Zaraz Iłaryjon vučycca ŭ Minskim dziaržaŭnym architekturna-budaŭničym kaledžy. My sustrakajemsia ź im paśla par u Makdonaldsie. Jon byvaje tut raz na miesiac — nie dla taho, kab źjeści burhier, a kab pabačycca z baćkam (chłopiec žyvie ŭ babuli ź dziadulem). «Jon admoviŭsia ad baćkoŭskich pravoŭ — tak mnie maci skazała. Ale, mahčyma, jana sprabuje manipulavać mnoj».
Pra adnosiny z nastaŭnikami i siamjoj, kamisiju pa spravach niepaŭnaletnich, palitykaŭ, jakija natchniajuć, i svaich adnahodak — Iłaryjon raskazaŭ «Našaj Nivie» ŭ intervju.
«Nastaŭniki hladzieli na mianie z pahardaj, byccam ja naškodziŭ»
«Naša Niva»: Jak spravy ŭ kaledžy?
Iłaryjon Trusaŭ: Usio dziakuj Bohu.
«NN»: Dobra vučyšsia abo dla ciabie heta nie važna?
IT: Mnie ź dziacinstva humanitarnyja pradmiety bolš daspadoby, i ź imi ŭ mianie ŭsio dobra. A z dakładnymi navukami — jak zvyčajna. Kaledž hety ja abraŭ nie tamu, što ŭ mianie ciaha da architektury ci prajektavańnia, a praktyčna z-za biezvychodnaści.
Bo chacieŭ pastupać u Licej BDU, na humanitarna-histaryčny profil, na testavańni nie chapiła dvuch bałaŭ, i treba było abirać, kudy iści. Pa vynikach škoły siaredni bał 8 byŭ — ź im u naš čas trapić možna ci na biudžet u PTV, ci płatna pastupać. Pakolki maja siamja nie maje zaraz takich finansavych mahčymaściaŭ, mnie pryjšłosia pastupać u hety kaledž — u pryncypie nie najhoršy varyjant. Pakolki kiepskaja reputacyja skłałasia ŭ škole, ja vyrašyŭ tam pa-lubomu nie zastavacca.
«NN»: «Kiepskaja reputacyja» — što ty maješ na ŭvazie?
IT: Paśla taho, jak ja ŭ krasaviku pieršy raz vyjšaŭ na płošču na malitvu pa zakliku Statkieviča, pačalisia peŭnyja prablemy ŭ škole, z baćkami pačali stasunki psavacca — i tak byli naciahnutyja, a stali jašče horš.
Adnahodki, maładyja ludzi padtrymlivajuć. Pišuć: trymajsia, my z taboj, ty pieramožaš. Byli i nastaŭniki, jakija padtrymlivali, ale cichieńka. Bolšaść ža hladzieli na mianie z pahardaj, byccam ja naškodziŭ. Jašče da płoščy ŭ mianie byli prablemy z tym, što nasiŭ bieł-čyrvony-bieły značak. Mianie zaŭsiody krytykavali, kazali źniać jaho: «Heta dziaržaŭnaja ŭstanova, nie nasi tut svoj apazicyjanierski simvał, nam hetaha nie treba». Heta jak abraza dla mianie hučała.
«NN»: U kaledžy pretenzij da źniešniaha vyhladu nie było jašče?
IT: Nie. Chadzi ŭ čym chočaš. U kaledžy bolš libieralna staviacca: u nas chodziać niefarmały — farbavanyja vałasy, zavušnicy, prabityja nasy.
«Siadzieć doma i stračyć na kłavijatury kamientary nie maje sensu — treba vychodzić»
«NN»: Jak atrymałasia, što školnik staŭ apazicyjanieram?
