Hety tekst naradziŭsia paśla znajomstva z čarhovym «analityčnym» artykułam, centralnaj tezaj jakoha było zžyvańnie biełaruskaści ź EHU.
Atrymałasia jak zaŭsiody chlostka i vykryvalna, ale aŭtar, hodny naohuł žurnalist, nie pacikaviŭsia pazicyjaj samich jehušnikaŭ. Vidać bolš nie ŭsprymaje ich u jakaści subjektu z ułasnaj pazicyjaj.
Heta pamyłka, jakaja śviedčyć ab nierazumieńni situacyi va ŭniviersitecie, a taksama ab tym, što ŭ dačynieńni da EHU ŭ miedyjnym dyskursie ŭžo skłaŭsia ŭstojlivy nabor schiemaŭ myśleńnia.
Heta baluča-niespraviadliva, i tamu ja vyrašyŭ ahučyć nabalełaje. Ničoha novaha. Usio heta ŭžo prahavorvałasia i ŭ 2004-m, i ŭ 2009-m, i ŭ 2014-m, najbolš kryzisnych dla ŭniviersiteta hadach. Ale ž zacirajecca, i tamu niekatoryja, lohka źnievažajučy ŭniviersitet, navat nie da kanca ŭśviedamlajuć sam pradmiet havorki. Dyk voś:
Pra što havorka?
EHU — heta kalektyŭnaja mara, jakaja na siońniašni dzień abjadnała dziasiatki tysiač čałaviek. Mara ab pieramienach i ab jeŭrapiejskaj pierśpiektyvie dla Biełarusi. Bieź pierabolšańnia — dziasiatki tysiač! Heta vykładčyki i supracoŭniki, jakija sarvalisia abo amal štomiesiac zryvajucca z domu, ryzykujučy, pakidajučy siemji dy staryja akademičnyja kalektyvy. Heta studenty i ich baćki, hatovyja inviestavać čas i materyjalnyja srodki ŭ budučyniu, jakija daviarajuć nam, a my ŭ svaju čarhu nie možam nie nieści za ich adkaznaść. Heta narešcie samyja roznyja prafiesijnyja asiarodki, jakija karystajucca infrastrukturnymi mahčymaściami EHU, palityčnyja aktyvisty, jakija viedajuć, što zaŭsiody ŭ vypadku dramatyčnych padziej žyćcia znojduć u nas padtrymku. Možna śmieła śćviardžać: nivodnaja z palityčnych partyj abo hramadskich ruchaŭ u siońniašniaj Biełarusi nie maje takoj kolkaści matyvavanych prychilnikaŭ. Takich, jakija spravaj dakazali svaju prychilnaść. U nas hety pakazčyk nadzvyčaj vysoki, niahledziačy na ŭsie skandały. EHU — faktyčna samy stary i samy ŭstojlivy niedziaržaŭny biełaruski prajekt.
Nidzie niama stolki mahčymaściaŭ dla biełaruskaha akademičnaha i tvorčaha samavyjaŭleńnia, jak u EHU. Tołki ŭ «aŭtarytarnym» EHU mahčyma kab adrazu niekalki studentaŭ (zaŭvažu, z nadzvyčaj alternatyŭnaj pazicyjaj) uvachodzili ŭ skład univiersiteckaha sienata, a staršynia Studenckaha pradstaŭnictva pa ŭsim vidać z hetaha hoda ŭvojdzie ŭ Kirujučuju radu ŭniviersiteta. EHU padtrymaŭ zvolnienych haradzienskich vykładčykaŭ Andreja Čarniakieviča dy Innu Sorkinu. Padtrymaŭ Valera Bułhakava, kali toj mieŭ prablemy ŭ Biełarusi. U EHU pracujuć Siarhiej Chareŭski, Hienadź Sahanovič, Viktar Marcinovič, Andrej Kurejčyk. Dy šmat chto! Dzie jašče znojdziecie taki «antybiełaruski» kalektyŭ? A da niadaŭniaha času pracavali Ihar Babkoŭ, Maksim Žbankoŭ, Iryna Dubianieckaja, Aleś Smalančuk, Andrej Kazakievič. Za 22 hady svajho isnavańnia ŭniviersitet, jak mahnit, paśpieŭ pryciahnuć bieźlič naroda. Vy naohuł šmat znojdziecie biełaruskich intelektuałaŭ, publičnych asob, jakija nikoli nie mieli suviaziaŭ ź EHU, nie realizoŭvali praz univiersitet svaje tvorčyja i arhanizacyjnyja ambicyi?
