Pieršyja elektramabili źjavilisia jašče ŭ 1880-ja hady, ale sapraŭdny bum na ich pačaŭsia ŭ 2008 hodzie, kali ceny na naftu imkliva pajšli ŭvierch i novyja technałohii dazvolili vyrablać bolš tannyja i nadziejnyja batarei.
Na pieršy pohlad, elektramabili značna bolš ekałahičnyja ŭ paraŭnańni sa zvyčajnymi aŭtamabilami z paliŭnymi ruchavikami ŭnutranaha zharańnia. I sapraŭdy, z vychłapnoj truby niama vykidaŭ vuhlakisłaha hazu, čadu, vuhlevadarodaŭ, śvincu i inšych škodnych dla navakolnaha asiarodździa rečyvaŭ.
U kalektyŭnaj śviadomaści ŭkaraniŭsia mif pra biasškodnaść i ekałahičnaść elektramabilaŭ, bo jany źjaŭlajucca nibyta zero emission (majuć «nulavy» vykid). Ale ci sapraŭdy jany takija ekałahičnyja i biasškodnyja ŭ paraŭnańni sa zvyčajnymi aŭtamabilami?
Nasamreč, sam termin zero emission u dačynieńni da elektramabilaŭ absalutna niekarektny. Tak, z vychłapnych trub nie vychodzić vuhlakisły haz, bo ruchavik pracuje na elektryčnaści, ale vykid parnikovych hazaŭ usio adno adbyvajecca na bolšaści elektrastancyj padčas vytvorčaści hetaj elektryčnaści. Bolšaść elektraenierhii va ŭsim śviecie vyrablajecca mienavita na ciepłavych elektrastancyjach, jakija źjaŭlajucca krynicami vialikich vykidaŭ parnikovych hazaŭ.
Ale jak ža atamnaja i alternatyŭnaja enierhietyka? Sapraŭdy, atamnyja, vietravyja, soniečnyja i hidraelektrastancyi nie vykidajuć CO2, ale ich dola va ŭsim śviecie adnosna nievialikaja. U tym liku ŭ tych krainach, jakija ličacca lidarami ŭ vytvorčaści i prodažach elektramabilaŭ. I ŭ najbližejšyja dziesiacihodździ vykapniovaje paliva zastaniecca asnoŭnaj krynicaj elektraenierhii ŭ bujnych raźvitych krainach.
Naprykład, u ZŠA 65% elektraenierhii vyrablajecca na vykapniovym palivie i tolki 35% — na atamnych elektrastancyjach i alternatyŭnych krynicach enierhii. Zhodna z prahnozami, da 2040 hoda ŭ ZŠA, chacia dola vuhalu siarod krynic elektraenierhii krychu i źmienšycca, vykapniovaje paliva ŭsio adno zastaniecca asnoŭnaj krynicaj hienieracyi enierhii. Prahnazujecca, što dola adnaŭlalnych krynic enierhii ŭzraście tolki z 14 da 17 adsotkaŭ.
Krynicy hienieracyi elektraenierhii ŭ ZŠA z prahnozam na budučyniu.
U Kitai, jaki imkniecca stać lidaram u vytvorčaści elektrakaraŭ, absalutnaja bolšaść elektraenierhii vyrablajecca na vuhalnych elektrastancyjach.
Krynicy hienieracyi elektraenierhii ŭ Kitai.
Takim čynam, u tych krainach, dzie bolšaja častka elektraenierhii vyrablajecca na ciepłavych elektrastancyjach, «elektramabili» varta było b nazyvać «vuhlemabilami».
Biezumoŭna, u niekatorych krainach elektraenierhija vyrablajecca pieravažna nie na ciepłavych elektrastancyjach. Naprykład, u Francyi kala 80% elektraenierhii vyrablajecca na atamnych elektrastancyjach, a ŭ Narviehii 99% — na hidraelektrastancyjach. U takich krainach vykarystańnie elektramabilaŭ zamiest aŭtamabilaŭ z ruchavikom unutranaha zharańnia dazvolić istotna źmienšyć vykidy CO2 u atmaśfieru. Ale treba razumieć, što Francyja i Narviehija — heta chutčej vyklučeńni, i ŭ bolšaści krain vykarystańnie elektramabilaŭ istotna nie źmienšyć vykidy CO2 u atmaśfieru.
Navat kali ŭjavić hipatetyčnuju situacyju, što zaraz va ŭsim śviecie elektraenierhija budzie vyrablacca tolki z alternatyŭnych krynic enierhii i na atamnych elektrastancyjach, usio adno elektramabili buduć vykidvać u atmaśfieru šmat CO2 jašče na etapie vytvorčaści. Daśledavańni ŭ niekalkich krainach pakazali, što bolš čym tracina vuhlakisłaha hazu na ŭsim žyćciovym cykle elektramabilaŭ vyrablajecca na etapie vytvorčaści samoj mašyny i batarei da jaje.