IT: Ja ź dziacinstva cikaviŭsia Biełaruśsiu. Zadavaŭsia pytańniami: čamu ludzi chodziać takija sumnyja, čamu staviacca da žyćcia zanadta surjozna, čamu niama sapraŭdnaj svabody. Ja zapytvaŭ baćkoŭ — dakładnaha adkazu ad ich tak i nie pačuŭ. Historyjaj Biełarusi staŭ cikavicca ŭ 6-7 kłasie — spačatku čerpaŭ viedy praz padručnik, choć heta nie samaja lepšaja krynica infarmacyi. Potym na jutubie hladzieŭ tematyčnyja videa. Pieršym, što pahladzieŭ pa-biełarusku, napeŭna, była pieradača Biełsata ź Lavonam Volskim «Nazad u budučyniu». Mnie spadabałasia — ja pabačyŭ, što čałaviek spakojna razmaŭlaje pa-biełarusku i nie saromiejecca, što heta nie štučna. Heta byŭ šok. Bo dla mianie biełaruskaja mova była toj movaj, jakuju vyvučajem na ŭrokach i pa-za miežami kłasa nie vykarystoŭvajem. Paśla ja ŭžo ŭdzielničaŭ u šmat jakich konkursach, alimpijadach, čytańniach vieršaŭ.
«NN»: A čamu na mitynhi staŭ chadzić?
IT: Kali ty pačynaješ mocna cikavicca biełaruščynaj, źjaŭlajucca takija dumki: my žyviem u Biełarusi, u jakoj biełaruskaj movy nie pačuješ z vusnaŭ zvyčajnaha minaka, usio šeraje, ludziam ciažka žyć. I razvažaješ: a jak źmianić heta, jak paspryjać tamu, kab ludzi pačali pavažać, lubić svajo. Kab adčuvali peŭnuju svabodu, viedali, što, kali jany vykažucca, nichto nie budzie ich hańbić. Ja pačaŭ hladzieć inšyja videa na adpaviednuju tematyku — pra našu apazicyju, pra zmaharoŭ. I dajšoŭ da taho, što sam staŭ brać udzieł u mierapryjemstvach.
«NN»: Chto paŭpłyvaŭ na tvaje pohlady? ŚMI, kankretnyja ludzi?
IT: Ź ludziej ja nazavu najpierš Zianona Stanisłavaviča Paźniaka — palityk-adradženiec, toj, chto adkryŭ Kurapaty, i ŭvohule čałaviek nievierahodny. Faktyčna jon adzin z tych, chto realna paspryjaŭ niezaležnaści, uźniaćciu samaśviadomaści biełarusaŭ. Možna nazvać taksama deputataŭ niezaležnaści, jakija byli pobač sa spadarom Zianonam.
Siarod ŚMI, jakija paŭpłyvali, pieršaj hazietaj, demakratyčnaj, była «Naša Niva».
Kali kazać pra inšych ludziej, to heta spadar Pavieł Sieviaryniec. Heta dla mianie prykład, jak čałaviek moža spałučać relihiju i palityku, prykład sapraŭdnaha zmahara, jaki prajšoŭ vyprabavańni, pabyvaŭ u turmach. Jon adzin z zasnavalnikaŭ «Maładoha frontu», arhanizacyi, u jakoj ja zaraz.
«NN»: Jak ty tudy trapiŭ?
Padčas šeścia na Dziady ŭ Kurapaty. 3 listapada 2019 h.
IT: Pierałomnym momantam byŭ kryžałom 4 krasavika, kali ja zrazumieŭ, što siadzieć doma i stračyć na kłavijatury kamientary nie maje sensu — treba vychodzić.
Ja vyjšaŭ tady ŭviečary ŭ Kurapaty na malitvu. Tam ja paznajomiŭsia ź Dzianisam Urbanovičam, lidaram «Maładoha frontu». Kurapackaja varta pakazała, chto jość chto siarod našaj apazicyi — chto nie zdoleŭ prastajać, a chto moža i budzie baranić krainu. Tyja, chto zastalisia, — sapraŭdnyja zmahary: upeŭnieny, kali pačniecca ŭmiašańnie Rasii ŭ realnaści, hetyja ludzi buduć stajać u pieršych kałonach i abaraniać niezaležnaść našaj krainy.
