Volha Kavalkova, sustaršynia Biełaruskaj chryścijanskaj demakratyi, ličyć, što ideja nia ŭdzielničać u prezydenckich vybarach tolki na ruku ŭładam, zajaŭlaje, što hatovaja da ŭsiaho, i tłumačyć, čamu biełarusy pavinna prahałasavać mienavita za jaje, paviedamlaje Radyjo Svaboda.
— Niadaŭna na adnoj z dyskusij, pryśviečanych taktycy i stratehii demakratyčnych siłaŭ, vy zajavili, što hatovyja vyłučyć svaju kandydaturu na prezydenckija vybary. Nakolki surjoznaj i pradumanaj była hetaja vaša zajava? Ci nie było heta prosta emacyjnaj reakcyjaj na toje, što, maŭlaŭ, «pakul nichto nie biare na siabie śmiełaść, dyk vyłučusia tady ja»? Ci vy zajaŭlali heta z usioj adkaznaściu i razumiejučy ŭsie patencyjnyja nastupstvy?
— Ja nikoli nie kažu taho, čaho nie źbirajusia rabić. Maje zajavy nakont patencyjnaha vyłučeńnia hučali ŭžo raniej, u našaj partyi. Paśla parlamenckich «vybaraŭ» 17 listapada ja nia straciła matyvacyi, a jašče bolš žadaju źmienaŭ. Bo ja na svaje vočy pabačyła ŭsie tyja falsyfikacyi, niespraviadlivaść, jakaja adbyvajecca ŭ krainie. U nas skrali jašče 4 hady, pryznačyŭšy sterylnuju Pałatu, i ŭ mianie jašče bolš matyvacyi dziejničać. I ja liču, što ŭ mianie jość i kampetencyja, i siły zmahacca za demakratyju ŭ Biełarusi.
— Ale, akramia kampetencyi i siłaŭ, patrebna taksama zhodnaja pazycyja mnohich demakratyčnych palitykaŭ. Nakolki vaša patencyjnaje vyłučeńnie moža być padtrymana ŭsimi demakratyčnymi siłami?
— My budziem heta ŭsio abmiarkoŭvać. Było ŭzhadnieńnie pracedury «prajmeryz» u miežach pravacentrysckaj kaalicyi. Ale ciapier chočacca, kab hetaje koła było šyrejšaje za pravacentrysckuju kaalicyju. Kab kandydatury byli roznyja ad roznych partyj i kab my ŭzhadnili tuju praceduru, pavodle jakoj adziny kandydat budzie abrany. Bo vidavočna, što kali my razam, to naša zmahańnie bolš efektyŭnaje.
— Ale ŭ hetym zmahańni daviadziecca pieramahać nia tolki kankurentaŭ z demakratyčnaha lahiera, a i tych ludziej (taksama z demakratyčnaha pola), jakija ciapier zajaŭlajuć, što nia treba apazycyi vyłučać svajho kandydata. Niekatoryja ŭžo nazyvajuć zdradnikami tych, chto pojdzie na prezydenckija vybary. Što b vy adkazali na hetyja arhumenty?
— Davajcie siadzieć doma na kanapach i čakać, kali za nas niechta niešta zrobić. U mianie niama dumki, što takim sposabam možna niešta ŭ krainie źmianić. Kali b tyja palityki, jakija zmahajucca za demakratyju, skazali «my stamilisia i ničoha rabić bolš nia budziem» — to my b užo žyli jak u Paŭnočnaj Karei. Nie było b navat tych minimalnych svabodaŭ, jakija jašče jość u Biełarusi.
Tamu mnie chočacca, kab ludzi, jakija tak zajaŭlajuć, dałučylisia da demakratyčnaj pracedury, vykazali svaju dumku i aktyŭna paŭdzielničali ŭ tym, kab realna niejkija źmieny byli.
