Pra heta napisała biełaruska Hanna Surmač, jakaja žyvie ŭ Ńju-Jorku. Jaje tekst apublikavaŭ u svaim FB Hleb Łabadzienka.
«U minułym hodzie ŭ Biełarusi adbyłasia admietnaja kulturnaja padzieja. U pierakładzie na biełaruskuju movu była vydadzienaja viadomaja pa cełym śviecie kniha «Stambuł» nobieleŭskaha łaŭreata 2006 hoda, znakamitaha sučasnaha tureckaha piśmieńnika Archana Pamuka. Tvory piśmieńnika pierakładzieny na 68 movaŭ śvietu i ciapier siarod ich jość i biełaruskaja, — piša Hanna Surmač. —
Hety aŭtabijahrafičny raman nabyŭ papularnaść tamu, što historyja rodnaha horadu piśmieńnika — Istambuła, jak jaho nazyvajuć u Turcyi, važnaja dla mnohich, chto zacikaŭleny ŭ paznańni suśvietnaj historyi, u jakoj Stambuł zajmaje asablivaje miesca.
Heta stalica dźviuch byłych impieryj — Vizantyi i Porty (Asmanskaj impieryi), što źnikli ŭ niaŭmolnaj płyni času, ale pakinuli pa sabie važkija nabytki ŭ historyi čałaviečaj cyvilizacyi. Dla nas Stambuł viadomy taksama jak były Kanstancinopal, Car-horad, dzie znachodzicca vieličny Chram Śviatoj Safii. Z hetym horadam nierazryŭna źviazanaja i historyja stanaŭleńnia chryścijanstva.
Paśla razvału Asmanskaj impieryi, jakoje adbyłosia ŭ tyja ž časy paśla Pieršaj suśvietnaj vajny, kali paciarpieli krach i Rasiejskaja impieryja i Aŭstra-Vienhryja, los Stambuła byŭ niepradkazalny.
Asmanskuju impieryju mierkavałasia padzialić miž krainami- pieramožcami ŭ vajnie. Ale, patryjatyčna nastrojenyja siły pad kiraŭnictvam hienierała Mustafy Kiemala ( viadomy pad proźviščam Ataciurk), pačali zmahańnie za zachavańnie dziaržaŭnaści turkaŭ. U vyniku na mapie śvietu ŭźnikła Tureckaja Respublika — demakratyčnaja kraina z aryjentacyjaj na jeŭrapiejskija kaštoŭnaści, jaje pieršym lidaram i staŭ Ataciurk. Pa jahonym zahadzie Chram Śviatoj Safii, jaki ŭ časy impieryi byŭ pierarobleny ŭ miačeć, staŭ muziejem. Padčas svajho pobytu ŭ Stambule šmat hadoŭ tamu mnie nie daviałosia trapić tudy, bo muziej u hety čas byŭ začynieny, ale ja z zachapleńniem ahladała zvonku hetuju vieličnuju budovu.
Varta zhadać, što Kanstancinopal byŭ adnym ź niamnohich miescaŭ u śviecie, dzie było adčyniena i paśpiachova dziejničała Konsulstva Biełaruskaj Narodnaj Respubliki.
U novych histaryčnych umovach Stambuł staŭ pavoli stračvać značnaść, stalica Turcyi pieramiaściłasia ŭ Ankaru. Prykmiety novaha, jeŭrapieizavanaha žyćcia pastupova vyciaśniali kulturnyja nabytki daŭnich časoŭ. Prychodzili ŭ zaniapad cełyja, raniej fiešeniebielnyja rajony horadu. Smutak i admirańnie stali napaŭniać horad i asiadać u dušach i nastrojach jahonych žycharoŭ. Na hety čas jakraz i prypadała dziacinstva i junactva piśmieńnika.
Smutkam pa byłoj vieličy horadu i niepradkazalnaści jahonaj budučyni pranizany ŭvieś raman «Stambuł». Heta smutak vialikaha intelektuała suśvietnaha masštabu, jaki nie moža źmirycca z zaniapadam takoj histaryčnaj kaštoŭnaści dla čałaviectva. Stambuł naležyć nie tolki siońniašniaj Turcyi, ale i ŭsiamu čałaviectvu.
Histaryčnyja kaštoŭnaści siońnia hinuć nie tolki ŭ vojnach, jak heta stałasia z Palmiraju ŭ Siryi, ale i z-za niedastatkovaj uvahi da ich zachavańnia.
Stambuł pavoli stračvaje svaje kaštoŭnaści i jašče, jak mnie padajecca, z adnoj važnaj pryčyny. Paśla zaniapadu Vizantyi i zavajovy Kanstancinopala turkami-asmanami vizantyjski ŭkład žyćcia pastupova vyciaśniaŭsia kulturaju novych haspadaroŭ. Ciaham piaci stahodździaŭ Stambuł staŭ aryjentavany na Uschod. Paśla raspadu impieryi i zasnavańnia novaj dziaržavy z aryjentacyjaj na jeŭrapiejskija kaštoŭnaści Stambuł iznoŭ pieražyvaŭ kataklizm.
Stambuł byŭ i jość miescam, dzie sutykalisia, isnavali, uzajemadziejničali i časam varahavali roznyja kultury i tradycyi — uschodniaja i zachodniaja. Siońnia jon taksama na razdarožžy.
A dakładniej skazać - na razłomie pamiž dźviuch cyvilizacyj — Uschodu i Zachadu. Jak i sama Turcyja.
Dastatkova hlanuć na mapu śvietu i my pabačym, što Turcyja, Ukraina i naša Biełaruś znachodziacca na adnym mierydyjanie, heta jakraz taja linija razłoma pamiž cyvilizacyjami.
A žyć na hetym razłomie, viadoma, nialohka. Pra heta jaskrava śviedčać histaryčnyja i siońniašnija padziei ŭ hetych troch krainach.
Mnie padajecca, što prychod ramana «Stambuł» da biełaruskaha čytača — heta sapraŭdy znakavaja padzieja. Jaho treba čytać biełarusam, kab bolš razumieć zakony histaryčnych płyniaŭ, jakija ŭpłyvajuć na losy ludziej u roznych krainach, pra ŭzajemasuviaź histaryčnych padziejaŭ.
Admietna, što hrošy na vydańnie pierakładu knihi sabrała biełaruskaja hramadskaść, što śviedčyć pra naš vysoki cyvilizacyjny ŭzrovień. I mienavita hety fakt asabliva ŭraziŭ aŭtara knihi. Sp. Pamuk u znak padziaki ŭsim tym, chto spryčyniŭsia da padrychtoŭki vydańnia pakinuŭ svoj aŭtohraf na knizie, jakuju ja atrymała ź Minsku i pakazała jamu asabista. Aŭtohraf zrobleny pa-anhlijsku i ŭ pierakładzie tam napisana:
«Dziakuju ŭsim, čyje imiony pieraličany na st. 497 hetaj knihi i taksama Ańnie za mahčymaść publikacyi majho «Stambułu» u Biełarusi i za toje, što jana pakazała mnie hetu knihu. Ciapier ja ščaślivy».
Tyja 115 fundataraŭ, jakija pieraličanyja na zhadanaj st. 497, mohuć ličyć: hety aŭtohraf pryśviečanym kožnamu ź ich».
