Były saviecki vyviednik, a ciapier amierykanski finansavy analityk Juryj Šviec raspavioŭ ab tym, što, niahledziačy na aficyjnuju bijahrafiju, prezident RF nikoli nie pracavaŭ u vyviedcy, bo mieŭ «zdolnaści nižejšyja za siarednija». Jon raskazaŭ pra mianuški Pucina ŭ KDB i pra toje, jakija dźvie papiery dastatkova padpisać prezidentu ZŠA, kab abvalić ekanomiku Rasii.
Uradženiec Ukrainy, były aficer Pieršaha hałoŭnaha ŭpraŭleńnia KDB SSSR, vypusknik Instytuta zamiežnaj raźviedki imia Andropava, a ciapier amierykanski finansavy analityk Juryj Šviec u 1980-ja, u razhar «chałodnaj vajny», byŭ savieckim raźviedčykam ŭ ZŠA. Pracavaŭ pad prykryćciom karespandenta Telehrafnaha ahienctva Savieckaha Sajuza (TASS), źbiraŭ i analizavaŭ infarmacyju ab mahčymym raptoŭnym jadziernym ŭdary Amieryki pa SSSR.
U 1990-m Šviec zvolniŭsia sa słužby, praz try hady emihravaŭ u ZŠA, dzie vypuściŭ knihu «Vašynhtonskaja rezidentura: majo žyćcio špijona KDB u Amierycy». Apošnija 18 hadoŭ były vyviednik ŭznačalvaje amierykanskuju firmu pa zbory infarmacyi i acency kamiercyjnych ryzyk kampanij, jakija płanujuć vieści biznes jak na terytoryi byłoha SSSR, tak i pa ŭsim śviecie, uklučajučy Łacinskuju Amieryku, Afryku i Aziju.
Juryj Šviec — adzin z klučavych śviedak na publičnych słuchańniach spravy ab zabojstvie byłoha aficera FSB Alaksandra Litvinienki, jakija prachodziać ciapier u Łondanie. Mienavita Šviec dapamoh Litvinienku sabrać i praanalizavać daśje na Viktara Ivanova — paplečnika Uładzimira Pucina, dyrektara Fiederalnaj słužby Rasijskaj Fiederacyi pa kantroli za abarotam narkotykaŭ. U daśje była sabrana infarmacyja pra suviazi Pucina i Ivanova z Tamboŭskaj arhanizavanaj złačynnaj hrupaj, jakaja ŭ 1990-ja zajmałasia narkahandlem i admyvańniem hrošaj adnaho z najbujniejšych kałumbijskich narkakartelaŭ. Zhodna z materyjałami brytanskaha śledstva, mienavita Šviec i Litvinienka sarvali biźnies-ździełku adnoj ź viadučych jeŭrapiejskich karparacyj z RF, ad jakoj Ivanoŭ nibyta płanavaŭ asabista atrymać bujny «adkat».
U ekskluziŭnym intervju vydańniu «Hardon» Juryj Šviec patłumačyŭ, čamu ličyć Pucina čałaviekam sa zdolnaściami «nižejšymi za siarednija» i «jakija dźvie papierki dastatkova padpisać» prezidentu ZŠA Baraku Abamu, kab ekanomika Rasii abvaliłasia.
Vyviednik Pucin zajmaŭsia bzduraj: razhrabaŭ paklopy studentaŭ na prafiesaraŭ, a ŭ HDR nakryvaŭ palanu dla vysokapastaŭlenych tavaryšaŭ z Maskvy
— Ci praŭda, što vy vučylisia razam z Uładzimiram Pucinym u Čyrvanaściažnym imia Andropava instytucie KDB SSSR?
— Hetaja infarmacyja źjaviłasia ŭ mai 2001 hoda na sajcie Słužby zamiežnaj vyviedki RF, u materyjale havaryłasia, što ja zdradnik, bo viaščaju vykryvalnyja rečy pra KDB, a ŭ dužkach było paznačana: «U pačatku 80-ch Juryj Šviec byŭ adnakurśnikam Uładzimira Pucina pa Akademii KDB».
— Navošta rasijskim śpiecsłužbam spatrebiłasia vykryvać vas mienavita ŭ 2001 hodzie?
— Paniaćcia nie maju. Z postsavieckaj Rasiejaj mianie ničoha nie źviazvała, ja nikoli nie byŭ hramadzianinam RF, u mianie navat rasijskaha pašparta nie było. U 1993-m ja źjechaŭ u ZŠA, a praz try hady apublikavaŭ knihu ŭspaminaŭ «Vašynhtonskaja rezidentura: majo žyćcio špijona KDB u Amierycy». Jak tolki miemuary źjavilisia, u Rasiei pačałosia vyćcio: maŭlaŭ, Šviec vydaŭ usie sakrety. Pra jakija sakrety havorka, kali SSSR daŭno razvaliŭsia, Kamitet dziaržbiaśpieki na toj momant nie isnavaŭ, a staršynia KDB Uładzimier Kručkoŭ užo adsiedzieŭ u turmie za sprobu dziaržaŭnaha pieravarotu ŭ žniŭni 1991 hoda.
— Moža, hvałt uźniaŭsia tamu, što vy zašmat viedajecie pra minułaje Pucina-vyviednika?
— Pucin nikoli nie pracavaŭ u vyviedcy.