Zaraz z-za finansavaha stanovišča ŭ ciažkaj situacyi znachodzicca našaja vydavieckaja prahrama. Ale ž kincie vokam kolki knižak vydadziena da siońnia. I jakich! Uziać chacia b zakryty ŭžo daśledčy centr CASE pad kiraŭnictvam biaskonca pavažanaha mnoj Paŭła Cieraškoviča. Paraŭnajcie kolki časopisaŭ i manahrafij vydadziena pry jaho niepasrednym udziele za apošnija piać hadoŭ i kolki za ŭvieś-uvieś čas jahonaj ža pracy ŭ BDU? A chto-niebudź sprabavaŭ paraŭnać jakaść humanitarnaj litaratury, što vydajecca EHU dy biełaruskimi ŭniviersitetami?
Adkul skandał?
EHU pačynaŭsia, raźvivaŭsia i žyvie za košt samych jaskravych asob biełaruskaj sučasnaści. I raptam akazałasia, što hety miedal maje svoj advarotny bok. Usia sieryja skandałaŭ u EHU — heta šerah mižasabovych kanfliktaŭ inicyjatyŭnych, razumnych ludziej. U tym liku zdolnych na farmavańnie kamandaŭ adnadumcaŭ, zdolnych artykulavać svaju pazicyju chlostka, pierakanaŭča, i ŭ hetym azarcie — časam biezadkazna. Šmat z tych, chto pa roznych pryčynach ciapier nie z nami, u tym liku dobraja častka intelektuałaŭ, pieraličanych vyšej, publična vykazvajuć niehatyŭ da ŭniviersiteta. Robiać jany heta čaściakom z pazicyi pakryŭdžanych, i heta vielmi mocna determinuje arhumientacyju. Ja viedaju, situacyja była składanaja, zroblenyja pamyłki. Šmat kaho pakryŭdzili niespraviadliva, ale ci heta padstava rabić biezadkaznyja spravy nakštałt pikieta pierad kanfierencyjaj donaraŭ? Abo kidać biezadkaznyja słovy z abvinavačvańniami ŭ adsutnaści akademičnych svabodaŭ? Ci jašče, kryj boža, u adsutnaści biełaruskaści! Jak naprykład kandydat u rektary Alaksandr Milinkievič, jaki na sustrečach z akademičnaj supolnaściu abiacaŭ padtrymlivać univiersitet pry lubym pryznačanym rektary, a daznaŭšysia ab rašeńni Kiraŭničaj rady adrazu zajaviŭ: «EHU bolš nie budzie słužyć Biełarusi». Dziakuj za padtrymku, Alaksandr Uładzimiravič!
Čaho chavać, univiersitet nie tolki pryciahvaŭ intelektuałaŭ, ale ž i šmat kaho adšturchnuŭ. Nie tamu što kiepski/antybiełaruski/aŭtarytarny, ci što tam jašče nam zvyčajna zakidajuć, a prosta tamu što arhanizacyjnaje raźvićcio maje svaje peŭnyja zakony. Pryhadajcie lubuju arhanizacyju z doŭhaj historyjaj: ludzi kanfliktujuć, sychodziać, kidajucca abvinavačvańniami, ale heta nie značyć što praca kalektyvu nie maje sensu i ŭsio idzie na dno. Prablemy našy — vytvornyja z samoj łohiki žyćcia. A padajucca jany takimi vialikimi i niekamu navat apakaliptyčnymi vyklučna z-za ŭbostva ahulnaha biełaruskaha łandšaftu. U nas kožnaja kupinka padajecca horkaj, a EHU dyk naohuł… Šmat u kaho ŭniviersitet jak bialmo na voku. I nie kažy, zručnaja mišeń. Prycišcie emocyi! Ci nie nadakučyła vam pulać pa zubry?
Što budzie dalej?
Dalej akademičnuju supolnaść čakaje šmat prablem i novych sprečak, vyklikanych nieabchodnaściu bałansiroŭki biudžetu i mahčymaj pieraarhanizacyjaj univiersiteta. Studentaŭ jak i raniej čakajuć biassonnyja nočy, pot i časam ślozy ad składanych tekstaŭ, dedłajnaŭ i zaniatkaŭ na zamiežnych movach. Lahčej za ŭsio baćkam — jany prosta buduć hanarycca svaimi dziećmi, jakija ŭžo adarvalisia i palacieli ŭ svoj novy śviet. Dla tych, dla kaho EHU źjaŭlaŭsia majakom, naohuł ničoha nie źmienicca. EHU praciahnie padtrymlivać vas što b tam nie kazali!
Dalej — pracujem.
