U Biełarusi kardyjolah Andrej Bandarčuk pracavaŭ pa raźmierkavańni i žyŭ «ad pałučki da pałučki». U ZŠA jon vučyć inšych lekaraŭ medycynie i zaŭvažaje šmat plusoŭ u biełaruskaj medyčnaj systemie.
Pra toje, čamu amerykanskija lekary dapuskajuć bolš pamyłak, čamu indusu praściej stać doktaram u ZŠA, čym biełarusu, a taksama dzie bolš vučacca studenty medycyny, biełaruski lekar u Ńju-Jorku Andrej Bandarčuk raspaviadaje ŭ interviju Radyjo Svaboda.
«Studenty-medyki ŭ ZŠA viedajuć bolš za biełaruskich lekaraŭ»
— Jak ty apynuŭsia ŭ Amerycy?
— Ja pryjechaŭ u ZŠA ŭ 2007 hodzie — tady ź Biełarusi było praściej siudy trapić medbratam i lekaram. U Miensku ja skončyŭ medyčny kaledž i pajšoŭ u meduniversytet. Adpracavaŭ try hady ŭ Mahilovie pa raźmierkavańni, potym pracavaŭ u Miensku. Kali pryjechaŭ u ZŠA, vyrašyŭ pasprabavać pastupić tut u rezydenturu, kab atrymać licenziju na prafesijnuju dziejnaść. Kab było zrazumieła: paśla rezydentury lekar moža lačyć pacyjentaŭ samastojna, biez nahladu starejšych kalehaŭ. Ciapier ja — šef-rezydent u vialikaj prahramie pa ŭnutranych chvarobach u Ńju-Jorku, jakaja naličvaje amal sotniu rezydentaŭ. Maja zadača — arhanizoŭvać i kantralavać ichniuju pracu, kali jany pracujuć z maimi pacyjentami, vučyć ich medycynie i praktyčnaj pracy z chvorymi.
— Nakolki ja viedaju, tut vielmi vysokaja kankurencyja siarod lekaraŭ.
— Tak, ispyt na lekara treba było zdać nia prosta dobra, a na vielmi vysokuju adznaku. Bo kali ty zdasi na kiepski bał, to ciaham siami hadoŭ nia maješ prava na pierazdaču. A ź nizkim, niekankurentnym bałam ciabie navat na interviju na pracu nie pakličuć. Tamu ludzi tut vučacca sapraŭdy šmat. My nia vielmi da takoha prystasavanyja, navat anhielskaja mova nie ŭva ŭsich dobraja. Tyja ž indusy jašče ź pieršaha kursu ŭniversytetu vučacca pavodle amerykanskich padručnikaŭ i vyvučajuć toje, što treba, kab zdać ispyty ŭ ZŠA.
— Kolki ty musiŭ rychtavacca?
— Ja vučyŭsia paŭtara hoda, ale siadzieŭ jak manach u kielli — dzień u dzień, pa 10 hadzinaŭ, z redkimi karotkimi vychodnymi. Treba było zdać try ispyty, ź ich adzin praktyčny, kab atrymać dazvoł na pastupleńnie ŭ rezydenturu. U mianie atrymałasia, i mianie ŭziali ŭ špital «Jamajka» ŭ Ńju-Jorku. Nia samy lepšy špital, ale imihrantam ciažka adrazu znajści pracu ŭ dobrym špitali. U Biełarusi ja specyjalizavaŭsia ŭ kardyjachirurhii — majho bała na ispytach u ZŠA było dastatkova, kab być kankurentnym u hetaj sfery. Ale ja vyrašyŭ zaniacca ŭnutranymi chvarobami.
— Ty skazaŭ, što ŭ Biełarusi skončyŭ medkaledž, vučyŭsia ŭ medyčnym univery, pracavaŭ lekaram. I niahledziačy na heta, musiŭ paŭtara hoda vučycca, kab zdać ispyty? Niaŭžo prahrama tak adroźnivajecca?
— Tut studenty medycyny viedajuć bolš, čym niekatoryja biełaruskija lekary. Bo tut vielmi hruntoŭna ŭsio vykładajecca. Ja musiŭ znoŭ vyvučać neŭralohiju, psychijatryju, bijachimiju i inšyja pradmiety. Na psychijatryju, naprykład, u Biełarusi dajecca ŭ sumie niekalki tydniaŭ — zdaŭ i zabyŭ. Tut heta vielmi istotna, bo ty musiš viedać, čamu pacyjent pavodzić siabie tak, a nie inakš. Taksama my nia viedajem mikrabijalohii na takim uzroŭni, malekularnaj bijalohii, hienetyki.