— Ale ŭ aficyjnaj bijahrafii prezidenta RF pakazana, što jon słužyŭ kontrraźviedčykam u Leninhradzie (ciapier Sankt-Pieciarburh), a paśla — u Hiermanskaj Demakratyčnaj Respublicy (HDR).
— Paśla zakančeńnia Instytuta Andropava Pucina adasłali ŭ terytaryjalnyja orhany — upraŭleńnie KDB pa Leninhradzie i Leninhradskaj vobłaści. Heta nadzvyčaj važna dla razumieńnia «Who is mister Putin?» i što zaraz adbyvajecca z Rasijaj.
Trapić u Čyrvanaściažny imia Andropava instytut KDB SSSR było nadzvyčaj składana. Ale kali ŭžo trapiŭ, to ź imaviernaściu 99,9% ciabie nakirujuć u raźviedku (za vyklučeńniem respublikanskich tavaryšaŭ z Ukrainskaj SSR i inšych respublik — ich dasyłali ŭ Maskvu dla padrychtoŭki nacyjanalnych kadraŭ, a paśla vielmi časta adpraŭlali nazad). Ale Leninhrad — inšaja sprava. Sa mnoj vučylisia chłopcy z hetaha horada, jany trapili ŭ Pieršaje hałoŭnaje ŭpraŭleńnie KDB, jakoje adkazvała za zamiežnuju raźviedku, a Pucin — nie.
— Čamu?
— Niahledziačy na pašyrany mif, u raźviedku traplali nie tolki Džejmsy Bondy, takich pa palcach pieraličyć možna było. Asnoŭnaja masa supracoŭnikaŭ Pieršaha hałoŭnaha ŭpraŭleńnia KDB — heta ludzi z dosyć siarednimi analityčnymi zdolnaściami i adekvatnymi psichałahičnymi charaktarystykami. Klučavoje słova — «siaredni». Toje, što Pucina nakiravali nie ŭ raźviedku, a ŭ leninhradskaje ŭpraŭleńnie KDB aznačaje, što na fonie tavaryšaŭ pa słužbie jaho zdolnaści byli nižejšyja za siarednija.
Padčas vučoby ŭ Maskvie Pucin jak inšaharodni žyŭ na zakrytym abjekcie, jaki raźmiaščaŭsia za miežami horada, hłyboka ŭ lesie i byŭ abniesieny vysokim płotam. Budučy prezident RF znachodziŭsia tam 24 hadziny ŭ sutki, siem dzion u tydzień na praciahu amal hoda. U Instytucie Andropava nie tolki navučali, ale i vyvučali samich studentaŭ, kab zrazumieć: pasujuć jany dla raboty ŭ vyviedcy ci nie? Studenta Pucina za hod vyvučyli tak, jak hetaha nie zrobić ni adna łabaratoryja ŭ śviecie. Fihuralna kažučy, jaho vyśviecili ŭsimi mahčymymi renthienami i vyviernuli miecham unutr i, u vyniku, nakiravali pracavać u Leninhradskuju vobłaść.
— Ale ŭ Savieckim Sajuzie druhim pa značnaści horadam, paśla Maskvy, byŭ mienavita Leninhrad. Čamu vy tak hrebliva adhukajeciesia ab słužbie ŭ paŭnočnaj stalicy?
— Upraŭleńnie dziaržbiaśpieki pa Leninhradzie i Leninhradskaj vobłaści było typovym pravincyjnym ofisam KDB, jaki ničym nie adroźnivaŭsia ad upraŭleńnia KDB u, skažam, Žmieryncy abo Biardzičavie. Pa idei, supracoŭniki pavinny byli łavić zamiežnych špijonaŭ i vierbavać svaich [suajčyńnikaŭ], ale nasamreč ničym takim nie zajmalisia, bo va ŭsim śviecie nie było stolki špijonaŭ, kolki ŭ SSSR było terytaryjalnych «upraŭ» KDB. Tak što ŭ Leninhradzie vyviednik Pucin zajmaŭsia bzduraj: razhrabaŭ paklopy studentaŭ na prafiesaraŭ, paklopy prafiesaraŭ na rektaraŭ i hetak dalej.
— Tym nie mienš u 1985 budučaha prezidenta RF nakiravali na pracu va Uschodniuju Niamieččynu, dzie, pavodle aficyjnaj bijahrafii, «jon prachodziŭ słužbu ŭ terytaryjalnym raźviedpunkcie ŭ Drezdenie pad prykryćciom pasady dyrektara Doma družby SSSR—HDR».
— U HDR nie było rezidentury KDB i, zhodna z zahadam, Kamitet dziaržbiaśpieki nie vioŭ raźviedvalnaj dziejnaści na terytoryi sacyjalistyčnych krain, asabliva ŭ HDR, jakaja była adnoj z samych siabroŭskich savieckamu režymu. Va ŭschodnich niemcaŭ była ŭłasnaja vydatnaja ahienturnaja raźviedka, hałoŭnaje było joj nie pieraškadžać, jany sami vykonvali ŭsiu pracu i dakładvali ŭ Maskvu.