Ja liču, što kali nie vyłučać kandydaturu na vybarach, to apazycyja hublaje našmat bolej. My nia zmožam pakazać, što jość alternatyva, znajści prychilnikaŭ dla hetaj kandydatury. I heta akurat na karyść uładam. Mnie zdajecca, jakraz tut padyhryvańnie ŭładam, a nie vyłučeńnie adzinaha kandydata. Bo ludzi chočuć pieramienaŭ i chočuć bačyć alternatyvu, tych ludziej, jakija nie bajacca i hatovyja zmahacca za budučyniu.
Kali nikoha nie vyłučać, to možna sieści i skazać — jašče 5 hadoŭ žyćcia my zhubili. Za hetyja 5 hadoŭ kolki jašče ludziej źjedzie z našaj krainy, bo jany nia buduć bačyć nijakaj perspektyvy.
— Ale vy ž razumiejecie, što čysta elektaralnym šlacham hetuju ŭładu nie prymusiš syści. Navat kali realny vynik budzie samy lepšy dla apazycyjnaha kandydata, vybarčyja kamisii pakažuć vynik zusim inšy. Tak što prezydenckija vybary — heta jak varyjant dabicca źmieny ŭłady inšymi šlachami, u tym liku pratestami. Vy razumiejecie, što taki šlach budzie vielmi vierahodny, vy hatovyja da jaho?
— Usie šlachi treba abmiarkoŭvać i być hatovymi. My pavinny być hatovyja, kab nie paŭtaryŭsia scenar 2010 hodu. Dla hetaha apazycyja pavinna być bolš adkaznaj i dumać u tym liku na krok napierad.
Ja rablu vysnovu, što šlacham zmahańnia tolki za praceduru sumlennych vybaraŭ my nia zmožam uziać uładu. Pačynajučy ad farmavańnia kamisij — nichto nia budzie ličyć hałasy vybarcaŭ. Tamu treba siadać i šukać technalohiju, stavić metu, čaho my chočam hetymi vybarami damahčysia. I z hetaha vybudoŭvać svaju ahulnuju stratehiju.
— Kali ŭžo ŭzhadvać roznyja vybary, to byŭ nia tolki 2010, ale i 2015 hod, kali, na dumku mnohich, byli «haniebnyja» dla apazycyi vybary. Kandydat nia byŭ adzinym, surjoznaj pahrozy dla Łukašenki nie było, pra Płošču nichto nie kazaŭ. Vy i ŭsia apazycyja hatovyja dać surjozny boj Łukašenku? Ci prosta treba paŭdzielničać, kali jość vybary?
— Ja ŭpeŭnienaja, što apazycyja ciapier hatovaja. Sapraŭdy, 2015 hod — heta była pamyłka, i ja jak palityk jaje pryznaju. U 2020 hodzie nam treba zrabić vysnovy i dziejničać adzinym frontam. Ja liču, što kandydatur, ludziej, jakija mohuć pradstaŭlać apazycyju na dosyć vysokim uzroŭni, — dastatkova. I ja siabie da ich adnošu.
ŭpeŭnienaja, što vybary-2020 pavinny być bolš asensavanyja i efektyŭnyja dla toj demakratyčnaj supolnaści, jakaja choča pieramienaŭ. Ja chaču ŭ Biełarusi žyć. I dziela hetaha kožny moj krok — kab nia źjechać i nie zhubić krainu.
— Parlamenckaja kampanija pakazała, što ŭłada zaviaršyła svoj pavarot ad umoŭnaj «liberalizacyi» da bolš žorstkaha scenaru. I my pakul nia viedajem, nakolki heta moža prajavicca ŭ 2020 hodzie. Mahčyma, ułada moža viarnucca navat da scenaraŭ źniavoleńnia apazycyjnych kandydataŭ. Vy jak čałaviek, jaki zajaŭlaje, što moža stać kandydatam, — hatovyja da takoha?
— Kali ja kažu, što hatovaja — značyć, ja hatovaja, ja z adkaznaściu prymaju takija rašeńni. Ale mnie chočacca, kab hramadztva, jakoje vystupaje za źmieny, adstojvała svaich kandydataŭ. Volha Kavalkova ž zmahajecca nie za žyćcio dla siabie — mnie chočacca, kab naša kraina žyła lepš.