Viadoma, tyja biełaruskija lekary-specyjalisty, jakija ŭžo pracujuć, buduć viedać praktyčna toje samaje, što i ichnija amerykanskija kalehi. Hałoŭnaje adroźnieńnie ŭ tym, što ŭ Biełarusi hetyja viedy atrymlivajuć na pracy, a tut — va ŭniversytecie i rezydentury. Tut universytet rychtuje specyjalista, jaki adrazu pojdzie pracavać. I tut chočaš nia chočaš, ale dziela zdačy ispytaŭ na dobryja bały i mahčymaści trapić u rezydenturu musiš vučyć usio — navat toje, čym nie planuješ paźniej zajmacca.
«U Biełarusi medycyna lepšaja, čym u Amerycy»
— Z tvajoj siońniašniaj perspektyvy jak možna paraŭnać medyčnyja sfery ŭ abiedźviuch krainach?
U Biełarusi medycyna ŭ niejkim sensie lepšaja, čym u Amerycy. Jana bolš nakiravanaja na čałavieka. Kali pacyjent pastupaje ŭ špital u Amerycy, jahony pieravod z pryjomnaha pakoja ŭ pałatu moža zaniać da piaci hadzin. U Biełarusi my ciaham 90 chvilin musili pahladzieć čałavieka, zrabić analizy i pieravieści na pavierch. Taksama lekary ŭ Biełarusi značna niedaacenienyja, bo tut, kab trapić da kardyjolaha ci inšaha lekara, možna adstajać miesiac u čarzie, kali niama takoj vostraj nieabchodnaści. U Biełarusi da hałoŭurača zajšoŭ — i ciabie abaviazkova prymuć pa-za čarhoj, navat kali niama ekstranych pakazańniaŭ. U Štatach tvoj lekar — primary medical doctor — vyrašaje, ci dać tabie nakiravańnie da specyjalista. Kali nakiravańnia niama, ty ŭsio roŭna možaš pajści na kansultacyju, ale musiš zapłacić. A košty medyčnych pasłuh tut vielmi vysokija.
— Dzie bolš jakasnaja medycyna?
U Biełarusi možna zrabić usio toje samaje, što i tut. U Miensku dakładna možna znajści taki špital, dzie robiać samyja vysokatechnalahičnyja aperacyi. Nakont intervencyjnaj kardyjalohii i arytmalohii ŭ Biełarusi mahu skazać, što našy lekary nie adstajuć ad amerykanskich. Viadoma, u Biełarusi, mahčyma, kryšačku nie dahaniajuć Ameryku i astatni śviet nakont technalohijaŭ. Vynachodzicca ŭsio mienavita tut, u Amerycy i inšych zachodnich krainach, a potym užo prychodzić u Biełaruś i dalej na ŭschod.
«Ź infarktam u Biełarusi lažać dva tydni, u ZŠA — paru dzion»
— Biaspłatnaja medycyna ŭ Biełarusi — mit ci praŭda?
— Praŭda! Medycyna ŭ Biełarusi adnosna biaspłatnaja. Ja ŭ Biełarusi palačyŭ svoj zub za 7 dalaraŭ u płatnaj paliklinicy. Tut navat sa svajoj strachoŭkaj ja b zapłaciŭ kala 100 dalaraŭ. Viadoma, kali paraŭnać zarobki ŭ abiedźviuch krainach, to hetaja roźnica ŭžo takoj vidavočnaj nia budzie. U Biełarusi ludzi lečacca sa svaich padatkaŭ, u Štatach — pa strachoŭcy. Tut strachavyja kampanii rehulujuć vydatki na lačeńnie.
Čytaŭ naviny, što ŭ Biełarusi źbirajucca brać symbaličnuju płatu za naviedvańnie palikliniki ci prapanoŭvać ludziam z alkaholnaj ci narkatyčnaj intaksykacyjaj apłačvać svajo lačeńnie. Ja liču, što nievialikaja płata za medyčnyja pasłuhi dapamoža bolš adkazna stavicca da svajho zdaroŭja.
Jašče ŭ Biełarusi našmat daŭžej trymajuć pacyjenta ŭ špitali: dahladajuć, dajuć biaspłatnyja leki, ježu — heta ŭžo tvaja sprava, padabajecca jana tabie ci nie. U Amerycy adzin-dva lišnija dni ciabie naŭrad ci buduć trymać u špitali. Bo heta ŭsio vydatki, a špital ciabie nia budzie lačyć ad taho, što ličycca ŭžo vylečanym. Tamu, kali ź infarktam mijakarda ŭ Biełarusi možaš lažać paru tydniaŭ, to ŭ ZŠA — tolki dva-try dni. Štości sa straŭnikam — u pieršy dzień loh, na druhi — vypisali. Dahladajuć tut u zaležnaści ad jakaści špitala i jaho finansavaha stanovišča.