Rezidentura — heta kanśpiratyŭnaje padraździaleńnie vyviedki adnoj dziaržavy na terytoryi inšaha. U HDR ničoha padobnaha nie było, a było aficyjnaje pradstaŭnictva KDB u Bierlinie, Drezdenie i, pa-mojmu, jašče ŭ adnym horadzie. Navošta? U časy SSSR vyjezd za miažu byŭ sapraŭdnaj padziejaj dla luboha savieckaha hramadzianina. I KDB ładziŭ dla supracoŭnikaŭ terytaryjalnych padraździaleńniaŭ hetaje «śviata žyćcia». Aficera KDB adpraŭlali na niekalki hadoŭ u HDR, dzie jon vendziŭ nieba i viartaŭsia na radzimu ź niamieckim fotaaparatam ź linzaj «Karł Cejs» i sa stałovym siervizam «Madonna». Hetyja dźvie standartnyja rečy byli praktyčna adzinym vynikam jaho «vyviedździejnaści» ŭ HDR.
Tym ža samym zajmaŭsia i Pucin. U jaho abaviazki dyrektara Doma družby SSSR—HDR ŭvachodziła nakryć palanu dla vysokapastaŭlenych tavaryšaŭ z Maskvy, nakarmić, napaić, atavaryć ŭ miascovych kramach, znoŭ nakryć palanu, pahruzić nieprytomnyja cieły ŭ samalot i adpravić nazad u Maskvu. Voś i ŭsia vyviedrabota Pucina ŭ HDR.
U KDB Pucina nazyvali Niedakurkam, paśla — Mollu, ciapier — Botaksam
— Vy nastojvajecie, što ŭ Pucina časoŭ słužby ŭ KDB i zdolnaści byli nižejšyja za siarednija, i sapraŭdnaj vyviedkaj jon nikoli nie zajmaŭsia…
— Heta nie ja nastojvaju, a jaho sapraŭdnaja, a nie fejkavaja prafiesijnaja bijahrafija. Sam fakt, što Pucina paśla Instytuta Andropava adpravili nazad u Leninhrad — heta adnaznačny dyjahnaz. Padčas vučoby jaho vyvučali dziasiatki vykładčykaŭ i prafiesijnych instruktaraŭ, kožny ź jakich pa zakančeńni vučoby pisaŭ na vypusknikoŭ adpaviednuju charaktarystyku. Ja bačyŭ niekatoryja z hetych charaktarystyk — heta analityčnyja daśledavańni, cudoŭnyja pa hłybini apisańnia intelektualnych i psichałahičnych zdolnaściaŭ abjekta. Miž inšym, viedajecie, jak šmat pra čałavieka kaža jaho mianuška? U KDB Pucina nazyvali Niedakurkam, paśla — Mollu, ciapier — Botaksam.
Ja mieŭ znosiny ź ludźmi, jakija dobra viedali Pucina zadoŭha da jaho prezidenctva. Usie adznačali, što akramia dastatkova pasrednych intelektualnych zdolnaściaŭ jon vyznačaŭsia nadzvyčajnaj zakampleksavanaściu. Pucina litaralna zabivaŭ ułasny maleńki rost, kompleks niepaŭnavartaści byŭ napisany va ŭsioj jaho postaci i na tvary. Takoha čałavieka nielha było pasyłać vyviednikam za miažu, bo ŭ jaho na tvary było napisana: «Zaviarbuj mianie!». Jon tamu ŭ KDB pajšoŭ i dziudo zaniaŭsia, kab niejak kampiensavać kompleks niepaŭnavartaści. Nie viedaju, jak u sporcie, ale ŭ KDB u jaho dakładna nie skłałasia.
— Tym nie mienš, u adroźnieńnie ad bolš talenavitych adnakurśnikaŭ, mienavita Pucin amal 15 hadoŭ niepadzielna kiruje adnoj z samych vialikich dziaržaŭ śvietu…
— Dy tamu i padniaŭsia, što heta stałaja tradycyja savieckaj, a ciapier i rasiejskaj palityčnaj sistemy, kali na pavierchniu ŭspłyvaje … jano. Čamu ŭ 1953-m Mikitu Chruščova pryznačyli Pieršym sakratarom Centralnaha kamiteta KPSS? Jon ža absalutnym čmom byŭ, błaznam pry Stalinu. Ale pryznačyli jaho jak maryjanietku, za śpinaj jakoj stajali surjoznyja ludzi.
Miakkaha i niedalokaha Leanida Brežnieva taksama časova pasadzili SSSR ŭznačalvać, praz paru hadoŭ jaho pavinien byŭ źmianić razumny «žalezny Šuryk» — Alaksandr Šalepin. Ale ŭsim patrebna była maryjanietka: maŭlaŭ, za nitački patuzać, a praz paru hadoŭ zdymiem. U vyniku paru hadoŭ vylilisia ŭ 18 hadoŭ brežnieŭskaj epochi.
Z Pucinym taja ž historyja. Jaho vybrali jak pasłuchmianuju maryjanietku, jakaja na pasadzie kiraŭnika RF pavinna była harantavać biaśpieku i babło tym, kamu pryjšoŭ na źmienu. Ja mieŭ znosiny z Barysam Bierazoŭskim, jaki adyhraŭ niemałuju rolu ŭ tym, kab Pucin staŭ prezidentam. Barys kazaŭ: «Dajcie mnie adzin telekanał, i ja zrablu kresła nastupnym prezidentam Rasii». Voś i ŭvieś adkaz, jak Pucin padniaŭsia.
