— Idzi siudy, — dziaŭčynka pazvała chłopčyka, jany abdymajucca. Vidać, jany znajomyja i daŭno nie bačylisia. Na scenie ŭ hety čas praciahvajecca repietycyja. Režysiorka Iryna Puškarova tłumačyć chareohrafu, jak mienavita pavinna ruchacca asa. Dzieci słuchajuć, ale tym časam jany nibyta prosta rady bačyć adzin adnaho i bavić čas razam. Na scenie staić atmaśfiera dziciačaha letnika. Da premjery zastałosia zusim niadoŭha, ale niervoznaści nie adčuvajecca. Jana, viadoma, jość, ale spraŭlacca ź joj lahčej, kali navokał šmat siabroŭ.
Studyja Iryny Puškarovaj isnuje ŭžo daŭno. Z 2016 hoda ŭ joj usio bolš aktyŭna ŭdzielničajuć dzietki z aŭtyzmam, i tak utvaryŭsia siamiejny inkluziŭ-teatr «i». Pad hetaj šyldaj zjaviłasia ŭžo niekalki śpiektaklaŭ («Flejta-čaradziejka», «Čyhunka», «Adnojčy ŭ vializnym horadzie»). Dla dziaciej heta bolš čym prosta aktyŭnaść, aktyŭnaść dapamahła im zrabicca siabrami. Taja samaja inkluziŭnaja atmaśfiera, jakuju tak ciažka admysłova stvaryć, utvaryłasia samastojna i dobraachvotna. I hałoŭny kryter pośpiechu, viadoma, toje, jak sabie adčuvajuć ułasna dzieci z aŭtyzmam.
Spačatku mierkavałasia, što dzieci z aŭtyzmam prosta pabuduć na scenie sa svaimi siabrami, ale ciaham tvorčaha pracesu mnohija ź ich zrabili nastolki vialiki prahres, što zajmieli ŭłasnyja solnyja partyi. Ciažka zrazumieć, u čym tut sakret. Mabyć, vialikaja scena, na jakoj ad pačatku imknucca vystupać studyjcy, maje niejkaje mahičnaje ŭździejańnie. Što važna, tvorčaja hrupa abapirajecca ŭ svajoj dziejnaści na pracu psichołahaŭ i zamiežnych kaleh. Centr daśledavańnia aŭtyzmu imia Lea Kanera ź Niderłandaŭ dapamahaje sa stvareńniem novaha śpiektakla, a tam hetyja prablemy daśledujucca ŭžo nie adzin dziasiatak hadoŭ. Cikava i važna, što za dosyć karotki termin teatru «i» ŭdałosia dasiahnuć zaŭvažnych pośpiechaŭ.
Dla takoha teatra tak prosta nie padbiareš materyjał, ale tut dzietki pišuć teksty dla siabie sami. Kastuś Žybul, adzin sa studyjcaŭ, skłaŭ u ramkach karekcyjnaj terapii kazku pra vosiem pačućciaŭ, jana i stała idejnaj asnovaj dla śpiektakla «Vosiem pačućciaŭ, abo Naradžeńnie čałavieka». Cikava, što heta zusim nie dziciačaja ideja taho, što z pačućciami treba znajomicca, umieć ich nazyvać, viedać, jak na ich reahavać. Takoje karysna i darosłym. Prynamsi, ci nie hetym zajmajucca na šmatlikich psichałahičnych treninhach pa razumieńni siabie?
Adsyłki da emocyj padčas repietycyj hučać śmiešna. «Na scenu dzieci z radaści!» — kamanduje Iryna. Zrazumieła, što majucca na ŭvazie vykanaŭcy, što byli zaniatyja ŭ epizodzie pra radaść, ale dzieciam, zdajecca, navat padabajucca takija aznačeńni. Hetym dniom repietujuć złość. Złość — heta asa. Jana ŭ pryhožym tancy kružycca pa scenie, ad jaje raźbiahajucca dzieci. «Ale ty maja złość! Ja tvoj haspadar!» — paŭtaraje hałoŭny vykanaŭca.
Teatralnyja srodki tut naŭprost słužać vysakarodnaj mecie. Kaściumy, muzyka, taniec i navat vidžeinh składucca ŭ pryhožaje azdableńnie cikavaha źmiestu, aŭtarami jakoha zjaŭlajucca sami dzieci. Tvorčaja supraca prafiesijanałaŭ ź dziećmi tak lohka dałasia kamandzie teatra, bo ŭ jaje asnovie tradycyi i mietodyki biełaruskaha teatra. Słavuty režysior i kiraŭnik TIUHa Andrej Androsik mieŭ ideju siamiejnaha dziciačaha teatra, i realizavaŭ jaje tvorčuju častku. Artysty-dzieci tvorča raśli poruč z prafiesijanałami ŭ śpiektaklach «Maleńki łord Faŭntleroj» i «Palijana» (śpiektakl dahetul možna pahladzieć na scenie TIUHa). U prajektach teatra «i» kancepcyja pašyryłasia: razam ź dziećmi vystupajuć ich baćki.
Ale sami arhanizatary staviać pierad teatram jašče bolš ambitnyja zadačy. Pradziusar Leanid Dyrenštejn, jaki niekali stvaraŭ z paplečnikami minski Alternatyŭny teatr, maryć pra toje, kab na śpiektakli teatra «i» prychodzili mienavita siemjami. Heta, miž inšym, ciažkaja markietynhavaja zadača, ale pieraacenić sacyjalnuju važnaść takoha prajektu vielmi składana. Ja iznoŭ paŭtarusia: a ci časta my havorym pra svaje pačućci? Ci daŭno abmiarkoŭvali z rodnymi i blizkimi, jak my i jany pieražyvajem, što adbyvajecca ŭ našym žyćci? Ci ŭmiejem my pra toje razmaŭlać? Hetyja pytańni mohuć akazacca nie takimi ciažkimi, kali pahladzieć na scenie «dziaciej radaści»…
