«Mianie ŭvieś čas pytajuć, navošta ja viarnuŭsia, — kaža 31-hadovy Alaksiej Žadziejeŭ, jaki dva hady tamu pierajechaŭ z Bostana ŭ Biełaruś, dzie naradziŭsia i žyŭ da 13 hod. — A ja kažu: dobra tam, dzie ja».
Čamu viarnuŭsia, čym Miensk lepšy za Bostan i čamu biełarusy nie siabrujuć biez karyści — Svaboda pahutaryła ź viartancam.
Pierad adjezdam pajšoŭ lapić śniehavika — dumaŭ, bolš nie pabaču śniehu
Ja naradziŭsia ŭ Miensku. Moj baćka byŭ prahramistam i atrymaŭ pracu ŭ Bostanie. Praz paŭhoda my z maci i dźviuma siostrami pierajechali da jaho ŭ Norvud — pryharad Bostana.
Ja znajšoŭ na mapie Bostan i vyznačyŭ, što heta ciopły poŭdzień. Za tydzień da adjezdu źlapiŭ śniehavika. Dumaŭ, heta budzie apošni śnieh u maim žyćci.
Ale ŭ štacie Masačusets śniehu chapała. Uzimku tam vielmi chałodnyja viatry i zaviruchi. Kali dźmie z akijanu i temperatura ŭsiaho minus 7 hradusaŭ, adčuvańnie, jak u nas u minus 20.
U amerykanskaj škole pa pryjeździe mnie było vučycca lohka. Anhielskuju ja viedaŭ, bo vučyŭsia ŭ Miensku ŭ škole z moŭnym uchiłam. A sama prahrama dla mianie była zalohkaja. Napeŭna, treba było iści ŭ klasu, vyšejšuju na adzin hod. Tamu pieršyja paŭtara hoda ja ŭvohule amal ničoha nie rabiŭ: chatniaje zadańnie moh zrabić jašče na ŭroku.
I choć potym pačalisia składanaści — u amerykanskaj škole vyvučajuć matanaliz, statystyku — u starejšych klasach ja zvyčajna byŭ u «prasunutych» (pa ŭzroŭniach klasy padzialajucca na standartny, kaledžaŭski i prasunuty — advanced). Niekatoryja kursy sa škoły mnie potym navat zaličyli jak universyteckija, što dazvoliła zekanomić hrošaj na vučobie.
Heta ŭ Biełarusi 30% studentaŭ VNU — biudžetniki. U Amerycy takich 1%. Tak, jość stypendyi, jakija całkam ci častkova pakryvajuć prahramu navučańnia, ale ŭsio adno daviadziecca płacić. Asabliva za pryvatnyja VNU. A moj štat z hetaha žyvie, i adukacyja tam vielmi darahaja.
Baćki kupilisia na maje tryźnieńni, i ŭ 17 hod ja zajmieŭ mašynu
Moj baćka — prahramist, i jahony zarobak byŭ vyšejšy za siaredni ŭ ZŠA. Ale ž na ŭźbiarežžy ludzi lepš žyvuć, i pa mierkach uźbiarežža my žyli niebahata. Baćki nie mahli mnie dać ni kapiejki.
Tamu ja pracavaŭ. Jak i bolšaść amerykanskich školnikaŭ, pačaŭ u 16 hod. Pačynaŭ kasiram u kramie. Niejki čas byŭ adnačasova na dźviuch pracach: ratavalnikam na plažy i menedžeram u kramie prodažu telefonaŭ.
U hety čas ja nabyŭ svaju pieršuju mašynu. Kali być bolš dakładnym, pieršuju mašynu mnie nabyli baćki. Jany kupilisia na maje padletkavyja tryźnieńni. Maŭlaŭ, ja nie paśpiavaju sa škoły na treniroŭki. Ale ja zahubiŭ jaje za try miesiacy. Mnie tady było 17 hod.
Na nastupny hod ja naźbiraŭ na «micubisi eklips». Kab nabyć hetuju spartovuju mašynu, pracavaŭ cełaje leta pa 80 hadzin na tydzień. Dla imidžu heta było niabłaha, ale na kišeni drenna adbiłasia. Na hetaj mašynie ja naźbiraŭ vielmi šmat štrafaŭ za pieravyšeńnie chutkaści.
Ale i tady, i ciapier kiravaŭ ja nia vielmi dobra. Tamu za styrno, asabliva ŭ Miensku, siadaju redka: tut ciabie ŭvieś čas padrazajuć na darohach.
