Radu BNR možna krytykavać za tyja ci inšyja pamyłki, možna spračacca z tymi ci inšymi jaje rašeńniami što ŭ 1918 hodzie, što ŭ nastupnyja hady. Ale za ŭvieś hety čas savieckaj prapahandzie, rasiejskim fašystam i łukašenkaŭskim ideolaham tak i nie atrymałasia znajści realnaha kampramatu na Radu BNR.
Rada nie supracoŭničała z Hitleram (a SSSR supracoŭničaŭ). Rada nie składała paŭnamoctvaŭ u 1925 hodzie (skłali niekalki členaŭ Uradu). Rada sapraŭdy była i zastajecca ŭ kantakcie z uradami demakratyčnych krainaŭ Zachadu (ale heta absalutna pravilna).
Pa sutnaści, adziny fakt, ź jakim stalinisty i łukašenkaŭskija palitruki biehajuć vakoł Rady BNR i adziny paprok, jaki jany sprabujuć zrabić — heta telehrama, jakuju Rada nakiravała 25 krasavika 1918 hodu niamieckamu imperataru Vilhielmu II.
U toj telehramie Rada prosić ab pryznańni niezaležnaści Biełarusi i ab dapamozie ŭ pabudovie biełaruskaj dziaržavy. Pierad hetym Niamieččyna ŭžo pryznała niezaležnaść Letuvy i Ŭkrainy. Na toj momant terytoryja BNR była zaniataja niamieckimi vojskami. Prynamsi pasprabavać dabicca pryznańnia z boku Niamieččyny było dakładna varta.
Adnak sam fakt telehramy niadobrazyčliŭcy ŭžo sprabujuć pradstavić jak złačynstva. Jaje tekst pryvodzicca jak niejki sam pa sabie vyčarpalny arhument, i nia kožnamu čytaču chopić śmiełaści adkazać na emacyjny prapahandyscki zakid, što ničoha asablivaha ŭ hetaj telehramie niama.
Tekst telehramy:
«Rada Biełaruskaje Narodnaje Respubliki, jak vybranaja pradstaŭnica Biełaruskaha Narodu, zvaračajecca da Vašaj Imperatarskaj Vialikaści z słovami hłybokaje padziaki za vyzvaleńnie Biełarusi niamieckimi vojskami ź ciažkaha ŭcisku, čužoha panujučaha ździeku i anarchii.
Rada Biełaruskaje Narodnaje Respubliki deklaravała niezaležnaść cełaje i niepadzielnaje Biełarusi i prosić Vašuju Imperatarskuju Vialikaść ab abaronie u jaje kiravańniach dziela ŭmacavańnia dziaržaŭnaje niezaležnaści i niepadzielnaści kraju ŭ suviazi z Hiermanskaj Imperyjaj.
Tolki pad abaronaj Hiermanskaj Imperyi bačyć kraj svaju dobruju dolu u budučyni».
Kajzer, Lenin, Piłsudzki i biełahvardziejcy
Rada BNR mieła aktyŭnyja stasunki z uładami mnohich krainaŭ. Dyplamaty BNR mieli asabistyja sustrečy z kiraŭnikom Polščy Piłsudzkim, viarchoŭnym kiraŭnictvam savieckaj Rasiei (Leninam, Stalinam, Čyčerynam).
BNR atrymała aficyjnaje dyplamatyčnaje pryznańnie Finlandyi i faktyčnaje pryznańnie z boku niekalkich inšych krainaŭ. Paviedamleńni z prośbaju ab padtrymcy Biełarusi dasyłalisia kiraŭnictvu krainaŭ Antanty i ZŠA.
Pradstaŭniki Rady BNR mieli kantakty z Vasilijam Makłakovym, ministram u rasiejskim niebalšavisckim Časovym uraduzie. Dziejačy BNR Jermačenka, Bułak-Bałachovič, Vasilkoŭski, Elfenhren i inšyja byli aktyŭnymi ŭdzielnikami rasiejskaha Biełaha ruchu.
Tak što pry žadańni Radu možna było b abvinavačvać adnačasova i ŭ rusafobii na hlebie kantaktaŭ z «polskimi panami», i ŭ rusafobii ci palonafobii (sprava hustu) na hlebie savietyzmu (pahatoŭ kaściak dziejačoŭ BNR byli sacyjalisty), i ŭ pracy na vialikarasiejskich reakcyjaneraŭ z kapitalistami. Ale vybar zvyčajna robicca mienavita na telehramie niamieckamu imperataru.