Kali Pucin dasiedzić naviersie da kanca, Rasija albo razvalicca, albo jana pieratvorycca ŭ Paŭnočnuju Kareju ci Manholiju
— Ci mahčymy ŭ siońniašniaj Rasii pałacavy pieravarot, jaki adchilić Pucina ad ułady?
— Całkam, tym bolš što ŭ kramloŭskich «elitaŭ» z-za zachodnich sankcyj pakutuje biznes. Im nafih nie patrebny ni Krym, ni Danbas. Ciapier hałoŭny stratehičny kanflikt Rasiei — heta kanflikt pamiž imknieńniem Pucina dasiadzieć na svaim miescy da truny i abjektyŭnymi patrebami krainy ŭ narmalnym raźvićci. Kali Pucin dasiedzić naviersie da kanca, Rasija albo razvalicca, albo jana pieratvorycca ŭ treciaradnuju dziaržavu nakštałt Paŭnočnaj Karei abo Manholii.
— Vam nie zdajecca, što kramloŭskija elity bajacca ruskaha narodnaha buntu bolš, čym zachodnich sankcyj, i tamu nie rašacca na pieravarot?
— Heta zakaraniełaja chvaroba ŭsioj maskoŭskaj «elity». Napiaredadni razvału SSSR da nas u KDB kožny tydzień pryjazdžaŭ čarhovy partyjny rabotnik z CK: maŭlaŭ, chłopcy, vy pavinny dapamahčy nam zastacca va ŭładzie, inakš pačniecca biessensoŭny i biaźlitasny bunt, tady i vas, i nas buduć viešać na lichtarniach, jak u Budapiešcie padčas antysavieckaha paŭstańnia 1956 hoda.
— Nakolki vysokaja imaviernaść, što Pucin naciśnie jadziernuju knopku?
— Nulavaja. Ja prafiesijna zajmaŭsia vajenna-stratehičnaj prablematykaj u razhar «chałodnaj vajny» pamiž SSSR i ZŠA, kali niebiaśpieka jadziernaj vajny realna isnavała. Što značyć pačać jadziernuju vajnu? Treba nanieści pieršy ŭdar, meta jakoha — źniščyć maksimalnuju kolkaść ustanovak rakiet naziemnaha baziravańnia supiernika, a kali ŭ adkaz palacić rešta rakiet, ich treba źbić svaimi srodkami rakietnaj abarony. U SSSR nikoli nie było patencyjału pieršaha jadziernaha ŭdaru, u Rasiei — tym bolš.
— Pavodle aficyjnych dadzienych na vierasień 2013 hoda ŭ arsienale RF było kala troch tysiač jadziernych bojehałovak, u nieaficyjnych krynicach pakazvajecca ličba zvyš 50 tysiač.
— Struktura rasijskich rakiet naziemnaha baziravańnia takaja, što prykładna pałova bojehałovak ŭstalavanaja na rakietach SS-18, abo «Satana», vyrablenych u kanstruktarskim biuro «Paŭdniovaje» ŭ Dnieprapiatroŭsku. Heta dziecišča 60-ch hadoŭ minułaha stahodździa, tam prykładna pa 10 bojehałovak na kožnaj rakiecie, ale jany nie majuć nieabchodnaj dakładnaści. Rakiety pryznačanyja dla ŭdaru pa płoščach, a nie pa dakładnym celach. Heta značyć, rasijskija jadziernyja rakiety mohuć źniščyć Ńju-Jork, San-Francyska i inšyja bujnyja harady ZŠA, ale nie źniščać amierykanskich rakiet ŭ šachtnych ustanoŭkach. Zatoje atrymajuć harantavany ŭdar u adkaz, jaki źmiacie Rasiju całkam.
Krytyčna važny faktar dla pryniaćcia rašeńnia «Nanosić ci nie jadzierny ŭdar?» — heta nakolki dakładna tvaja rakieta patrapić u cel. Savieckija, a zaraz rasiejskija rakiety adroźnivajucca drennaj dakładnaściu. Bolš za toje, ab realnaj dakładnaści traplańnia nie viedaje nichto, tamu što vialiki ŭpłyŭ na trajektoryju palotu rakiety akazvajuć atmaśfiernyja asablivaści toj zony, pa jakoj jana lacić da celi. Adna reč — vypraboŭvać rakietu, jakaja lacić z Uschodniaha palihona na Kamčatku pa vyznačanym kalidory ź viadomymi atmaśfiernymi asablivaściami. Ale kali jadzierny ŭdar i budzie nanosicca, to rakiety palaciać pa najkaraciejšaj trajektoryi, heta značyć praz Paŭnočny polus, i kudy jany ŭ vyniku zalaciać — naohuł nichto nie viedaje, bo takich vyprabavańniaŭ jašče nie było.