Vučyŭsia ja ŭ Paŭnočna-Ŭschodnim universytecie (Northeastern University) na specyjalnaści «Mižnarodny biznes i finansy». Heta nia Harvard, adnak universytet uvachodzić u 50 lepšych u Amerycy — z ahulnaha liku 10 tysiač. Jon pryvatny, i vučycca tam našmat daražej, čym u dziaržaŭnym. U ZŠA pravodzicca markietynhavaja kampanija, skiravanaja na padletkaŭ: abituryjentam kažuć, što čym bolš prestyžnaja VNU budzie ŭ ciabie, tym bolšy budzieš mieć zarobak paśla vučoby, budzieš mieć bolš mahčymaściaŭ. Ja pajšoŭ u ich na pavadku, choć možna było b vybrać i tańniejšy ŭniversytet.
Kab zrazumieć, nakolki darahaja adukacyja ŭ ZŠA, ja skažu, što adny padručniki mnie kaštavali 300–400 dalaraŭ kožny semestar. Plus — košt navučańnia, pražyvańnia. Na apošniaje ja šmat nie patraciŭ, bo žyŭ u baćkoŭ — za 25 km ad universytetu.
Za piać hadoŭ svajoj vučoby ja zapłaciŭ 20 tysiač sa svajoj kišeni. Heta niemałaja suma dla studenta. Kab zarabić hetyja hrošy pa-za vučobaj, davodziłasia pracavać na dźviuch pracach.
Skončyŭ universytet u 2007 hodzie. Adrazu trapiŭ u kansałtynhavuju kampaniju na pasadu analityka. Potym staŭ viadučym analitykam pa rynkach Uschodniaj Eŭropy i Rasiei. Plus — kuryravaŭ Hišpaniju, bo viedaŭ hišpanskuju movu i prachodziŭ tam stažyroŭku.
U Biełarusi vyrašyŭ stać prahramistam, a nie čynoŭnikam
Potym u majho baćki vyjavili puchlinu mozhu. Niekatory čas ja dahladaŭ jaho, plany nakont mahistratury daviałosia adkłaści. A potym baćka pamior. Jon chacieŭ być pachavanym u Biełarusi. Heta adna z pryčynaŭ, čamu ja tut
Uvohule, nie mahu skazać, što ja siudy viarnuŭsia. Ja tak doŭha nia žyŭ u Biełarusi — bolšuju častku svajho žyćcia, — što, možna skazać, ja adnačasova i viarnuŭsia, i imihravaŭ u Biełaruś.
Bolš za toje, kulturna ja nie asacyjuju siabie ź biełarusami ci rasiejcami. Hetaksama jak i amerykancam siabie nie liču. I Biełaruś, i ZŠA — zanadta kanservatyŭnyja krainy. Jak čałaviek, vyhadavany ŭ 1990-ja, ja bolš schilny da svabody. A tamu ciapier vielmi pieražyvaju za Ŭkrainu. Spadziajusia, u ich ustalujecca liberalnaje hramadztva.
Kali ja lacieŭ u Biełaruś, ja ŭžo viedaŭ, čym budu zajmacca. Bujnych finansavych kampanijaŭ tut niama, ad dziaržaŭnaj pracy ja admoviŭsia. Z majoj adukacyjaj i reziume mianie zaprašali na dziaržaŭnuju pracu. Ale ja vyrašyŭ atrymać druhuju adukacyju — prahramista na kursach pry BDUIRy.
Ja raniej užo krychu prahramavaŭ, pracavaŭ u ajcišnych padraździaleńniach. Kab navučycca prafesii, mnie daviałosia šmat pracavać. Naniaŭ repetytara pa S++. Samich kursaŭ nie chapała, ale dobra, što tam raskazvali, što treba vučyć.
Ciapier pracuju prahramistam i viadu pieramovy z novym pracadaŭcam. Taksama sprabuju zajmacca svaimi prajektami — heta rečy z vychadam u internet. Štości kštałtu razumnych bytavych pryboraŭ, padłučanych da internetu, ci adziežy, u jakuju ŭstalavanyja sensary, padłučanyja da internetu. Taksama źbiraju kamandu dla prajektu ekanomii času. Hetuju zadaču siońnia ŭžo možna aŭtamatyzavać.
Nie razumieju, jak stasavacca ź ludźmi
Pa sutnaści, Biełaruś dla mianie była novaj krainaj. Niešta ŭzhadvałasia, ale byccam ja heta bačyŭ u śnie. Ja ž tut nia žyŭ 16 hadoŭ. Za hety čas byvaŭ tut dvojčy, i to na vielmi karotki termin.
