«Staršynia Dziaržaŭnaha vajenna-pramysłovaha kamiteta Biełarusi Siarhiej Huruloŭ paviedamiŭ, što 9 maja ŭ Minsku na majučym adbycca Paradzie Pieramohi buduć pradstaŭleny najnoŭšyja «ŭzory peŭnych srodkaŭ ahniavoha paražeńnia roznaj dalokaści». Pryčym — vyklučna ŭłasnaj vytvorčaści, — piša vydańnie «SvobodnajaPriessa-Juh».
BiełTA
«Miarkujučy pa ŭsim, Alaksandr Łukašenka vyrašyŭ pa mahčymaści nie adstavać ad Uładzimira Pucina. Bo i Maskva daŭno anansavała, što ŭ toj ža dzień pierad šyrokaj publikaj na Čyrvonaj płoščy ŭpieršyniu źjaviacca samyja apošnija navinki rasijskaha VPK — tanki T-14 na husieničnaj płatformie «Armata», lohkija braniravanyja mašyny «Kurhaniec» i «Bumieranh», 152-milimietrovaja samachodnaja artyleryjskaja ŭstanoŭka «Kaalicyja-SV», inšaja bajavaja technika. Vychodzić, i Biełaruś moža ździvić patencyjnaha praciŭnika. Ale čym?
Pakul pra heta možna tolki hadać. Tamu što Siarhiej Huruloŭ pierad presaj byŭ na redkaść niešmatsłoŭny. Adzinaja padrabiaznaść — u Minsku majuć namier pradstavić śvietu niejkuju zbroju mienavita dla suchaputnych vojskaŭ. Bolš ni słova.
Adnak padobna, što heta budzie dastatkova hroznaja štuka. Tamu što nie dalej, jak 29 studzienia biełaruski kiraŭnik na vialikaj pres-kanfierencyi skazaŭ:
«My pracujem nad tym, kab u Biełarusi było svaja zbroja. Ciapier asnoŭnaja vytvorčaść zbroi, jakoj karystajecca naša armija, skancentravana ŭ Rasii. My tolki stvarajem niekatoryja častki zbroi: elektronika, optyka i inšyja. Nam treba mieć dobruju zbroju, kab budučy ahresar navat nie dumaŭ vajavać suprać Biełarusi. My budziem mieć takija sistemy praź niekalki miesiacaŭ».
Zrešty, pakul što nie tak užo šmat uzoraŭ uzbrajeńniaŭ, jakija biełarusy ŭ stanie rabić absalutna samastojna, biez kaapieracyi z Rasijaj. Ale sioje-toje jany ŭsio ž naładzili. Skažam, supraćtankavy kompleks (PTRK) «Šeršań», vytvorčaść jakoha pačali ŭ 2010 hodzie.
«Šeršań» u ich atrymaŭsia i sapraŭdy ŭdałym. Isnuje jak u pieranosnym, tak i ŭ mabilnym varyjantach. Dalokaść stralby — da 7,5 kiłamietra. Zdolny źniščać lubyja sučasnyja tanki niezaležna ad punktu trapleńnia. Navat u łabavuju braniu. Ale nie tolki. Łaziernaja sistema kiravańnia «Šeršnia» dazvalaje ŭžyvać jaho ŭ supraćdesantnaj abaronie, pakolki pry stralbie ź bieraha biełaruski kompleks daje mahčymaść paražać navat chutkachodnyja katery praciŭnika. Śpiecyjalisty ličać, što hety PTRK nastolki ŭniviersalny, što moža ličycca šturmavym srodkam ahniavoj padtrymki bataljona i ŭ nastupalnym bai.
Ale ŭsio ž navat najcudoŭniejšy «Šeršań» — zbroja taktyčnaha ŭzroŭniu i zdolna vyrašyć chiba što los asobnaha boju, a nie sučasnaj vajny. Takim ahresara nie spyniajuć. Značyć, Łukašenka maje na ŭvazie niešta bolš mahutnaje. Čaho ž čakać ad biełarusaŭ na Paradzie Pieramohi ŭ Minsku?