Navat kali Pucin kančatkova zvarjacieje i vyrašyć nacisnuć jadziernuju knopku, tavaryšy chutka jaho papraviać i ŭsio jamu rastłumačać. Prezident RF naohuł mała što razumieje ŭ hetych rečach. U dakumientalnym filmie «Krym. Šlach na Radzimu» Pucin vychvalajecca, jak «napałochaŭ» eśminiec ZŠA ŭ Čornym mory: maŭlaŭ, my razharnuli kompleks bierahavoj abarony i adkryli jaho dla spadarožnikaŭ, kab amierykancy ŭbačyli i žachnulisia… Ale čamuści nichto nie patłumačyŭ Pucinu maleńkuju detal: dalokaść stralby rasijskaha kompleksu — 250 km, a dalokaść palotu kryłatych rakiet z amierykanskaha eśminca — 2,5 tysiačy (!) km. Kali pačniecca surjoznaja vajna, kompleksy, jakija rasijski lidar panatyrkaŭ u Krymie, buduć źniesieny šostym fłotam ZŠA ź Mižziemnaha mora, navat nie zachodziačy ŭ Čornaje mora.
Akramia techničnaha boku pytańnia, jość i psichałahičny. Vy surjozna dumajecie, što čałaviek, jaki štohod źnikaje z publičnaj prastory na 7—10 dzion, kab zrabić sabie fejślift [padciažku tvaru — «Hardon»] i napampavać siabie botaksam, zdolny raźviazać jadziernuju vajnu? Bo ad zvarotnaha ŭdaru botaks raspłavicca, paciače ad strachu.
— Vy prosta zajzdrościcie, što ŭ prezidenta RF z kožnym hodam usio mienš i mienš marščyn.
— Kab nacisnuć jadziernuju knopku, treba być apantanym manijakalnaj idejaj, a Pucin — rab tolki dvuch całkam ziamnych žadańniaŭ: padoŭžyć žyćcio da biaskoncaści i nazaŭždy zastacca va ŭładzie. Vy źviarnuli ŭvahu na važnuju detal na sustrečy ŭ Minsku?
— Na 17-časovych pieramovach u Minsku ŭ lutym 2015 było šmat važnych detalaŭ. Pra jakuju kankretna vy kažacie?
— Pačatak pieramoŭ, Mierkiel, Ałand, Parašenka i Pucin uvachodziać u zału. Łukašenka sam usich rassadžvaje. Raptam da prezidenta Biełarusi padskokvaje rasijski lidar i ledź nie z ruk vyryvaje kankretnaje kresła. Uźnikaje zamiašańnie. Viedajecie, čamu? Bo vyšynia kresła — najvažniejšy faktar ciapierašniaj zamiežnaj palityki RF. Kresła pavinna być vysokim, kab Pucin nie vyhladaŭ kurdupielem. Adnačasova kresła nie pavinna być zanadta vysokim, kab nožki prezidenta RF nie boŭtalisia ŭ pavietry. Padrychtoŭka kresła dla Pucina — najvažniejšaja zadača pierad kožnym jaho źjaŭleńniem na publicy, hetaje kresła rychtujuć zahadzia. A tut Łukašenka pa niaviedańni kamuści inšamu «zapavietnaje» kresła prapanuje. Ledź Minskija pieramovy nie sarvaŭ. A vy kažacie «čyrvonuju knopku nacisnuć».
— Kali jadzierny šantaž — blef, čamu Zachad tak mlava reahuje na vajennuju ahresiju Rasiei va Ukrainie?
— Ciapierašniaje supraćstajańnie Vašynhtona i Maskvy nahadvaje ŭzajemaadnosiny ZŠA-SSSR kanca 1970-ch. Amieryku tady ŭznačalvaŭ libieralny i miakki Džymi Karter, jaki sprabavaŭ z usimi žyć družna. Zamiest taho kab skarystacca hetym i palepšyć adnosiny z ZŠA, Saviecki Sajuz pačaŭ surjozny najezd — u Afhanistan ŭlez, rakiety SS-20 na Jeŭropu naceliŭ. U vyniku paśla Kartera ŭ 1981 hodzie prezidentam staŭ žorstki Ronald Rejhan, jaki vyrašyŭ pakončyć z vychadkami SSSR. Jon ŭźniaŭ vydatki na ŭzbrajeńnie. U adkaz savieckija hienierały pačali vyklikać Palitbiuro i Hienieralnaha sakratara CK KPSS: maŭlaŭ, amierykancy rychtujuć pieršy ŭdar pa Savieckim Sajuzie. Na samaj spravie Rejhan hetaha nie płanavaŭ.
— Jak nie płanavaŭ, kali mienavita padčas prezidenctva Rejhana «chałodnaja vajna» pamiž ZŠA i SSSR dasiahnuła pika?
— U krasaviku 1985 mianie ŭ jakaści karespandenta TASS nakiravali ŭ Vašynhton. Žurnalistyka była prykryćciom, ja pryjechaŭ z zadańniem «nie prahladzieć padrychtoŭku ZŠA da raptoŭnaha rakietna-jadziernaha ŭdara pa SSSR». Takoje ž zadańnie atrymali ŭsie maje kalehi pa linii palityčnaj vyviedki. Mnie chapiła troch miesiacaŭ, kab zrazumieć: zadańnie — poŭnaja łuchta.
Spačatku ja navat padumaŭ, što, moža, čahości nie razumieju. Źviarnuŭsia da inšych supracoŭnikam rezidentury, ale jany ŭsie byli sa mnoj zhodnyja. I analityki Hałoŭnaha raźviedvalnaha ŭpraŭleńnia hetak ža ličyli. Ale ŭsio družna rapartavali ŭ Maskvu pra toje, što praklaty Pientahon rychtujecca da previentyŭnych ŭdaraŭ pa SSSR.