Ja pryjšoŭ na nastupny dzień paśla kryžałomu na Kurapackuju vartu, paznajomiŭsia z «Maładym frontam» bolš i pryniaŭ rašeńnie, što treba dałučacca. Arhanizacyja całkam supadaje z maimi palityčnymi i relihijnymi pierakanańniami, heta dla mianie idealny varyjant.
«NN»: Kolki razoŭ ciabie milicyja zatrymlivała?
IT: Brutalna dva razy — 3 lipienia i 3 listapada, paśla Dziadoŭ. A samy pieršy raz, kali mianie zatrymali, byŭ 27 krasavika — na nastupny dzień paśla Čarnobylskaha šlachu. My pajechali źbirać podpisy za viartańnie kryžoŭ u Kurapaty. Ahułam mianie zatrymlivali piać razoŭ. Ale pratakołaŭ, zrazumieła, bolš.
«Baćki byli radykalna suprać»
«NN»: Tvaje adnosiny z baćkami. Čamu vy ŭ kontrach?
IT: Z baćkam nie zusim u kontrach. Ja ź im ciapier dobra razmaŭlaju, my adzin adnaho razumiejem. A z maci byvajuć kanfliktnyja situacyi. Prosta mianty faktyčna padšturchoŭvajuć jaje da ahresii ŭ moj bok, sprabujuć naładzić suprać mianie.
Ja svaich baćkoŭ lublu, šanuju, pavažaju, i ŭdziačny za toje, što vychavali. I asabliva babuli ź dziadulem — samy najvialikšy reśpiekt za toje, što apošnija dzieviać hadoŭ mianie hadujuć. Ja starajusia mienš stvarać pravakacyjnych situacyj.
Zaraz z maci budziem raźbiracca z kamisijaj pa spravach niepaŭnaletnich, dzie buduć vyrašać moj dalejšy los.
«NN»: Vašu siamju pastavili na ŭlik?
IT: Daŭno pastavili. I na sacyjalna niebiaśpiečnaje stanovišča, i na ŭlik u dziciačy pakoj milicyi, i ŭ kaledžy na prafulik — sa mnoj pavinny pravodzić prafiłaktyčnuju pracu, ale my z sacpiedam prosta razmaŭlajem na roznyja temy. Ja kali pryjšoŭ da jaje pieršy raz, u jaje šok byŭ: pad chulihanaŭ i inšyja katehoryi płan jość, a pad mianie niama.
U milicyi skazali: čatyry pratakoły — i ja jedu va ŭstanovu zakrytaha typu, pakolki ja niepaŭnaletni, maci nie spraŭlajecca z maim vychavańniem. Pakul što tolki pahražajuć. Na samoj spravie ja nie dumaju, što jany źbirajucca rabić takuju pravakacyju. Ujavicie sabie: maładoha aktyvista arhanizacyi «Małady front» źmiaščajuć u psichbalnicu ci śpiecškołu. Adzin z maich pratakołaŭ — za toje, što machaŭ bieł-čyrvona-biełym ściaham i kryčaŭ «Žyvie Biełaruś!». Chiba heta nie palityčnaja sprava?
«NN»: Ale baćki nie padzialajuć tvaich pohladaŭ?
IT: Nie padzialajuć. Choć baćka čytaje «Chartyju», «Našu Nivu», kaža: «Ty sam viedaješ, ty ŭ našaj krainie adzin ničoha nie źmieniš, treba pačakać». Jon bližej da majoj pazicyi, ale nie padtrymlivaje abaronu Kurapataŭ.
Maci prosta maksimalna apalityčnaja žančyna, i zaraz u mianie brat starejšy siadzić — pa hłupstvie, chulihanka, pabiŭsia, — tamu zaraz joj niedarečna raźbiracca z maimi prablemami i pa miantoŭkach jeździć.
Ja ŭsio razumieju, na maci vialiki ciažar lažyć, tamu što jana źjaŭlajecca hałoŭnaj majoj apiakunkaj. Spadziajusia, kali mnie spoŭnicca 16 hadoŭ, ad jaje adčepiacca.
«NN»: Kim pracujuć baćki?
