U navahodnija śviaty «Naša Niva» ŭzhadvaje samyja papularnyja artykuły, jakija źjavilisia na sajcie za 2016 hod.
* * *
Jak i čakali stvaralniki knihi, internet padzialiŭsia na dva łahiery. Pieršamu — mała erotyki, druhomu — zamnoha.
Kaardynatar vydańnia Hleb Łabadzienka raić asabliva ŭražlivym źviarnuć uvahu na nalepku i prosta adkłaści knihu ŭ bok. Chacia kali da źmiestu jašče možna pryčapicca — maŭlaŭ, parnahrafija, — to ŭ fota naŭrad ci chtości zdoleje znajści kramołu.
«Ci nie zajmajemsia my raspustaj? Viadomyja daśledčyki XIX st. nie ličyli eratyčny falkłor raspustaj. Jany padychodzili da jaho nie jak da atrakcyjonu, a jak da častki narodnaj spadčyny, jakuju treba vyvučać, razhladać z roznych bakoŭ», — kamientuje Hleb Łabadzienka.
Nasamreč, u knizie ničoha novaha, akramia zdymkaŭ, niama. Usio heta ŭžo drukavałasia raniej — ad aryhinalnych knih XIX stahodździa da adnajmiennaha zbornika, jaki vyjšaŭ 10 hadoŭ tamu. Sioletniaje vydańnie — faktyčna vybarka najlepšaha z toj knihi. Pad novaj vokładkaj sabranyja zapisy daśledčykaŭ XIX st. Michała Fiedaroŭskaha, Mikałaja Nikifaroŭskaha, Paŭła Šejna, Jaŭhiena Lackaha, Sieviaryna Maleviča, Adama Hurynoviča. Asobny raździeł — zapisy Ryhora Baradulina, jaki źbiraŭ eratyčny falkłor usio žyćcio.
Źleva naprava: Nasta i Słava Špileŭskija. Nastaśsia Roŭda.
«Ja kaliści zapytaŭsia ŭ Baradulina, čamu jon tak lubić hetuju temu. Jon skazaŭ: «Kali choć kahości heta pryciahnie da biełaruskaj movy, užo dobra». Ja taksama tak liču. Kab pryvablivać da movy, zabaronienych ci tabujavanych temaŭ niama. U internecie niekatoryja pisali, kab my spynili raspustu. Ja abiacaju nie prymušać hetych ludziej čytać našu knihu», — kaža kaardynatar vydańnia.
I star, i niaduž,
I kryvy na nahu.
A jak baču maładuju,
Ašaleŭšy biahu.
«Zdubaviećcia» Ryhora Baradulina
Z-za fota vychad knihi adkłali na dva miesiacy
Adnak Hleb Łabadzienka ličyć, što zatrymka całkam apraŭdanaja, bo zdymki — samaje pryhožaje ŭ «Biełaruskim eratyčnym falkłory». Zrabiŭ ich fatohraf i dyzajnier Michaś Arakčejeŭ.
«Afarmleńniem knihi ja zajmaŭsia na dabračynnych pačatkach, — raspaviadaje Michaś. — Kali mnie prapanavali zrabić fota dla «Biełaruskaha eratyčnaha falkłoru», ja adrazu padumaŭ, što hetuju temu nielha zdymać. Ale potym pačaŭ razvažać: a čamu nie? Čamu nie ŭvieści žyvych piersanažaŭ, padać falkłor pad «hlancavaj» vokładkaj? Heta jakraz toje, što moža pryvabić šyrokaje koła čytačoŭ. U tym liku tych, chto raniej nie cikaviŭsia etnahrafijaj ci falkłoram».
Źleva naprava: Nadzieja Žalaźniak, Źmicier Zavadski i Jania Michajłava. Taćciana Muchina i Aleś Płotka.
U zdymkach paŭdzielničali 13 biełarusaŭ, siarod jakich šmatrazovy čempijon śvietu Vital Hurkoŭ. Jak zaŭvažaje fatohraf, usie madeli vydatna vałodajuć biełaruskaj movaj, tamu fotasiesija prachodziła całkam pa-biełarusku.
«My chacieli adyści ad erotyki ŭ ahulnym razumieńni, — tłumačyć kancepcyju zdymkaŭ Michaś. — Byli patrebnyja fota mienavita ź biełaruskim markieram. Z anturažam dapamahło Studenckaje etnahrafičnaje tavarystva, i za heta vialiki dziakuj».
U falkłory tema isnavała zaŭsiody, ale byŭ uzrostavy cenz
Na niekatorych fota možna ŭbačyć vyraznyja eratyčnyja rečy-simvały. Uziać, da prykładu, stupu i taŭkač. Raniej hetyja dźvie takija patrebnyja ŭ haspadarcy rečy abaviazkova supravadžali žarciki, praź jakija dziaŭčyny pakryvalisia čyrvańniu.
Źleva naprava: Lizavieta Pisčała i Taćciana Muchina.
