Niamiecka-francuzski kanał Arte ŭ sieryi «Metropolis» zrabiŭ repartaž pra sučasnaje mastactva ŭ Minsku. Aŭtary znajomiać hledačoŭ ź Michaiłam Hulinym i jahonymi pierformansami (za adzin ź ich jon byŭ aryštavany ŭ 2012-m), Volhaj Hapiejevaj i jejnaj paezijaj, Maksimam Saryčavym i jahonymi fotaprajektami, halerejaj «Ŭ», Kastryčnickaj.
Hetyja prykłady sučasnaha mastactva złučanyja ŭ apaviadańnie pra «najchaładniejšuju stalicu Jeŭropy ŭ darozie na Zachad». Zakadravy hołas, časam padmacavany vykazvańniami miascovych art-aktyvistaŭ, uvieś čas vahajecca: Minsk — heta miesca, dzie ŭsio jašče žyvie savieckaja minuŭščyna, «architekturna, stylistyčna, mientalna?». «Savieckaja minułaść hłyboka ŭkaraniłasia ŭ dušu Biełarusi i farmiruje jaje identyčnaść», — śćviardžajecca ŭ repartažy. Pra heta hledaču paviedamlaje charakterna savieckaja muzyka, jakaja hučyć u pačatku siužetu. Ci, mahčyma, rečaisnaść biełaruskaj stalicy funkcyjanuje składaniej, dynamična złučajučy reštki minułaj epochi i sučasnaha hłabalizavanaha śvietu?
Asnoŭnaja zaduma aŭtaraŭ — u pytańni: «Biełaruskaja stalica adkryvajecca śvietu?» Mahčymy skiepsis zrazumieły. Najpierš, kali ŭziać pad uvahu palityčny kantekst, jaki ciesna pieraplecieny z mastactvam i minuŭščynaj.
Palityčnym abstavinam nadajecca šmat uvahi: niadaŭnija pratesty («upieršyniu za doŭhi čas demanstravali tysiačy») i peŭnaje spraščeńnie praviłaŭ dla ŭjezdu ŭ krainu. Aryšty demanstrantaŭ i mastakoŭ, cenzurnyja abmiežavańni (jakija stała źmianiajucca, i mastaki pavinny štorazu nanoŭ advajoŭvać svaju svabodnuju prastoru). Milicejskija ŭčastki, dzie aryštavanych žorstka źbivajuć, a pravaachoŭniki dazvalajuć sabie rasisckija žarty.
«Jak heta moža sumiaščacca?» — zadaje dyktarka hałoŭnaje pytańnie mienskaj i biełaruskaj rečaisnaści.
Hulin stavić svoj čarhovy ekśpierymient: stavić biełuju kostku z papje-maše kala paznavalnych simvałaŭ horada. Arte pakazvaje horad jak sacrealistyčnuju ŭtopiju: «manumientalnaja architektura prymušaje čałavieka adčuć siabie zusim maleńkim». Nanoŭ adbudavany histaryčny centr («heta narmalna») splažany hmacham Čyža — pieraŭtvorany ŭ cacačnuju kulisu, piernikavy suvienir. Minčuki reahujuć na mastaka stanoŭča: jašče adna anamalija ŭ stalicy hłyboka savietyzavanaj dyktatury.
Fatohraf Michaił Saryčaŭ u svaich prajektach zajmajucca i minułym, i sučasnaściu. Sieryja zdymkaŭ z apošnich pratestaŭ, naprykład, dazvalaje ŭźniać pytańni ŭpłyvu represij na čałavieka, a taksama najnoŭšuju historyju Biełarusi: datacyjnuju stabilnaść 2000-ch i abvał 2010-ch, jaki nabyŭ roznyja formy, ad dramatyčnaha skaračeńnia zarobkaŭ da niespadziavana masavych pratestaŭ.
Adsiul aŭtary repartažu łahična pierachodziać da roli Rasii («staŭleńnie da vialikaha susieda — ambivalentnaje») i pytańnia ab minuŭščynie. Havorka pra druhi prajekt Saryčava, pryśviečany Kurapatam. Fatohraf stavić pad pytańnie aficyjnuju histaryčnuju palityku — naviaźlivaj kancentracyi na Vialikaj Ajčynnaj vajnie. Heta «zručnaje staŭleńnie», bo jano dazvalaje abminuć prablemnyja momanty raniejšaj historyi — u tym liku i Kurapaty, «prykład krajniaha hvałtu i palityčnaha ŭcisku».
Volha Hapiejeva ŭ Minsku. Fota: Kobalt.
Paetka Volha Hapiejeva raskazvaje ab prablemie identyčnaści, ułaścivaj Biełarusi — krainie, jakaja zaŭsiody była «pamiž» i jakaja siońnia vymušana sutyknułasia z pytańniem «chto my?» U liku inšych miaścin Hapiejeva čytaje ŭ muziei Azhura — u supravadžeńni madernovaj muzyki. Heta jašče raz pakazvaje składanuju strukturu mienskaha žyćcia: takija vystupleńni vyhladajuć dziŭna na fonie sacrealistyčnych skulptur, dzie ŭ svaju čarhu pieramiašanyja biełaruskija nacyjanalnyja hieroi i saviecki kanon (Kołas pobač ź Leninym i Stalinym).
«Toje, što maładyja artysty, jak jana, mohuć vystupać u dziaržaŭnym muziei, pakazvaje inšy bok Mienska. Horad prapanuje i mahčymaści», — zaŭvažaje zakadravy hołas.
Hety ž bok biełaruskaj stalicy vyjaŭlaje Kastryčnickaja vulica. «Amal što jak u Bierlinie ci Amsterdamie», — kab nie dva elemienty łandšaftu: doška honaru i Lenin.
U samym kancy repartažu Hulin kaža: «Adbyvajucca sapraŭdy cikavyja rečy. Jość niekalki sapraŭdy dobrych miaścin». Kancepcyja apaviadańnia, zadadzienaja i zahałoŭkam, i šmatlikimi remarkami pra saviecki bałast, jaki nibyta całkam farmiruje mienskuju štodzionnaść, — kančatkova raspałasia. Toje, pra što ŭ Biełarusi pisaŭ, naprykład, Kviatkoŭski («Lenin biez kantekstu»), a dla niamieckich ŚMI — Mieljancoŭ («Doŭhaje raźvitańnie z BSSR»), — dobra vidać u hetym karotkim videa.
Horad źmianiajecca, ludzi nie abaviazkova adpaviadajuć stereatypnym ujaŭleńniam pra achviar žorstkaj dyktatury. I «kryvavy režym», i savieckaja architektura, jakaja pavinna zadušvać asobu, nie zdoleli spynić naturalny ruch času: «Tym nie mienš, u Minsku ŭtvaryłasia anhažavanaja i kreatyŭnaja scena».