IT: Baćka — indyvidualny pradprymalnik, a maci biespracoŭnaja, dahladaje hramadzianskaha muža, invalida druhoj hrupy, i žyvie z sacyjalnaj dapamohi i arendy kvatery. Z baćkam jana ad 2007 hoda ŭ razvodzie, ja pavodle sudu dastaŭsia maci.
«NN»: Kišennyja hrošy tabie dajuć?
IT: Dajuć hrošy tolki na ježu, a na kišennyja raschody… U mianie stypiendyja, choć i nievialikaja, 65 rubloŭ, — ja sprabuju jaje raściahnuć na ceły miesiac. Nu i kali zusim składana, prašu ŭ babuli 3-5 rubloŭ. Razumieju, što dla jaje heta taksama hrošy, i kali ŭletku pracavaŭ na budoŭlach, zarablaŭ, naprykład, 35 rubloŭ na dzień, 15 babuli addavaŭ, kab viarnuć doŭh.
«NN»: Čamu žyvieš z babulaj?
IT: Tak skłałasia, što maci była zaniataja inšymi spravami. Tady jana jašče pracavała, mieła svaje zaniatki, na majo vychavańnie času nie chapała, i maci vyrašyła, što lepš mianie babuli ź dziadulem addać na peŭny pieryjad. Potym heta ŭsio zaciahnułasia. Ale jana pryjazdžaje časta.
«NN»: Nie kryŭduješ na jaje?
IT: Spačatku kryŭdavaŭ. Kali maleńki byŭ, kaniečnie, z maci i baćkam chaciełasia bolš bačycca, a apošnija hadoŭ piać pryzvyčaiŭsia.
«NN»: Babula na tvaim baku?
IT: Siarod usich jana bolš łajalna staviłasia i peŭnym čynam sprabavała mianie ŭratavać, bo maci z baćkam spačatku byli radykalna suprać. Kazała: nie čynić ža dyktaturu — u jaho taksama svajo mierkavańnie jość. Ale ja ŭdziačny siamji, što jany vytrymali dadzieny etap, što ja nie žyvu na vulicy, mianie prymajuć takim, jak ja jość.
«U vojska źbirajusia, ale nie ŭ takoje, jakim jano isnuje ŭ ciapierašnim vyhladzie»
«NN»: Iłaryjon — heta carkoŭnaje imia?
IT: Heta hreckaje imia i aznačaje «ščaślivy, žyćciaradasny». Maci dała mnie jaho. Majho prapradzieda taksama zvali Iłaryjon.
«NN»: Ty ź dziacinstva viernik?
IT: Tak, u mianie chryścijanskaja siamja. Ja pravasłaŭny, ale z pašanaj staŭlusia i da baptystaŭ, i da jevanhielistaŭ. Mnie nie važna, chto jak molicca, hałoŭnaje — što ŭ čałavieka jość kantakt z Boham.
My z maci časta jeździli na słužbu ŭ Jelisaviecinski manastyr. A zaraz ja ŭžo viernik Biełaruskaj pravasłaŭnaj aŭtakiefalnaj carkvy. Ja starajusia dapamahać ijeramanacham carkvy, prynošu peŭnuju achviaru jak fizičnuju, tak i materyjalnuju.
«NN»: Raniej ty nasiŭ chvościk, potym pahaliŭsia, pieraadzieŭsia ŭ formu koleru chaki. Čamu źmianiŭ imidž?
IT: Zadziaŭbli mianie vałasy doŭhija — heta vyprabavańnie za imi dahladać (uśmichajecca). Dla mianie palohkaj na dušy stała, što pahaliŭsia, i Boh skazaŭ: treba zhalić hetu japonskuju stryžku. Tym bolš jana pierastała mnie padabacca.
A military… My vyrašyli ŭ «Maładym froncie» peŭnuju formu ŭvieści. Čamu koleru chaki? Heta taki sposab vydzielicca siarod inšych, pakazać, što my zdolnyja zmahacca nie tolki duchoŭna, ale i fizična.
«NN»: Jak ty pravodziš viečary, kali nie staiš pad «Pajedziem, pajadzim»?