U Małajzii padličyli, što pry vytvorčaści elektramabila vydzialajecca kala 5791 kiłahrama CO2, u toj čas jak pry vytvorčaści zvyčajnaha aŭtamabila z paraŭnalnymi pamierami i mahutnaściu vydzialajecca kala 4166 kiłahram.
U haziecie Financial Times pryvodzilisia dadzienyja daśledavańnia Masačuseckaha technałahičnaha instytuta, jaki paraŭnaŭ vykidy CO2 ad troch mašyn (artykuł na FT płatny). Paraŭnoŭvalisia elektramabil i 2 aŭtamabili z ruchavikom unutranaha zharańnia: elektramabil Tesla Model S, luksavaja BMW 7 sieryi 750i xDrive i małalitražka Mitsubishi Mirage.
Atrymałasia, što samaj «zialonaj» i «ekałahičnaj» mašynaj była Mitsubishi Mirage z ruchavikom unutranaha zharańnia. Jana vyrablała za svoj žyćciovy cykł u 270 tysiač kiłamietraŭ mienš CO2, čym nibyta «zialonaja» Tesla Model S.
Ale kali paraŭnoŭvać aŭtamabili z padobnaj mahutnaściu i charaktarystykami, elektramabili ŭsio ž vyrablajuć krychu mienš CO2, čym padobnyja im pa charaktarystykach mašyny z ruchavikom unutranaha zharańnia.
Zhodna z daśledavańniami, elektramabil za ŭsio svajo žyćcio vykinie ŭ atmaśfieru na 3—5 ton CO2 mienš, čym padobny pa charaktarystykach aŭtamabil z ruchavikom unutranaha zharańnia. Zdajecca, 5 ton CO2 — heta šmat i treba tolki vitać takuju ekałahičnaść. Ale ŭsio nie tak prosta.
U Jeŭrapiejskim Sajuzie dziejničaje European Union Emission Trading Scheme (EU ETS — jeŭrapiejskaja schiema handlu kvotami na vykidy). Zhodna z rynkavymi padlikami, vartaść źmianšeńnia vykidu 1 tony CO2 na siońniašni dzień składaje 7 dalaraŭ. To bok treba ŭmoŭna zapłacić 35 dalaraŭ, kab źmienšyć vykidy CO2 na 5 ton.
Takim čynam, 1 elektramabil, jaki źmianšaje vykidy CO2 na 5 ton, ekanomić na vykidach CO2 kala 35 dalaraŭ. Chacia heta i nievialikaja ličba, zdajecca, što elektramabili ŭsio adno ekanomiać. Ale jość adzin važny fakt — šmat u jakich krainach nabyćcio elektramabilaŭ subsidujecca dziaržavaj.
Naprykład, kali vy nabyvajecie elektramabil u ZŠA, dziaržava subsiduje vam ad 2500 da 7500 dalaraŭ. U Kitai subsidyja na nabyćcio takoj mašyny moža dasiahać 10 tysiač dalaraŭ. Isnujuć padobnyja subsidyi i ŭ bolšaści jeŭrapiejskich krain. Akramia subsidyj dla pakupnikoŭ, jość šmat samych raznastajnych padatkovych ilhot i hrantaŭ, jakija navat nie ŭličvajucca.
Takim čynam toje, što možna było b zrabić za 35 dalaraŭ (źmienšyć vykidy CO2 na 5 ton), dziaržavy robiać za tysiačy dalaraŭ. Zamiest taho, kab nakiravać hrošy na toje, kab sapraŭdy istotna źmienšyć vykidy CO2 u atmaśfieru, dziaržavy nakiroŭvajuć ich na subsidyi i lhoty elektratranspartu, jaki, jak vyjaŭlajecca, amal nie źmianšaje vykidy CO2.
Naprykład, u ZŠA, dzie subsidyi na elektrakary dasiahajuć 7500 dalaraŭ, hetyja hrošy možna było b nakiravać na skaračeńnie vykidaŭ bolš čym tysiačy ton CO2, ale, subsidujučy adzin elektrakar, fiederalny ŭrad «ratuje» atmaśfieru tolki ad 5 ton CO2.
Nie treba zabyvać i pra toje, što vytvorčaść elektramabilaŭ patrabuje vykarystańnia lehkavažnych i redkaziamielnych mietałaŭ, što ŭ čarhovy raz nie dazvalaje nazvać elektramabili «zialonymi».
Pakul navukoŭcy nie znojduć novyja materyjały dla ich vytvorčaści i pakul nie źmienicca struktura elektraenierhietyki ŭ śviecie, elektramabili nielha nazyvać ekałahičnymi, a ich pieravahi pierad zvyčajnymi aŭtamabilami jak minimum sprečnyja.