— Ale ty kažaš, što niešta ŭžo ličycca vylečanym — tady navošta trymać pacyjenta ŭ špitali tak doŭha?
— Ciažka skazać. 30% chvarobaŭ nia majuć nijakaj samatyčnaj padstavy. Čałaviek paprostu moža niejak psychalahična adčuvać siabie kiepska. Kali ty jaho vypisvaješ, a jon ličyć siabie niedalečanym, to dla jaho heta drenna. Tut pra heta viedajuć, tamu tut kožny dzień kličaš psychijatra, sacyjalnych pracaŭnikoŭ, jakija dapamahajuć z čałaviekam parazmaŭlać i pierakanać jaho, što ŭsio ŭžo dobra i možna iści. U Biełarusi heta nia tak raźvita. Kali b takich ludziej tam vypisvali adrazu, to było b bolš skarhaŭ, niezadavalnieńnia pacyjentaŭ.
— To bok balničnaha tut nia vyprasiš navat za cukierki?
— Nie, tut takoha niama. Nia chočaš na pracu — tabie nie zapłaciać. Ale zvyčajna pracoŭny kantrakt praduhledžvaje, skažam, 12 dzion balničnych. Ty telefanuješ na pracu i kažaš, što kiepska siabie adčuvaješ. Kali ŭ kantrakcie heta prapisana, to hety dzień tabie apłaciać.
Cukierki tut prynosiać ruskija pacyjenty, ale heta chutčej taki znak padziaki. My ich adrazu adkryvajem i častujem usich. Hrošaj nikoli nie dajuć, ale lekar i nia mieŭ by prava ich uziać, bo heta niezakonna.
«Lubaja pamyłka medyka ŭ ZŠA budzie zadakumentavanaja»
— Jak biełaruskija lekary vyhladajuć na tle inšych u ZŠA?
— Biełaruskija lekary dobryja i adkaznyja. Ale nam sapraŭdy jość čamu pavučycca ŭ amerykanskich kalehaŭ. Jany vielmi praduktyŭnyja. Kali ŭ Biełarusi niejkija rečy robiacca tolki na papiery, to tut ty musiš rabić svaju pracu jak naležyć. Heta i tamu, što inšyja ciabie mohuć «załažyć», i tamu, što zarobki tut našmat vyšejšyja — tut niama takoha, što žyvieš «ad pałučki da pałučki», jak u Biełarusi. Tamu sapraŭdy baiśsia za svajo miesca pracy. Ale, ź inšaha boku, kali niešta nie ŭvachodzić u abaviazki amerykanskaha lekara, to jon hetaha nia robić.
— U Biełarusi niadaŭna zdarylisia trahičnyja vypadki ŭ pryvatnych medcentrach, kali zahinuli maładyja dziaŭčaty. Paśla hetaha Ministerstva achovy zdaroŭja zładziła pravierki ŭ takich centrach. Čamu takoje mahło zdarycca i ci śviedčyć heta pra niajakasnuju medycynu ŭ Biełarusi? Mahčyma, raniej takija pravierki rabilisia na papiery?
— Takija pamyłki zdarajucca paŭsiul, «čałaviečy faktar» budzie zaŭsiody. Ale ŭ ZŠA našmat bolš kantrolu i mienš «prypisak». Naprykład, terapeŭt pryznačyŭ preparat, na jaki ŭ pacyjenta alerhija. Farmaceŭt abaviazkova patelefanuje i skaža: «Słuchaj, nia toj preparat». Ubivaješ u kamputary nazvu lekaŭ — technika pakaža, što nielha takoje vypisvać, bo ŭ čałavieka alerhija.
Kali pamyłka ŭsio ž zdaryłasia abo navat kali jaje praduchilili, hetaje zdareńnie budzie abaviazkova zadakumentavanaje. Mienavita tamu ŭ ZŠA pamyłak bolš, bo ich prosta lepš uličvajuć. Madel hetych pamyłak — jak syr ź dziračkami, dzie dzirki — słabyja viedy, biezadkaznaść, stomlenaść, niaŭvažlivaść. Važna, kab kavałki syru byli składzienyja tak, kab dzirak nie było. Tamu ŭ ZŠA lekary adzin adnaho praviarajuć, kab źmienšyć kolkaść pamyłak. Naprykład, padčas aperacyi — abaviazkovaja pravierka, skažam, z 10 punktaŭ: ci toj pacyjent — niekalki čałaviek źviarajuć birku; ci toje miesca aperacyi; i hetak dalej. I paśla aperacyi toje ž samaje. U Biełarusi mahu skazać dakładna, što padčas aperacyjaŭ taksama ŭsio praviarajuć. Ale toje, što adbyłosia ŭ pryvatnych medcentrach, aznačaje, što kantrolu adzin za adnym nie było, tamu adny lekary nie praduchilili pamyłki inšych.