— Čamu supracoŭniki savieckaj zamiežnaj vyviedki chłusili centru?
— U Palitbiuro CK KPSS, jakoje kiravała dziaržavaj, pastajanna išła prychavanaja baraćba. U kancy 1970-ch kiraŭnictva Minabarony SSSR i KDB uvajšło ŭ zmovu i prydumała nieisnujučuju pahrozu raptoŭnaha rakietna-jadziernaha napadu z boku ZŠA.
— Navošta?
— Kab pałochać inšych členaŭ Palitbiuro, vialikaja častka jakich składałasia z 80-hadovych marazmatykaŭ. Pahroza ŭzmacniła važnaść i značnaść Minabarony i KDB. Pradstaŭniki siłavych viedamstvaŭ pačali atrymlivać bolš hrošaj ź biudžetu, uznaharody, zorki, łampasy. Ad savieckich raźviedčykaŭ patrabavali davać infarmacyju ab padrychtoŭcy rakietnaha ŭdaru z boku ZŠA. Kali ty rapartavaŭ, što pahrozy niama, ciabie tut ža adklikali nazad u SSSR jak niedastatkova padrychtavanaha supracoŭnika.
U vyniku ŭ SSSR paŭstali dźvie paralelnyja realnaści: adna vydumanaja, jakaja składałasia ŭ hałavie ŭ kiraŭnictva na padstavie tych dakładaŭ, jakija jamu pastupali ŭ adkaz na fejkavyja zadańni, inšaja — realnaje žyćcio ŭ krainie i za miažoj. Na peŭnym etapie pamiž dźviuma realnaściami paŭstała prorva: viarchuška zajmałasia virtualnymi pahrozami, a ekanomika dziaržavy raskładałasia, kraina hniła znutry i ŭ 1991 hodzie raspałasia. Roŭna toje ž samaje zaraz adbyvajecca i ŭ Rasii. Jak i SSSR, jaje razvalvajuć siłaviki va ŭładzie.
— Ahučcie proźviščy hienierałaŭ, čyja zmova, pa-vašamu, pryviała da razvału SSSR.
— Pačałosia ŭsio sa staršyni KDB Juryja Andropava i ministra abarony Dźmitryja Uścinava. Ich inicyjatyvu padchapiŭ adzin z najbližejšych paplečnikaŭ Andropava, moj niepasredny načalnik (jon tady ŭznačalvaŭ zamiežnuju raźviedku SSSR) Uładzimir Kručkoŭ. Usie ministry abarony Savieckaha Sajuza, až da Dźmitryja Jazava, taksama ŭ hetym udzielničali.
Darečy, tolki dziakujučy tamu, što Kručkoŭ paśpiachova pałochaŭ Palitbiuro amierykanskimi rakietami, jon i staŭ staršyniom KDB, atrymaŭ hienierała armii. Paśla hetaha ŭ jaho kančatkova pajechaŭ dach i jon pajšoŭ na žnivieński putč 1991 hoda, paśla jakoha SSSR ruchnuŭ.
— Vy nie pierabolšvajecie rolu savieckich hienierałaŭ? U rešcie rešt, mienavita Rejhan uciahnuŭ Sajuz u honku ŭzbrajeńniaŭ i abvaliŭ suśvietnyja ceny na naftu, što kančatkova padarvała ekanomiku SSSR.
— Pytańnie: «Ci praŭda, što Ameryka ŭvajšła ŭ zmovu z Saudaŭskaj Aravijaj, kab abrynuć suśvietnyja ceny na naftu?» vie-je-jelmi dyskusijnaje. U Rasiei taksama kryčać: maŭlaŭ, ZŠA damovilisia z Saudaŭskaj Aravijaj. Ja aceńvaju praŭdzivaść hetaha śćviardžeńnia 50 na 50.
Rejhan sapraŭdy uciahnuŭ SSSR u honku ŭzbrajeńniaŭ, ale saviecki hienieralitet z zadavalnieńniem i zusim biazdumna jaje padchapiŭ, nie razumiejučy, što heta zahubić ekanomiku. Mienavita kiraŭnictva Minabarony i KDB staviła pierad Palitbiuro zadaču adkazvać ZŠA adzin da adnaho: kali amierykancy razhortvajuć rakietu — i my pavinny, kali razhortvajuć padvodnuju łodku — značyć, i my abaviazanyja. Jak vajennaje spabornictva z ZŠA adabjecca na ekanomicy ŭ SSSR — pra heta asabliva nie dumali. U vyniku pupok raźviazaŭsia i ŭsio zahinuła. Absalutna anałahičnyja padziei adbyvajucca ciapier u Rasiei: siłaviki hienierujuć fejkavyja pahrozy zvonku, prymušajuć ŚMI i ŭłasnyja raźviedsłužby ich tyražavać, a paśla sami ž u ich vierać.