Samym składanym dla mianie było pryzvyčaicca da stasunkaŭ miž ludźmi. Voś u Amerycy ŭsio prosta: tabie niešta treba, i ty pra heta kažaš. A tut ludzi tabie nia kažuć, što im treba. I davoli składana daviedacca, čaho jany ad ciabie chočuć. I heta nia tolki na pracy. Paŭsiul vielmi šmat padazronaści, ludzi čakajuć padvodnych kamianioŭ i nia kažuć adrazu, što im treba. Byccam by čakajuć, što ich mohuć padmanuć.
Taksama biełarusy vielmi karyślivyja. Prosta tak tut nie zavodziać stasunkaŭ z novymi ludźmi. Im niešta treba ad ciabie, tady jany taboj cikaviacca.
Jašče ja zaŭvažaju hierarchičnaść u hramadztvie. Voś ja chadžu na łacinskija tancy. U Amerycy na tancy chodziać, kab rassłabicca, adpačyć. Tut ža zaŭždy jość niekalki majstroŭ, majsterstvu jakich zajzdrościać astatnija. Kožny namahajecca tancavać jak maha lepš, a heta stvaraje stresavuju atmasferu. Ludziam patrebna pryznańnie.
Na žal, vielmi mała tut prosta razmovaŭ dziela razmovaŭ. Na heta ŭ ludziej brakuje času. U Štatach — sprava spravaj, ale ludziam heta nie zaminaje prosta tak stasavacca miž saboj.
Mianie taksama ździŭlaje, nakolki niaŭpeŭnienyja ŭ sabie ludzi. Jany navat nie sprabujuć štości zrabić, ale ŭžo kažuć, što heta niemahčyma. Jany nia mohuć pracavać biez načalnika, znachodziać apraŭdańni svajoj pasiŭnaści. U kahości heta palityčny režym, u kahości — lanota. Ale ž kali čałavieku zaminaje režym, chaj jon pačnie rabić svaju spravu, a potym zarehistruje firmu na Kipry. Ale ž nie. Jany vydumajuć sto pryčynaŭ, čamu heta nielha zrabić.
Svajaki dumali, što kali ja viarnuŭsia z Ameryki, značyć — špijon
Mianie ŭvieś čas pytajuć, čamu ja viarnuŭsia. Napačatku mnohija, u tym liku maje blizkija, ličyli mianie špijonam. Niekatoryja dahetul tak dumajuć. Ale ja nia zvyk vykonvać niečyja zahady, kab być špijonam.
Sprava ŭ tym, što paśla taho, jak ja straciŭ baćku, žyvučy ŭ adzinocie, ja ŭśviedamlaŭ, što pačynaju hublać svaju identyčnaść. Žyć samomu pa sabie było vielmi ciažka, choć pačućcio adzinoty nachodzić na mianie i tut. Ale, u kožnym razie, być bližej da mahiły baćki i babuli dla mianie było nia tolki sentymentalna, ale i lahična.
I jašče nivodnaha razu ja nia staviŭ pad sumnieŭ svoj namier pryjechać u Biełaruś. Ja pryniaŭ rašeńnie, za jakoje adkazvaju, i kropka.
Što mnie padabajecca ŭ Biełarusi? Paśla Masačusetsu ja tut pabačyŭ vielmi pryhožuju i dastupnuju pryrodu. U Amerycy ŭ nas byŭ adzin dobry sezon — vosień. Astatni čas nadvorje nia vielmi. Daždžy, słota, viasny ŭvohule niama: voś idzie śnieh, potym — daždžy, potym — letniaja śpioka. U paraŭnańni z Masačusetsam u Biełarusi vielmi jasnaje nieba.
Ci, naprykład, kab pakatacca na pryrodzie na koniach, tut nia treba daloka jechać. Ščylnaść nasielnictva na Ŭschodnim uźbiarežžy ad Bostana da Vašynhtona — jak u Kitai. Składana znajści miescy, dzie ty možaš hulać pa pryrodzie i pry hetym nie sustreć ludziej, jak heta mahčyma ŭ Biełarusi. Ad Bostana da biaźludnych miaścinaŭ treba adjechać jak minimum kilametraŭ 100 na poŭnač ci zachad.
Kali b ludzi jašče nie bajalisia bracca za spravu. Nia viedaju, na jakim etapie ad hetaha mianie advučyli. Moža, u sporcie.
Kali ja zajmaŭsia bieham, trenery danieśli da mianie važnuju reč — u žyćci treba kankuryravać. Ty biažyš, i tabie balić. Ale viedaj, inšamu čałavieku taksama balić. I chto z vas pieršy zdasca, toj i prajhraŭ.
