli na zdymnaj kvatery, — «NN»].
Jon, biedny, nie spaŭ, nie adpačyvaŭ — pracavaŭ usio, kab dapamahčy nam. I voś zaraz mara jaho spraŭdziłasia — my nabyli kvateru, nam dapamahła hrašyma Ukraina. Voś, ja žyvu ŭ jaho mary. Tolki jak mnie tut žyć?
Mnie baluča tut i nievynosna. Nie treba mnie jana, takaja mara. Lepš by ja pad płotam žyła, dy Miša byŭ žyvy», — płača Nina Vasiljeŭna.
Kvateru baćki nabyli pry padtrymcy ŭkrainskich fondaŭ i nieabyjakavych ukraincaŭ, u tym ža Navabielickim rajonie, kala drevaapracoŭčaha zavoda, dzie žyli i raniej.
Nina Vasileŭna redka vychodzić na vulicu sa svajoj ścipłaj dvuchpakajoŭki — padvodzić zdaroŭje, pieraniesieny ŭ sakaviku 2014 hoda infarkt. Pry dapamozie kijka jana ledź tupaje pa pakoi. Na stale — partrety Mišy, jaho orden, rečy, jakija addali z ukrainskaj prakuratury: niedapaleny pačak cyharet, bieł-čyrvona-biełaja stužka, leki, ełastyčny bint.
«Miša chvareŭ, voś i leki byli z saboj, ale stajaŭ na barykadach. Ruka ŭ jaho była raściahnutaja — voś hetym ełastyčnym bintam pieraciahvaŭ jaje», — žančyna pierakładaje rečy ŭ pakunku. La partreta — homielskija cukierki «Dary Paleśsia».
«Jaho lubimyja. Zaraz na mahiłu jamu pryvozim. Ružy i takija cukierki», — praź ślozy ŭśmichajecca maci. U hetym pakoi jana siadzić i razmaŭlaje z synam.
Jaho lubimy sabaka Cezar zaŭsiody pobač.
«Jon spaŭ ź im na adnoj padušcy. Zaraz, jak hod pa Mišu, vidać, adčuvaje — chvareć pačaŭ. I vyzdaraŭlivać nie choča, ujavicie! Stolki lekaŭ nabyvali jamu z Natašaj, dačkoj, stolki ratavali jaho — a nijak nie papraŭlajecca», — dadaje Nina Vasileŭna.
Ukraincam jana ŭdziačnaja za padtrymku, pieraličvaje imiony, proźviščy tych, chto naviedvaje jaje, telefanuje. Siabruje ź niekatorymi baćkami hierojaŭ Niabiesnaj Sotni, viedaje mnohich.
Maci hartaje pieršy tom knihi pra Niabiesnuju sotniu. Tam jość artykuł i pra jaje syna,pryśviečanyja jamu vieršy. «Voś jany, naša Niabiesnaja sotnia. Voś Nazar — samy małady. Heta Saša, heta Siarožka Nihajan, baćki jaho zavuć nas u hości», — kaža Nina Vasileŭna. Jana ŭzhadvaje, jak jaje sustrakali i vitali ŭ Kijevie, jak uvieś čas źjaŭlajucca kvietki la pomnika na Hrušeŭskaha. Pryjazdžajuć ukraincy i siudy, na mahiłu Mišy pad Homielem. Tolki nie daje taja mahiła supakoju niekatorym biełarusam, jak i nie dajuć jany spakoju maci hieroja.
«Lažała ŭ špitali, z sercam. Rychtavali da apieracyi. Jašče sorak dzion nie było pa Mišu. I adna žančyna, taksama chvoraja, były kamsamolski rabotnik, piensijanierka, daviedałasia, što ja — maci Žyźnieŭskaha, i pačała šypieć: «Suka, vas treba razarvać na kavałki, tvoj syn — zdradnik biełaruskaha naroda, nacyst!»
