U Kreŭskim zamku pačalisia raboty pieršaj čarhi pa kansiervacyi i rekanstrukcyi Kniaskaj viežy, paviedamlaje Biełsat. U najbližejšy čas jaje ŭmacujuć, ale masštabnych płanaŭ pa adnaŭleńni Kreŭskaha zamka možna nie čakać.
Kniaskuju viežu i prylehłyja 10 mietraŭ ścien z abodvuch bakoŭ rasčyściać ad sparachniełaj muroŭki, potym jaje pavinny ŭmacavać. Usie pracy robiacca za biudžetnyja srodki dziaržaŭnymi arhanizacyjami. Zamoŭcam kansiervacyi vystupaje ŭpraŭleńnie kapitalnaha budaŭnictva Smarhonskaha rajvykankama, vykanaŭcam — TAA «Biełrestaŭracyja».
Ciapier kala viežy stajać ryštavańni.
«Tam nie pavinna być prablem, kali ŭ rabočych narmalnyja ruki, — raspaviadaje Ihar Miafodzijevič Čarniaŭski, były načalnik upraŭleńnia pa achovie spadčyny Ministerstva kultury Biełarusi. Pryniali taki varyjant — zakansiervavać viežu. Ahułam heta robicca pa prykładzie Miednickaha zamka ŭ Litvie. U Kreŭski zamak pryjazdžajuć turysty, i hetaja płyń moža aktyvizavacca, kali zamak budzie zakansiervavany i chacia b troški prystasavany da bolš kamfortnaha naviedvańnia. Mahčyma, tam źjavicca niejkaja nievialičkaja ekspazicyja. U Miednikach pastavili asobny damok. Moža, i ŭ nas štości padobnaje budzie, abo prystasujuć niešta z susiednich budynkaŭ».
U pierśpiektyvie viežu možna adnavić. Jość fotazdymki, jak jana vyhladała jašče da Pieršaj suśvietnaj vajny. Ale heta patrabuje šmat hrošaj.
Razvaliny Kreŭskaha zamka. Jak jon vyhladaŭ u rečaisnaści padčas svajho roskvitu, dakładna nieviadoma
Budaŭniki pavinny pačyścić sparachniełuju cehłu i ŭmacavać Kniaskuju viežu i ścieny kala jaje.
Toje, što my bačym ciapier u Krevie, — heta ŭnutranaja zabudova zamka. Vonkavy kamień absypaŭsia ciaham stahodździaŭ.
Siońnia isnuje šmat vyjaŭ Kreŭskaha zamku ŭ malunkach abo makietach. Ale ich nielha prymać za ilustracyju dakładnaha vyhladu zamka.
Fotazdymak z fejsbuka historyka Aleha Dziarnoviča. Polskaja kansiervacyja Kreŭskaha zamka 1929-1930 hadoŭ.
Kreva i navakolle — cukierka dla turystaŭ
Kreŭski zamak — adzin z najstaražytniejšych muravanych zamkaŭ u VKŁ, tym bolš jon unikalny na terytoryi sučasnaj Biełarusi. Jość uskosnyja śviedčańni, što zamak zabudoŭvaŭsia nie ŭ 14-m stahodździ, jak pryniata ličyć, a jašče ŭ 13-m. Ihar Čarniaŭski šmat pracavaŭ na raskopkach u Krevie i raspaviadaje, što padmurak zamka — vielmi archaičny, a praca budaŭnikoŭ zamka była prosta piakielnaj. Kab pastavić mur na bałocistaj hlebie, siaredniaviečnym pracaŭnikam treba było kapać bałota na 5-6 mietraŭ u hłybiniu, kab dasiahnuć ćviordaha padbałotnaha hruntu.
Akramia hetaha, architektura Kreŭskaha zamka śviedčyć pra toje, što Kniaskaja vieža — pieršaja siarod viadomych u VKŁ vieža-danžon.
Za 20 kiłamietraŭ ad Kreva znachodzicca Halšanski zamak, rezidencyja Sapiehaŭ u 16—17 stahodździ, vioska Baruny z bazyljanskim manastyrom, viadomaja raniej na ŭsio VKŁ. Naŭprost praz Kreva prachodziła linija frontu Pieršaj suśvietnaj vajny.
«Tut na adnym miescy možna było b raspracavać vielmi cikavy turystyčny asiarodak, — kaža Ihar Čarniaŭski. — Kreŭskaje navakolle cikavaje jašče i svajmi krajavidami. Jany majuć svoj sens. — Usie možna cikava padać».
Paśla Pieršaj suśvietnaj vajny ŭ 1929 polskija ŭłady praviali niekatoryja raboty pa ŭmacavańni, i z toj pary da našych dzion jon dažyŭ u tym vyhladzie, u jakim jość.
«Stan vielmi drenny. Faktyčna, toje, što my bačym, hetyja mury ścien, — heta ŭžo nie samyja ścieny, a heta ŭnutranaja zabudova. Na adsotkaŭ 80, moža 70, vonkavy kamień absypaŭsia, i my siońnia majem spravu naŭprost z tym, što było ŭnutry. I ŭjavicie sabie, stolki hadoŭ jon stajaŭ», — kaža Ihar Čarniaŭski.