Chočacie hrandyjoznuju historyju, pra jakuju mała chto pamiataje? Heta ab łohicy isnavańnia i SSSR, i Rasii. U druhoj pałovie 1970-ch u Savieckim Sajuzie stvaryli rakiety SS-20 siaredniaj dalokaści. Ni kankretnaj mety, ni kankretnaj zadačy nie było: sprajektavali, skanstrujavali, i ŭsio. Asabisty savietnik Brežnieva na zakrytym bryfinhu ŭ pasolstvie raspaviadaŭ nam: aeradrom, Leanid Iljič adpraŭlajecca ŭ zamiežnyja pajezdki, členy Palitbiuro jaho supravadžajuć. Raptam da Brežnieva padychodzić ministr abarony Uścinaŭ, ź jakim jany na «ty», bo z časoŭ Vialikaj Ajčynnaj znajomyja byli. «Loń, — kaža Uścinaŭ, — my rakiety zrabili, nie balistyčnyja, da ZŠA nie dalaciać, ale Jeŭropu nakryjuć. Treba niešta ź imi rabić, hrošy patracili, vytvorčaść naładzili, a kudy padzieć — niezrazumieła. Moža, raźmieścim ich u zachodniaj častcy Ukrainy i Biełarusi, chaj stajać?». Niedaloki Brežnieŭ, jakija ŭpadaŭ u marazm, adkazvaje: «Davaj, Dzima, davaj!». Voś i ŭsio abmierkavańnie stratehičnaha pytańnia.
Tak biez usialakaj realnaj pryčyny SSSR razharnuŭ rakiety SS-20, ZŠA niaŭciamna achnuli i ŭ adkaz razharnuli ŭ Jeŭropie balistyčnyja rakiety «Pieršynh-2», padlotny čas jakich da Maskvy byŭ usiaho 8—10 chvilin. Ciapier achnuli ŭ Maskvie, i pačałasia baraćba za mir. Pucin moža dastukacca sa svaimi pahrozami, i ZŠA ŭspomniać pra «Pieršynhi» abo ich sučasnyja madyfikacyi. Kali ciapier ich raźmiaścić, naprykład, u Prybałtycy, to padlotny čas skarocicca da čatyroch chvilin. Z ulikam taho, što ciapier rakiety zvyšhukavyja, da Maskvy dalaciać i zusim za 2—2,5 chviliny. Voś i ŭsio vyrašeńnie pytańnia ab jadziernaj vajnie.
— Pucin navažycca na šyrokamaštabny vajenny nastup na Ukrainu?
— U raźviedcy i analitycy važnyja detali, ja ich nie viedaju, ale baču dźvie surjoznyja rečy. Pa-pieršaje, kancentracyja rasijskich vojskaŭ na miažy z Ukrainaj ŭžo nadzvyčajnaja. Trymać biez spravy takaja kolkaść ludziej nielha, jany raskładajucca i pieratvarajucca ŭ niebiaśpiečnuju dla samoj Rasiei siłu.
Z druhoha boku, RF vielmi nieabchodna, kab Zachad źniaŭ ź jaje sankcyi i nie ŭvioŭ novych. Niadaŭna premjer-ministr Dźmitryj Miadźviedzieŭ stahnaŭ, dakładvajučy ab stanoviščy spraŭ u krainie. Kali Pucin navažycca na nastup, ekanomika Rasiei nie vytrymaje novych sankcyj. Ale treba ŭličvać faktar «terytaryjalnaha ŭpraŭleńnia KDB», jarkim pradstaŭnikom jakoha źjaŭlajecca Pucin. Jak kazaŭ niabožčyk Bierazoŭski: «Ciažka prahnazavać łohiku idyjotaŭ».
— Tady patłumačcie mnie łohiku prezidenta ZŠA, jaki tarmozić pastaŭki Ukrainie śmiarotnaj zbroi.
— Abamu jakraz zrazumieć možna: kali amierykanskuju zbroju kinuć hetak ža, jak i ŭkrainskuju pry adstupleńni sił ATA z Debalcava, budzie skandał, i adkaznaść za heta paniasuć nie sienatary, jakija vystupajuć za vajennuju dapamohu Ukrainie, a asabista Barak Abama. Heta naniasie mocny ŭdar pa pretendentu na post prezidenta ZŠA ad Demakratyčnaj partyi. Abama pavinien hodna pakinuć prezidencki post, inakš jaho imia budzie zhańbavanaje.
…Ciapier los Rasii ŭ značnaj stupieni zaležyć ad prezidenta ZŠA. Padpisaŭšy ŭsiaho dźvie papierki, biez usialakich jadziernych udaraŭ Abama moža pahruzić RF u pieradynfarktny stan.
— Možna z hetaha miesca padrabiaźniej?
— Pieršaje: najbujniejšyja naftavyja manapolii ŭžo cisnuć na Abamu, patrabujučy źniać abmiežavańni na ekspart amierykanskaj syroj nafty, jon pakul supraciŭlajecca, ale nadzieja jość. Kali Abama padpiša hetuju papieru, suśvietnyja ceny na naftu abrynucca.
Druhoje: ekspart zvadkavanaha hazu. Pa stanie na studzień 2015 hoda na stale Abamy lažała prykładna 100 zajavak na ekspart zvadkavanaha hazu z ZŠA, pry hetym zadavolena tolki piać ź ich. Ale na prezidenta i tut ciśnie mahutnaje łobi. Čakajecca, što praź siem-vosiem tydniaŭ pieršaja partyja pojdzie ŭ Jeŭropu. Kali buduć źniatyja abmiežavańni na ekspart amierykanskaha zvadkavanaha hazu, suśvietnyja ceny na jaho taksama abrynucca.