Vilhielm II — nia Hitler
Niamieckija vojski ŭvajšli na Biełaruś u lutym 1915 h., a ź leta taho hoda na terytoryi krainy pačalisia poŭnamaštabovyja bajavyja dziejańni. Rasiejcy byli vyhnanyja z usioj zachodniaj častki Biełarusi: Bieraścia, Harodni, Vilni, Baranavičaŭ i ŭrešcie ź Miensku.
Adstupajučyja rasiejskija vojski vykarystoŭvali «taktyku vypalenaj ziamli», maksymalna źniščali infrastrukturu i majomaść žycharoŭ na terytoryi, jakuju jany pakidali.
Siarod nasielnictva Biełarusi rasiejskija ŭłady siejali paniku i hvałtoŭna šturchali biełarusaŭ u biežanstva, u vyniku čaho paŭtara miljona biełarusaŭ byli pieramieščanyja ŭhłyb Rasiei. Jość šmat daśledvańniaŭ na hetuju temu.
Postsavieckaja prapahanda hraje na emocyjach i na małaadukavanaści, sprabujučy źmiašać vobraz Pieršaj suśvietnaj vajny z vobrazam Druhoj suśvietnaj, vobraz Vilhielma II — z vobrazam Adolfa Hitlera (maŭlaŭ, jakaja roźnica, niemcy i niemcy). Navat šyrej — prapahanda damiešvaje siudy i NATO, i Polšču, i ZŠA, a raniej damiešvała i biełahvardziejcaŭ. Ahulny mesedž prosty: «chto suprać savieckaj ułady, toj fašyst».
Vajna — zaŭždy biada. Ale ž treba bačyć vidavočnaje:
padčas Pieršaj Suśvietnaj Vajny niamieckija vojski nie adznačylisia na terytoryi Biełarusi vajennymi złačynstvami ŭ maštabach, jakija byli b paraŭnalnymi ź dziejańniami nacystaŭ padčas Druhoj suśvietnaj vajny.
Nie było teroru suprać mirnaha nasielnictva, nie było Hałakostu — naadvarot, byli vielmi dobryja stasunki niamieckaj administracyi ź idyšamoŭnaj habrejskaj hramadoj (tamu pavodziny niemcaŭ dvaccaciu hadami paźniej stali dla staroha pakaleńnia biełaruskich habrejaŭ sapraŭdnym šokam).
Što niamieckaja imperyja, što rasiejskaja — usio zachopniki
Važna ŭśviedamlać:
niama padstavaŭ razhladać užo nie isnujučuju na toj momant Rasiejskuju Imperyju albo na toj momant nie pryznanuju nikim balšavisckuju RSFSR u jakaści dziaržavaŭ, da jakich biełarusy musili b być lajalnymi.
Za 120 hadoŭ pierad hetym Rasieja vajskovaj siłaj akupavała i dałučyła Biełaruś. Za niezaležnaść ad Rasiei biełarusy aktyŭna zmahalisia ŭvieś hety čas.
Na hetym fonie kajzeraŭskuju Niamieččynu možna było b nazvać i vyzvolnikam Biełarusi ad carysckaj Rasiei - kali b niemcy sapraŭdy dali joj svabodu, a nie viarnuli ŭrešcie nazad rasiejcam-balšavikam.
Niamieckija akupacyjnyja ŭłady ŭvieś čas čynili surjoznyja pieraškody dziejnaści biełaruskich arhanizacyj i paŭnavarnasnaj dziejnaści orhanaŭ Biełaruskaj Narodnaj Respubliki, u tym liku kanfiskavaŭšy dziaržaŭny skarb BNR.
Niamieckaja akupacyja była akupacyjaj. Ale dla nas niemcy tady akupavali ŭžo BNR, a nie nabor rasiejskich huberniaŭ.
Meta Kramla, rasiejskich nacyjanalistaŭ i łukašenkaŭskich prapahandystaŭ — dyskredytavać biełaruski vyzvalenčy i demakratyčny ruch usimi mahčymymi srodkami. Ale realnych padstavaŭ nijakaja ichnaja krytyka nia maje. Tamu im zastajecca ci sprabavać zamoŭčvać, ci naŭprostava chłusić. I toje, i toje ŭ ich atrymoŭvajecca drenna.