Mnohija śpiecyjalisty padazrajuć, što kozyr u rukavie Łukašenki — apieratyŭna-taktyčny rakietny kompleks (ATRK) vyklučna biełaruskaj vytvorčaści. Pryčym, kompleks — uzroŭniu našaha «Iskandera». U tym, što «baćku» daŭno patrebien mienavita taki, sumniavacca nie prychodzicca. Tolki sprava ŭ tym, što publična da hetaha času zaŭsiody havorka išła mienavita pra «Iskander». I nikoli — ab mahčymaści ŭłasnaj vytvorčaści ATRK ŭ Biełarusi.
Naohuł, upieršyniu ab mahčymaści pastavak rasijskich «Iskanderaŭ» u Biełaruś ich vajskoŭcy ŭ Minsku zajavili jašče ŭ 2003 hodzie. Z tych časoŭ pieramovy na hetuju temu pamiž sajuźnikami, miarkujučy pa ŭsim, viaducca rehularna, ale biez bačnaha pośpiechu. Jak ujaŭlajecca, sprava ŭpirajecca ŭ biednyja pakul mahčymaści rasijskaj abaronnaj pramysłovaści.
Siońnia va Uzbrojenych siłach RF ŭsiaho piać rakietnych bryhad pieraasnaščany na «Iskandery». Chaciełasia b bolš, ale VPK nie spraŭlajecca, choć i pracuje z maksimalnym napružańniem. Votkinski zavod, na jakim robiać rakiety dla «Iskanderaŭ», pad zaviazku zahružany jašče i zamovami ad Rakietnych vojskaŭ stratehičnaha pryznačeńnia (mižkantynientalnyja balistyčnyja rakiety dla kompleksaŭ «Tapola-M» i «Jars») i Vajenna-Marskoha fłotu (rakiety «Bułava» dla atamnych padvodnych rakietnych krejsieraŭ stratehičnaha pryznačeńnia typu «Juryj Dałharuki»).
U vyniku z 2006 hoda, kali hety ATRK byŭ pryniaty na ŭzbrajeńnie, adpravić u vojski atrymałasia tolki 64 bajavyja mašyny (pa dadzienych z adkrytych krynic).
Da taho ž pastaŭlena zadača — z 2018 abstaloŭvać našy rakietnyja bryhady ŭžo ATRK «Iskander-M», kompleksam z palepšanymi charaktarystykami. Pieršy etap vyprabavańniaŭ hetych pierśpiektyŭnych bajavych mašyn zavieršany ŭ 2011 hodzie. A novaja rakieta — novaja zadača dla Votkinska. Dzie ž tut uličyć jašče i zapyty biełarusaŭ?
Raźmiaścić adnu z rakietnych bryhad RF na terytoryi hetaj krainy — realna. Ale «baćka» ž pra inšaje maryć! Pra ŭłasnuju vysokadakładnuju rakietnuju zbroju, jakaja, uličvajučy nievialikija pamiery jaho krainy, budzie mieć stratehičny charaktar! I nijak nie mienš. Tamu što kali Maskvu surjozna turbuje padpaŭzańnie NATA da našych miežaŭ, to dla Łukašenki da tankaŭ aljansu daŭno ŭžo — rukoj padać. Jany jak u 1941-m. Za Buham.
Vidavočna, pa hetaj pryčynie ŭ Łukašenki adhavorki Maskvy vyklikajuć drenna prychavanaje razdražnieńnie. Va ŭsiakim vypadku, jašče ŭ 2008 hodzie ŭ intervju amierykanskamu vydańniu The Wall Street Journal biełaruski kiraŭnik zajaviŭ: «Navat kali Rasija nie pradastavić nam hetyja pierśpiektyŭnyja rakiety, my nabudziem ich sami… Ciapier u nas niama na heta srodkaŭ, ale atrymać takuju zbroju — ja ciapier vydam tajnu — my płanujem».
A praz hod, 23 vieraśnia 2009-ha, vystupajučy z pasłańniem biełaruskamu narodu, Łukašenka zajaviŭ jašče bolš dakładna: «My nikoli nie prasili ŭ rasiejcaŭ «Iskandery». My ich sami kupim, jak kuplajuć va ŭsich krainach śvietu. Ale skažu prama: i kuplać nie treba — my ich sami zrobim, kali treba. Akramia rakiet. A rakiety kupim. Kali nam heta budzie treba».