«Stałyja ludzi nie žartavali na hetyja temy, kali pobač prysutničali niezamužnija dziaŭčyny. Pra heta kažuć etnahrafičnyja daśledavańni, — raspaviadaje fatohraf. — Staryja adrazu zapytvalisia ŭ maładych dziaŭčat, ci zamužam jany. I kali dziaŭčyna była nie zamužam, tema chutka zvaročvałasia».
Ach ty, mamieńka maja,
A mnie stałasia biada.
Ja na kamieni siadzieła,
Paru jabłyčkaŭ ja źjeła.
Z čarvatočynkaj adzin
U žyvociku zanyŭ.
Z zapisaŭ Mikałaja Nikifaroŭskaha
Čamu na vokładcy błakitny koler, a nie čyrvony
Vokładka knihi čorna-biełaja ź jarkim błakitnym akcentam.
«Čyrvony i bieły — asnoŭnyja kolery biełaruskaha narodnaha stroju. Ale padčas padarožžaŭ pa našaj krainie ja zaŭvažyŭ, što ŭlubiony koler biełarusaŭ — błakitny, — upeŭnivaje Michaś. — Jaho sustrakaješ usiudy: i płaty pafarbavanyja ŭ błakitny koler, i łavy, i vokny, i całkam chaty. Navat kryžy na mohiłkach i tyja — błakitnyja. Bolš za toje, čyrvony dadaŭ by dramatyzmu, a jon tut niepatrebny».
Raniej, da taho, jak Michaś pačaŭ hłyboka cikavicca etnahrafijaj, dla jaho vobraz biełarusa byŭ padobny na pryhožy muziejny ekspanat u stroi.
«Adnak čym bolš čytaješ materyjału, tym hłybiej razumieješ rodnuju krainu. Akazvajecca, biełarusy zaŭsiody davali žaru pa poŭnaj, — uśmichajecca dyzajnier. — Chtości nazyvaje eratyčny falkłor niepatrebnym vyčvarenstvam. Vybačajcie, značycca, heta treba zabyć nazaŭsiody? Svajo treba canić. Kožnuju drabiazu, jakaja zastałasia. U nas i tak šmat čaho za minułaje stahodździe stračana, razhublena, razburana. Tamu davajcie nie budziem dzialić našu spadčynu na patrebnaje i niepatrebnaje».
Źleva naprava: Nastaśsia Roŭda. Vital Hurkoŭ i Maryna Piatrova.
10 vybranych vieršaŭ z knihi «Biełaruski eratyčny falkłor»
Žnicia, dzieŭki, žnicia,
Kručaj śpinki hnicia.
Stanavicia snapy ŭ rad,
Paviarnicia nam chuć zad.
Z zapisaŭ Mikałaja Nikifaroŭskaha
Čamu tady nie pryjšoŭ,
Jak ja žyta žała,
Kudy ruki, tudy j nohi,
Dahary lažała.
Z zapisaŭ Mikałaja Nikifaroŭskaha
Oj, kum kumu
U sadočak viadzieć.
Oj, kum kumie
Ahuročak dajeć.
Ach, kum-kumočak,
Nie chaču ahuročka,
Nie psuj ty majho žyvatočka.
Z zapisaŭ Jaŭhiena Lackaha
Kupała na Jvana!
— Dzie, Kupała, načavała?
— Načavała nočku ŭ zialonym lasočku,
Pad asinkaju z Maksimkaju,
Pad areškaju ź Ciareškaju,
Pad jełkaju dy ź dzieŭkaju.
Z cykłu «Kupalle»
Sałaviej, sałaviej,
Što na śviecie saładziej,
Ci harełka, ci miadok,
Ci ŭ dzieŭki pieradok?
«Zdubaviećcia» Ryhora Baradulina
Marfačka žyta žnie,
A Hardziejka viažać,
Dažaŭšysia da miažy,
Jana jamu kaža:
— Barazionka vuzieńka —
Nie pamieścimsia,
Nočka letniaja karotka —
Nie naciešymsia.
Z cykłu «Žnivo»
— Nalacieŭ, mamka, šeršań,
Pamiž nožačak sieŭšy,
Nožki raskaračyŭ,
Koski padkudłaciŭ.
A ja ž dumała, mamka, pamru,
Až ja heta vielmi lublu.
Z cykłu «Viasielle»
Oj, pajdu ja kała sadu,
Kaho najdu, to nasiadu.
Ja nasiadu, siečki ŭrežu.
Jana kryčyć, a ja lezu.
Jana kryčyć, drapočacca,
A ja lezu, bo chočacca.
Z zapisaŭ Michała Fiedaroŭskaha
Harmanist u nas adzin,
My pa raziku dadzim.
Harmanistu treba dać,
Viesialej budzieć ihrać.
«Zdubaviećcia» Ryhora Baradulina
Oj, jakaja ja była
U dzieŭkach incieresnaja,
U dzieŭkach dzievačku radziła,
Zamuž vyjšła česnaja.
Sučasnyja zapisy
Zamović knihu možna TUT.