I ŭ pieršym, i ŭ druhim vypadku Kramlu kaniec. Viedajecie, u čym unikalnaść Rasii? Narmalnyja krainy pry dobraj ekanomicy zaŭsiody narmalnyja. Rasija ž stanovicca razumnaj ŭ zamiežnaj palitycy tolki tady, kali maje surjoznyja ekanamičnyja prablemy. Jak tolki ŭ RF źjaŭlajucca lišnija hrošy, u Kramla jedzie dach: pacany zabyvajucca i rasstaŭlajuć palcy viejeram. Rasija — kraina nietradycyjnaj aryjentacyi, u tym sensie, što ŭ stratehičnym płanie ŭ joj usio robicca praz adno miesca. Kali Zachad nie zdymie sankcyi, praz dva hady Rasija abryniecca.
U naftavych śvidravinach, jakija ciapier raspracoŭvaje RF, pavodle acenak roznych śpiecyjalistaŭ, nafty zastałosia prykładna na dva hady. Novych radoviščaŭ u suviazi z zachodnimi sankcyjami Rasija raspracoŭvać nie moža. Takim čynam, praz dva hady kraina zastaniecca biez nafty.
— Moža, sprava nie ŭ samoj Rasiei, a ŭ jaje ciapierašnim palityčnym kiraŭnictvie?
— Časam mnie zdajecca, što Pucin — ahient złaviesnaj suśvietnaj zakulisy, jaki atrymaŭ zadańnie raz i nazaŭždy skončyć z Rasijaj. Zamiest taho kab naładžvać narmalnyja adnosiny z toj ža Jeŭropaj, ekspart hazu i nafty ŭ jakuju składaje lvinuju dolu rasijskaha biudžetu, Pucin pačaŭ sabačycca z Zachadam. Navat u razhar «chałodnaj vajny» kramloŭskija starcy nikoli nie šantažavali zachodnija krainy pastaŭkami nafty i hazu. Ni-ko-li. Pakolki navat idyjot razumieje, što siekčy suk, na jakim siadziš, — heta kontrpraduktyŭna. A kryki: maŭlaŭ, u situacyi z Ukrainaj NATA sam vinavaty, bo pačaŭ nabližacca da rasiejskich miežaŭ. Heta ž Pucin adradziŭ NATA. Da ahresii Rasii Aljans isnavaŭ praktyčna tolki na papiery, zatoje ciapier ažyŭ. Pucin uvarvaŭsia va Ukrainu nibyta dla taho, kab tudy nie ŭvajšoŭ NATA. Ale ciapier sałdaty NATA ŭžo ŭ Prybałtycy, na miežach RF. «Darahija rasijanie» pavinny skazać za heta dziakuj Pucinu.
U SSSR u kancy 1980-ch, za dva hady da žnivieńskaha putču, nas pieraviali na analityčnuju pracu. My źbirali infarmacyju z usiaho Sajuza, sprabavali zrazumieć, što adbyvajecca. Tady ja ŭbačyŭ vyraznyja prykmiety chutkaha raspadu dziaržavy. Tyja ž prykmiety ja ciapier baču i ŭ Rasii. Pucin mnohaje zrabiŭ dla taho, kab nastupnym prezidentam ZŠA staŭ novy Rejhan i kab palityka strymlivańnia RF nadoŭha stała zamiežnapalityčnym kursam Vašynhtona. Va ŭmovach hłabalizacyi pieratvarycca ŭ zamknionaha ŭ sabie izhoja — heta značyć pieratvaryć RF u treciasortnuju dziaržavu ci ŭvohule jaje źniščyć. Ale Pucin usio robić dla hetaha, bo ličyć, što heta adziny sposab dla jaho, kab pratrymacca kala karyta da samaj truny.
— Kali Pucin sydzie, varožaść Rasii da Ukrainy spynicca?
— Nie. Na žal, heta histaryčny los Ukrainy, chto b ni pryjšoŭ da ŭłady ŭ Kramli. Rasija nie zasvoiła najvažniejšaj aksijomy: pampiersy i palitykaŭ treba mianiać rehularna. Kraina praciahvaje chadzić u vykarystanych pampiersach, a ŭsie, chto prychodziać u Kreml, sprabujuć zastacca tam naviečna, pieratvarajučy krainu ŭ bałota. Heta nacyjanalnaja ideja i trahiedyja Rasii, jakaja jaje zahubić. Mienavita tamu isnavańnie adkrytaj, demakratyčnaj i paśpiachovaj Ukrainy dla Kramla jak kostka ŭ horle.
Chto pryjdzie na źmienu Pucinu? Znoŭ-taki, ludzi z «picierskaj Žmierynki». Naprykład, były dyrektar FSB, a ciapier sakratar Rady biaśpieki RF Mikałaj Patrušaŭ. Jon, jak i Pucin, pracavaŭ u leninhradskim ŭpraŭleńni KDB, byŭ śpiecyjalistam pa arhanizacyi palavańnia i rybałki dla kiraŭnictva. Taki «jehier» byŭ praktyčna ŭ kožnym upraŭleńni KDB, vyvoziŭ načalstva na pryrodu, nakryvaŭ palanu, a ciapier kiruje Radaj Biaśpieki. Ale kali na čale zhrai lvoŭ staić baran, to lvy pieratvarajucca ŭ statak baranoŭ. Nie važna, kolki razumnych ludziej u rasijskich strukturach, kali ich uznačalvaje Vova Pucin.