I, darečy, nie padobna, kab kiraŭnik Biełarusi blefavaŭ. Tamu što mnohaje z taho, što nieabchodna dla ATRK «Iskander», mienavita ŭ hetaj respublicy pa zamovie Minabarony RF i vyrablajuć pieršapačatkova. Skažam, unikalnaje 42-tonavaje kołavaje šasi robiać na AAT «Minski zavod kołavych ciahačoŭ». U Biełarusi ž naradžajecca i istotnaja častka sistemy naviadzieńnia «Iskandera».
Tak, vielmi šmat što z elektroniki vyrablajuć nie ŭ Biełarusi — u Rasii. Tak, nie ŭ Biełarusi — na zavodzie «Barykady» u Vałhahradzie robiać puskavuju ŭstanoŭku. Ale niešta padobnaje napeŭna pad siłu i abaronna-pramysłovamu kompleksu Biełarusi, jaki zdoleŭ zachavać svoj niemały patencyjał z savieckich časoŭ. Bo pavodle dadzienych Stakholmskaha instytuta daśledavańnia prablem miru (SIPRI) naš bližejšy susied i sajuźnik uvachodzić u top-20 suśvietnych eksparcioraŭ zbroi. I nie ŭsio, što susiedzi pradajuć — ź biazdonnych, ale sastarełych zapasaŭ savieckich časoŭ.
Adnak voś čaho biełarusy pakul dakładna nie ŭmiejuć, kali mierkavać pa słovach Łukašenki, — heta rabić apieratyŭna-taktyčnyja rakiety z radyusam stralby da 500 kiłamietraŭ. A biez rakiet usio astatniaje nijakaha sensu nie maje. Dzie ž Minsku ŭziać rakiety?
Samaje prostaje — kupić za miažoj. Mienavita pra heta, jak užo było skazana, zhadaŭ Alaksandr Ryhoravič u svaim pasłańni ŭ 2009 hodzie. Tolki chto pradaść, kali nie Rasija? Patencyjnych handlaroŭ hetym dabrom, chutčej za ŭsio, dastatkova. Tamu što apieratyŭna-taktyčnymi rakietnymi kompleksami siońnia vałodajuć 20 krain śvietu. U ich liku i takija ekzatyčnyja ŭ hetym sensie dziaržavy, jak Pakistan i Jehipiet. Ale novyja raspracoŭki (a mienavita jany, vidavočna, tolki i zdolnyja zacikavić Minsk) u apošnija hady pradstavili tolki Kitaj i Izrail. Čamu b nie źviarnucca ŭ Piekin i Tel-Aviŭ?
Adnak kuplać rakiety takoha kłasu ŭ inšych — značyć, stavić svaju krainu ŭ niebiaśpiečnuju zaležnaść u vielmi palityčna adčuvalnaj vobłaści. Vychodzić, treba vučycca rabić ATRK u siabie doma. Zdolnyja biełarusy chutka prajści hety šlach? Viadoma. Tamu što pad bokam u ich inšy pamočnik — Ukraina.
Tut pryjdziecca ŭspomnić, što i Kijeŭ doŭhija hady taksama rabiŭ sproby abzavieścisia ŭłasnaj udarnaj rakietnaj zbrojaj.
Pieršaja sproba startavała ŭ 1994 hodzie ŭ Dnieprapiatroŭsku na znakamitym «Južmašy». Budučaja ŭkrainskaja rakieta, pa idei, pavinna była dastaŭlać bajavy zarad na dalokaść dakładna takuju ž, jak u uvasoblenaha ŭ «žalezie» rasiejskaha «Iskandera», — da 500 kiłamietraŭ. Kompleks nazvali «Baryśfien». U prahramie ŭzbrajeńniaŭ praduhledzieli na jaho 8 miljardaŭ hryŭniaŭ, ale hrošy zhinuli nieviadoma kudy. U 2003 hodzie prahramu prykryli.