I mnie padajecca, što ludzi zmohuć abaranić tych kandydataŭ, jakija vystupajuć za pieramieny. Kali jany nia zmohuć hetaha zrabić — to, napeŭna, my ŭsie tady zasłuhoŭvajem taho, što jość u krainie. I nia treba tady kazać, što chtości niedastatkova zmahajecca.
Napeŭna, moj plus, što ŭ mianie niama dziaciej (choć dla mianie asabista heta minus), praź jakich možna čynić na mianie dadatkovy cisk. Ale jość siamja i siabry, jakija nia tak abaronienyja, kali štości ŭ hetym kirunku budzie.
Ale inšyja kandydaty, u tym liku Alaksandar Łukašenka, tut ničym nie adroźnivajucca. My takija ž hramadzianie krainy, my płacim padatki, finansujem z padatkaŭ usiu dziaržaŭnuju systemu.
I ja nie bajusia, u tym liku taho kandydata, jaki adčuvaje siabie macniejšym. Jon taki ž čałaviek, jak i ja. Taki ž słaby.
— Kali vy budziecie vyłučanyja ad šyrokaj kaalicyi, to taki kandydat mižvoli stanovicca davoli abmiežavanym u svaich vykazvańniach, bo roznyja partyi, jakija jaho vyłučyli, majuć roznyja idealohii. Ci, pa-vašamu, na hetych vybarach idejnaja prahrama budzie nie nastolki važnaja?
— Maja dumka, što treba zapytacca ŭ ludziej, što im treba. U nas u apazycyi jość roznyja idealohii i roznyja punkty hledžańnia nakont taho, jak budavać ekanomiku i inšyja sfery. Ale siońnia apazycyja pavinna abjadnacca vakoł čałavieka, jaki budzie kazać pra prablemy ludziej. Siońnia ludziej chvaluje, što ŭłada ŭtrymlivajecca ŭ rukach adnaho čałavieka i heta nie daje mahčymaści raźvivacca inšym sferam.
Ja hatovaja da taho, što buduć niejkija ramki i ŭmovy. I kožny kandydat na «adzinaha» budzie dziejničać u peŭnych ramkach. Heta mahčyma, kali budzie ahulnaja zhoda i razumieńnie, što my pavinny abjadnacca vakoł čałavieka, jaki moža damahčysia źmieny praviłaŭ vybaraŭ. I tady ja dumaju, što na vybarach i ŭ parlament, i ŭ miascovyja saviety projduć ludzi, jakija adstojvajuć roznyja idealohii.
— Čym vy lepšaja za astatnija miljony biełarusaŭ, čamu vy vyłučajeciesia ŭ prezydenty? Čamu ludzi pavinny prahałasavać mienavita za vas?
— Ja maju jurydyčnuju i ekanamičnuju adukacyju. Ja pracavała ŭ dziaržaŭnym sektary, viedaju, jak pracuje dziaržaŭnaja ŭłada ŭnutry systemy. Ja pracavała ŭ pryvatnym sektary, u budaŭnictvie, viedaju i hetuju sferu. Ja 7 hadoŭ naležu da demakratyčnaj partyi i źjaŭlajusia adnym ź jaje lideraŭ. Niasu kaštoŭnasnuju idealohiju ŭ naša hramadztva — idealohiju chryścijanskaj demakratyi. Ja pravasłaŭnaja viernica, i praz pryzmu viery ŭsprymaju palityku, jakaja pavinna być u Biełarusi.
My, navat nia majučy nijakaj ułady i budučy apazycyjnymi palitykami, šmat zrabili dla taho, kab byli źmienienyja peŭnyja zakony. My damahlisia źmienaŭ u zakony ab achovie zdaroŭja, ab reklamie, my damahlisia ŭsie razam, što byŭ źmienieny «dekret ab darmajedach».
Ja adčuvaju ŭ sabie siły, kab navat paśla takoha plaŭka, jaki byŭ na parlamenckich vybarach, praciahvać dabivacca źmienaŭ i razumieć, što treba abjadnoŭvacca, kab pakazać alternatyvu na vybarach u 2020 hodzie