IT: Rablu ŭroki. I taksama čytaju knihi. Letam kožny dzień Bibliju čytaŭ, niadaŭna skončyŭ knihu pra abaronu Kurapataŭ Zianona Paźniaka i Valeryja Bujvała. Akramia taho chaču pačytać «Kamiennaje serca» Paŭła Sieviarynca i pa školnaj prahramie — «Novaja ziamla», «Ludzi na bałocie», «Na rostaniach».
«NN»: Niadaŭna była infarmacyja, što ŭ škołach chočuć uvieści pasadu kiraŭnika pa vajskova-patryjatyčnym vychavańni. Što ty dumaješ?
IT: Vykładčyki dapryzyŭnoj padrychtoŭki — u asnoŭnym prychilniki prarasijskich pohladaŭ i vajskoŭcy ŭ adstaŭcy. Ja liču, što heta absalutna niepatrebna jak pradmiet — jon prosta zajmaje vučebny čas, jaki možna patracić na fiziku, matematyku. Fizičnaja padrychtoŭka dla chłopcaŭ — heta dobra, ale kali pačynajucca ahitacyi, naviazvańnie pazicyi, heta admoŭna moža adbicca na stanie adukacyi. Jana i tak u zaniapadzie, a kali viernuć palitrukoŭ, uvohule dzikunstva niejkaje budzie.
«NN»: Ty sam u armiju źbiraješsia?
IT: U vojska źbirajusia — u vojska chryścijanskaje, patryjatyčnaje, nie takoje, jakim jano isnuje ŭ ciapierašnim vyhladzie. Spadziajusia, da taho času, jak ja stanu pryzyŭnym, niešta pamianiajecca ŭ lepšy bok. Nie chaču prysłužvać niejkaj dziaržavie, Łukašenku, jaho prychvastniam — chaču prosta słužyć biełaruskamu narodu.
«NN»: Ciabie ŭ BRSM sprabavali zahnać?
IT: U siomym kłasie ceły hod šturchali, ale ŭžo tady heta byŭ niezrazumieły dla mianie varušniak, niešta brydkaje. Niejki kamsamoł 2.0.
«NN»: BRSM palityčnaha ŭpłyvu nie maje. A «Małady front» maje?
IT: «Małady front» zaraz — heta nie pra palityku, heta pra hramadskaść, nacyjanalnuju ideju, spravy, bolš zrazumiełyja dla prostaha čałavieka. Tamu što palityka ŭ našaj krainie ŭ adzin boku pracuje. Usie palityčnyja partyi zaraz praktyčna ničoha nie vyrašajuć — usio vyrašaje Łukašenka i jaho asiarodździe.
«NN»: Kažuć, moładź zaraz nieaktyŭnaja ŭ palitycy. Čamu?
IT: Tamu što zapałochanaja. Usie hetyja prafiłaktyčnyja pracy ŭ škołach, raskazy ab tym, jakaja kiepskaja apazicyja — u padručnikach navat napisana, što apazicyja — pravakatary, rychtujuć siłavyja napady. U dziaržustanovach kažuć: pojdziecie na mitynh — vykiniem z kaledža, pracy. I ŭ ludziej z-za hetaha staŭleńnie da apazicyi jak da marhinałaŭ.
Na akcyi Mikałaja Statkieviča ŭ minskim Vierchnim horadzie. 6 kastryčnika 2019 h.
U moładzi zaraz inšyja intaresy — z chłopcami adpačyć, pačylić. A 15—20 hadoŭ tamu ŭziać takija arhanizacyi, jak Zubr, BNF — moładź bačyła, što jaje šmat, vieryła ŭ realnuju mahčymaść niešta źmianić.
Jašče ŭpłyvaje toj faktar, što masavaja rusifikacyja adbyłasia. My bačym pa pierapisach nasielnictva, što mieniej i mieniej stanovicca biełaruskamoŭnych.
«Šmat maich siabroŭ padtrymlivajuć akcyi tolki łajkam u sacsietkach»
«NN»: Ty adčuvaješ, što adroźnivaješsia ad inšych padletkaŭ?