Zdymali kvateru. Paśla śmierci Mišy nam, kaniečnie, nie prapanavali vysielicca, bo kudy nam było iści — na vulicu? Ale padniali košt da troch miljonaŭ. A susiedzi taksama časam na nas: bandery vy, vaš syn — nacyst! Što tolki my nie čuli! Navat susiedka, jakaja sama z Ukrainy, kaža mnie: čaho jon tudy papiorsia, da banderaŭ?
A, što kazać, kali svajaki navat niekatoryja bajacca iści na abied — na hod pa Mišu. Ale što moj syn zrabiŭ błahoha biełarusam?
Nikoli drennaha słova ni na adnaho biełarusa jon nie skazaŭ! Čamu ž tady da jaho takoje staŭleńnie? Čamu biełarusy takija biaźlitasnyja?» — chvalujecca maci.
Nie pakidajuć u spakoi i mahiłu hieroja: to ściažki pazryvajuć dy pavykidajuć, žoŭtabłakitnyja, to stužku «Hieroju Niabiesnaj sotni» raździaruć na častki.
«Ja viedaju, ja razumieju, čamu biełarusy tak robiać — nahladzielisia televizara.
Tam pakazvali i havaryli, kali syn zahinuŭ, što zabity bratkami bandyt Łoki na Majdanie. Pakul tyja ŚMI nie daduć inšuju infarmacyju, što Miša — nie bandyt, a zahinuŭ za svabodu Ukrainy, — nie budzie tołku. Nie budzie nam spakoju. Zaraz dobryja ludzi źbirajuć hrošy na pomnik, jon budzie vielmi pryhožy. I što nam — čakać, pakul pryjedziem na mahiłu i toj pomnik niechta razabje? Moža, ukrainskaje pasolstva nam dapamoža. Miša zahinuŭ za Ukrainu — chaj Ukraina dapamoža abaranić jaho mahiłu. Kab Piatro Parašenka vykanaŭ abiacańnie, źmianili litaru zakonu, jak jon kazaŭ, i Mišu dali zvańnie Hieroja Ukrainy — heta b źmianiła staŭleńnie da nas, da pamiaci syna. Moža, tady b ad jaho mahiły adčapilisia», — razvažaje Nina Vasileŭna.
Siamja pieražyła ciažki i strašny hod.
«My žyviom ciapier, nie adčuvajučy ziamli pad saboj. Jak u tumanie, jak pa bahnie chodzim. Ja navat na mahiłcy nie mahu pavieryć, što tam moj Miša lažyć. Ale nam patrebnyja siły. Nam treba adstajać pamiać syna», — havoryć žančyna.
Babula Niny Vasileŭny (i prababula Michaiła), pa słovach žančyny, dapamahała partyzanam, piakła im chleb, pieradavała miedykamienty. Dy niechta na jaje danios, i jaje zabrali niemcy ŭ kamiendaturu razam ź dziećmi. Na dopycie fašyst patrabavaŭ pad pahrozaj śmierci vydać partyzan. Žančyna nie vydała. Na noč jaje ź dziećmi kinuli ŭ chleŭ. I tolki cudam (adzin mužčyna zdoleŭ adčynić zvonku chleŭ) udałosia ŭciačy. Dabiehli da adnoj vioski ź dziećmi — tam nichto ich nie advažyŭsia schavać. Dabiehli da inšaj — tam adzin mužčyna uratavaŭ žyćcio siamji.
«Miša časta słuchaŭ hetyja apoviedy ad majoj babuli. Jon byŭ vielmi ŭražany, i kazaŭ mnie: mama, jak tak zrabić, kab byŭ mir na ziamli? Kab ludzi žyli narmalna, nie dušylisia, nie jeli hniłuju bulbu, jak naša babula Sonia! Jon byŭ čałaviek miru, jon prahnuŭ miru dla ŭsich», — dadaje maci.