Praz hod ukrainskija vajennyja raspačali sprobu №2. Na hety raz havorka pajšła pra rakietny kompleks «Hrom» z dalokaściu stralby ad 80 da 290 kiłamietraŭ. Mienšy radyus, jak ličyli kijeŭskija ekśpierty, byŭ abumoŭleny adsutnaściu va Ukrainie biaźludnych vyprabavalnych palihonaŭ dastatkovych pamieraŭ. Ale da vyprabavańniaŭ raspracoŭščyki tak i nie dabralisia. Prahramu «Hrom» taksama prykryli.
Sprobu №3 u Kijevie nazvali «mabilny taktyčny rakietny kompleks «Sapsan». Zapłanavanaja dalokaść stralby — ad 30 da 480 kiłamietraŭ.
U 2007 hodzie na stvareńnie «Sapsana» prezident Viktar Juščanka rasparadziŭsia vydzielić 12 miljonaŭ dalaraŭ. Isnyja ślozy, tamu što budučyja ahulnyja vydatki ŭkrainskimi kanstruktarami aceńvalisia ŭ paŭmiljarda dalaraŭ. U 2009 hodzie byŭ zavieršany eskizny prajekt. Adnak u 2013 hodzie «Sapsan», na jaki ŭsio ž paśpieli patracić kala 200 miljonaŭ hryŭniaŭ, taksama prykryli z pryčyny «nieefiektyŭnaha vykarystańnia biudžetnych srodkaŭ».
Ale voś u čym niama sumnievu — niahledziačy na hetyja lichtuhi, peŭnyja napracoŭki pa tematycy stvareńnia ATRK Ukraina atrymała. I ŭ Minsku pra heta nie mohuć nie viedać. Jak viedajuć, viadoma, pra hrandyjoznaje krušeńnie ŭkrainskaha VPK u minułym hodzie. Pierš za ŭsio — usio taho ž dnieprapiatroŭskaha «Južmaša», jaki zrabiŭ amal usie savieckija rakiety, ale siońnia, zdajecca, nie ŭ stanie vypuskać navat patelni. Ale «mazhi» i takaja-siakaja prajektnaja dakumientacyja ŭ Dnieprapiatroŭsku zastalisia!
I biełaruskija delehacyi začaścili va Ukrainu. U kancy vieraśnia minułaha hoda adna ź ich pabyvała jak raz u KB «Paŭdniovaje» imia Janhiela ŭ Dnieprapiatroŭsku. Potym — na inšych KB i zavodach u Kijevie, Lvovie, Čarnihavie. Ahulnaje va ŭsich hetych pradpryjemstvaŭ adno — rakietnyja technałohii.
Potym hości ź Minska naviedali zaparožski zavod «Mator Sič», jaki śpiecyjalizujecca na avijacyjnych ruchavikach. U presu pratačyłasia infarmacyja, što abmiarkoŭvałasia mahčymaść naładžvańnia vytvorčaści małahabarytnych ruchavikoŭ dla kryłatych rakiet na biełaruskim avijaramontnym zavodzie ŭ Oršy.
Krychu raniej, viasnoj minułaha hoda, Łukašenka naviedaŭ AAT «558-y avijacyjny ramontny zavod» u Baranavičach. I paraiŭ tam bolš aktyŭna zajmacca pryciahnieńniem da pracy śpiecyjalistaŭ z abaronnych pradpryjemstvaŭ Ukrainy.
Litaralna praz paru miesiacaŭ zavod abviaściŭ tender «na vykanańnie rabot na abjekcie budaŭnictva «Uźviadzieńnie cecha ramontu i vytvorčaści kampanientaŭ latalnaha aparata». Košt zakazu ekvivalentny 39 miljonam dołaraŭ.
Što mienavita buduć vyrablać u Baranavičach — nieviadoma. Ale čamu b, skažam, i nie kryłatyja rakiety da biełaruskaha ATRK, jaki da ździŭleńnia usiaho śvietu ŭsio ž, chutčej za ŭsio, sapraŭdy vykaciać u Minsku na Parad Pieramohi?»