IT: Nie chaču stavić siabie vyšej za kahości — zvyčajny padletak, žaŭnier biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu. Siarod maich siabroŭ jość šmat tych, chto padzialaje maje palityčnyja pohlady, ale nie vychodzić na płošču — padtrymlivaje tolki ŭ sacsietkach łajkam. Heta taksama niadrenna, ja spadziajusia, kali budzie hadzina iks, jany vyjduć.
«NN»: Chto z palitykaŭ dla ciabie ideał? Paźniak i Sieviaryniec?
IT: Ideałaŭ nie byvaje — va ŭsich jość niedachopy. Ale jość tyja ludzi, na jakich ja mahu abapiracca, da jakich mahu prysłuchoŭvacca — Zianon Stanisłavavič, Pavieł Kanstancinavič [Sieviaryniec — Red.]. Jość histaryčnyja asoby, čyje dumki aktualnyja i ciapier. Toj ža Kalinoŭski z «Mužyckaj praŭdaj» — dla biełaruskaha naroda heta sapraŭdy ideał zmahańnia. Kali kažam pra suśvietna viadomych ludziej, dla mianie natchnialnikami źjaŭlalisia zasnavalnik Apple Styŭ Džobs, refarmatar Marcin Luter.
Na akcyi Mikałaja Statkieviča ŭ minskim Vierchnim horadzie. 6 kastryčnika 2019 h.
«NN»: Sieviaryniec tabie dapamahaje? Maralna, materyjalna?
IT: Ja padtrymki materyjalnaj nie prasiŭ i nie liču patrebnym. Pavieł Kanstancinavič, sami viedajecie, žyvie ścipła, ja byŭ u jaho ŭ haściach. Jon bolš duchoŭna padtrymlivaje. Jaho dumki mnie blizkija. Kali jon kaža pra relihiju, pra pahrozu z boku Rasii, adrazu ŭ mianie natchnieńnie źjaŭlajecca, zaradžajusia enierhijaj.
«NN»: Jaho dumki nakont ŁHBT taksama padzialaješ?
IT: Ja za demakratyju. Chaj buduć i takija, i takija. Čałaviek moža vyrazicca, pakazać siabie, hałoŭnaje — biez hvałtu, biez abraz. Ja hladzieŭ videa, jak, zdajecca, u Paŭdniovaj Amierycy ahresiŭnyja fieministki šturmavali carkvu — heta žudasnaje vidovišča.
«NN»: Suprać čaho ty chočaš zmahacca?
IT: Ja chaču zmahacca suprać usiaho antybiełaruskaha, biełarusafobskaha. Łukašenka — heta hałoŭny prykład, jak čałaviek moža sumiaščać źniavahu da ŭsiaho biełaruskaha, antydemakratyčnaść, antynarodnaść. Jaho pastavili na hetu pasadu, i jon 25 hadoŭ siadzić pry padtrymcy maskoŭskaha režymu.
«NN»: Ty dumaješ, jon pry padtrymcy Maskvy?
IT: Kaniečnie. Toje, što jon kaža, što my pavinny svaju niezaležnaść abaraniać, — usio dziela taho, kab pakrasavacca. Prosta jamu zaraz vyhadna tak. Jon uchilajecca, łaviruje pamiž Zachadam i Uschodam.
«NN»: A kaho ty chacieŭ by bačyć prezidentam?
IT: Ja ŭvohule za parłamienckuju respubliku. Ale kali budzie pierachodny momant da jaje, budzie časovy ŭrad. Tam ja chaču pabačyć tych ludziej, jakija źjaŭlajucca realnymi ekśpiertami ŭ svajoj temie, adukavanych, niezaležnych.
«NN»: Paśla liceja čym dumaješ zajmacca?
IT: Chutčej za ŭsio nie zdoleju vučycca pa prafiesii architektara, tamu pastarajusia paśla pieršaha kursa zdać zavočna 10-11-y kłas, atrymać atestat ab ahulnaj siaredniaj adukacyi i pasprabavać pastupić u niejkuju navučalnuju ŭstanovu typu histfaka BDU.