— Ja čuła šmat nehatyŭnych vodhukaŭ pra reformu medycyny ŭ ZŠA. Ci praŭda, što kali ŭ ciabie niama strachoŭki, to ciabie nie palečać?
— Nie, tabie abaviazkova zrobiać usio toje, što patrebna, kab padtrymać tvajo žyćcio i zdaroŭje. Tabie prosta nia buduć rabić niejkich vysokatechnalahičnych i darahich pracedur, bieź jakich ty zmožaš abyścisia na dadzieny momant. Kali ŭ ciabie infarkt mijakarda, tabie biaspłatna pastaviać stenty, pry arytmii serca i redkim pulsie biaspłatna pastaviać stymulatar.
U lubym amerykanskim špitali jość pacyjenty, jakija pryjechali ŭ ZŠA nielehalna i ź imi niešta zdaryłasia. Tamu ŭ špitali im zrobiać, što treba, ale paźniej jość prablema z tym, kab ich vypisać. Hetym ludziam časta patrebnaja reabilitacyja, a nivodzin centar nie pahadžajecca ich brać, bo niama kamu apłacić dalejšaje lačeńnie. Redka, ale špital sam moža arhanizavać transpart i supravadžeńnie da krainy, adkul pryjechaŭ toj ci inšy pacyjent. Ale heta sapraŭdy vysokija vydatki. Ja viedaju takich pacyjentaŭ, jakija ŭžo pa 300–500 dzion znachodziacca ŭ špitali i nia mohuć być vypisanyja.
A hetuju reformu ja padtrymlivaju i liču, što ŭ kožnaha, chto žyvie ŭ ZŠA, pavinna być strachoŭka.
«U Amerycy lekaram daviarajuć bolš za ŭsio»
— Ty kazaŭ, što zarobki tut našmat vyšejšyja. Heta tamu što staŭleńnie da lekaraŭ tut, skažam, lepšaje? Ci prestyžnaja prafesija lekara ŭ ZŠA?
— Tut luby čałaviek z adukacyjaj budzie mieć bolšy zarobak, čym astatnija. Lekary tut vučacca bolš, i tak skłałasia, što zarobki lekaraŭ tut vysokija. I heta sapraŭdy ličycca prestyžnaj prafesijaj, tamu tut nikoli nie byvaje deficytu achvotnych pajści ŭ medycynu. Reklamnyja kampanii pravodzili daśledavańnie, pradstaŭniku jakoj prafesii najbolš daviarajuć u ZŠA, čyj vobraz vykarystoŭvajuć u reklamie. Ličycca, što ŭ Amerycy lekaram daviarajuć bolš za ŭsio.
— A jak zvyčajnaje žyćcio adroźnivajecca ŭ ZŠA i Biełarusi? Što ciabie šakavała, kali ty pryjechaŭ siudy?
— Ja dumaŭ, što tut usio bliščyć, što ŭsio samaje novaje, samaje sučasnaje, a ŭsio naadvarot. Kraina dosyć siaredniaja ŭ hetym planie. Skažam, toj ža Miensk značna pryhažejšy i čyściejšy za Ńju-Jork. Ale za ŭsim hetym stajać hrošy — tut ich vydatkoŭvajuć stolki, kolki patrebna, kab prybrać. I prybirajuć nia štodnia, a praź dzień-dva ci kolki patrebna. U Biełarusi bolš na heta vydatkoŭvajuć hrošaj, tamu tam čyściej.
Padabajecca, što ŭ ZŠA ty sam na siabie raźličvaješ i ŭsio zaležyć ad tvaich talentaŭ, pracavitaści i ryzykoŭnaści. Taksama padabajecca, što ludzi zaŭsiody adkrytyja da krytyki i prosiać, kab im ukazvali na ichnija pamyłki. Niekalki dzion tamu ja spyniŭ bryhadu svajho bosa i prymusiŭ ich vymyć ruki, kali zaŭvažyŭ, što niekatoryja ź ich źbiralisia hladzieć nastupnaha pacyjenta, nie pamyŭšy ruk paśla pieršaha. I bos byŭ mnie tolki ŭdziačny za ŭvažlivaść.
