Vadzim Kabančuk.
Były lider spartova-patryjatyčnaj arhanizacyi «Kraj» Vadzim Kabančuk raspavioŭ Svabodzie, jak 18 hadoŭ tamu byŭ znojdzieny aŭtamabil biznesoŭca Anatola Krasoŭskaha, na jakim, pavodle šerahu śviedčańniaŭ, jaho razam z palitykam Viktaram Hančarom dastavili na miesca ich zabojstva.
U kancy žniŭnia 2001 hodu ŭ Miensku raspaŭsiudžvali videakasetu z sensacyjnym materyjałam. Na joj tahačasnyja supracoŭniki KDB Hienadź Uhlanica i Andrej Žarnasiek śćviardžali, što viedajuć miesca zabojstva i pachavańnia Viktara Hančara i Anatola Krasoŭskaha, jakija prapali ŭ 1999 hodzie.
Supracoŭnik adździełu abarony kanstytucyjnaha ładu i pa baraćbie z teraryzmam Mienskaha ŭpraŭleńnia KDB Uhlanica i śledčy taho ž kamitetu Žarnasiek zajavili, što džyp Krasoŭskaha zakapany na terytoryi vajskovaj bazy niepadalok ad Biehamli, 100 km na poŭnač ad Miensku. Na videakasecie byŭ pakazany i ŭčastak, dzie nibyta schavany aŭtamabil. Uhlanica i Žarnasiek uciakli ź Biełarusi, a MUS zajaviła, što nijakaj mašyny na terytoryi častki niama. Praź niekalki miesiacaŭ, paśla aryštu i chutkaha vyzvaleńnia kamandzira specyjalnaha atradu chutkaha reahavańnia (SOBR) Unutranych vojskaŭ MUS Biełarusi Dźmitryja Paŭličenki, Alaksandar Łukašenka adpraviŭ u adstaŭku tahačasnaha hieneralnaha prakurora Aleha Bažełku i kiraŭnika KDB Uładzimiera Mackieviča.
KPP na byłoj bazie SOBRu kala Biehamli.
U pošukach aŭtamabila ŭ 2001 hodzie, razam z Uhlanicam i Žarnasiekam, braŭ udzieł i Vadzim Kabančuk. U druhoj pałovie 1990-ch jon byŭ adnym z zasnavalnikaŭ spartova-patryjatyčnaj arhanizacyi «Kraj». U 2002 hodzie jon źjechaŭ u Belhiju, dzie atrymaŭ palityčnaje prystanišča. Siońnia jon žyvie va Ŭkrainie, udzielnik vajennych dziejańniaŭ na Danbasie jak dobraachvotnik na baku Ŭkrainy.
— Jak vy daznalisia pra Biehamlu jak miesca, dzie, mahčyma, schavany aŭtamabil Krasoŭskaha?
— U našaj arhanizacyi byli svaje supołki ŭ roznych rajonach i haradach. Ja nie mahu nazvać toj horad, dzie žyŭ śviedka, jaki nam pra heta skazaŭ, bo heta moža pahražać jaho žyćciu. Jon źviarnuŭsia da nas i raskazaŭ, što jahony siabar słužyŭ u hetaj častcy razam z chłopcami z «eskadronu śmierci», jak jaho potym nazvali. I tak my na jaho vyjšli.
— Vy ŭznačalvali spartova-patryjatyčnuju arhanizacyju. U jaje šerahach byli ludzi, jakija nazyvali siabie nacyjanalistami. Pry čym tut hetaja sprava da vas?
— Heta była śviežaja sprava, jakaja mieła hramadzki rezanans. My ŭśviedamlali, što adbyłosia złačynstva i što jaho ŭtojvajuć. I kali hetaje złačynstva źviazana z režymam, to čamu b heta nie pravieryć? Chaciełasia spraviadlivaści. Tym bolš my na toj čas uśviedamlali, što hety režym antybiełaruski, i lubyja srodki, kab jaho źniščyć, byli dobryja.
Byłaja baza, fota 17 śniežnia 2019.
— Kali vy pačali pošuk?
— Letam. Było ciopła, drevy byli zialonyja. Ja ŭspaminaju, što my vykarystoŭvali element kanśpiracyi, što nibyta źbirajem hryby.
— Značyć, vajskovaja častka na toj čas jašče funkcyjanavała?
— Tak. My razumieli, u jakoje miesca jedziem. Kali b tam adbyłosia niejkaje zatrymańnie ci prakoł, to nieviadoma, čym by hetaja historyja skončyłasia. Abjekt znachodziŭsia ŭ lesie, tamu my praduhledzieli peŭnyja zachady biaśpieki. Kali našyja chłopcy pravodzili ŭsiu hetuju rekahnascyroŭku, pobač prabiahała ŭsia hetaja bratva Paŭličenki, 20 ci 30 čałaviek, z aholenymi torsami. Jany byli litaralna za try metry ad našych chłopcaŭ.
— A kolki vas było ŭ hrupie?
— Tudy vyjazdžała niekalki čałaviek. Heta była kampaktnaja hrupa. Pa-pieršaje, bolš i nia treba było. Pa-druhoje, my nie mahli sabie dazvolić uciečki infarmacyi.
— Tady nie było takich ahulnadastupnych prystasavańniaŭ z GPS, jak siońnia. Jak vy znajšli patrebnaje miesca?
— Jaho nieskładana było znajści. U nas była peŭnaja infarmacyja, my viedali, jak aryjentavacca ŭ lesie, i viedali, što šukajem. Heta 5 kilametraŭ ad Biehamli, źjezd ubok šašy. Tam byŭ znak «Ujezd zabaronieny». I tam byŭ hety abjekt. Zrazumieła, što da samoha abjekta nichto nie padjaždžaŭ. Častku šlachu my prachodzili pieššu, i tam užo šukali.
Nas cikaviła pałasa pieraškod, i my chacieli paćvierdzić hety fakt ad śviedki. Heta ž mahła być dezynfarmacyja ci ŭkid. Ale ŭžo pa tym, jak jon heta kazaŭ i jak heta padavałasia, było zrazumieła na 80%, što heta praŭda. Navošta takoje vydumlać? Byli peŭnyja abstaviny, ź jakich my viedali, što heta nie spektakl i što mašyna znachodzicca tam. Vajskovaja častka była aharodžana płotam, i niedzie za 50-100 metraŭ ad hetaha płotu była prasieka i na joj stajała pałasa pieraškod. Heta miesca z druhoha boku ad KPP.
2-metrovaja aharodža vakoł byłoj bazy, fota 17 śniežnia 2019.
— I što vy viedali pra abjekt?
— U nas było kankretnaje apisańnie, što mašyna znachodzicca ŭ jamie, što praź jamu było pierakinutaje bierviano, intehravanaje ŭ pałasu pieraškod. Znajści jamu nie było prablemaŭ, jana była vielmi vialikaja. U nas było takoje apisańnie: kraj jamy abvaleny, tamu što tudy zajaždžaŭ BTR, jakim jany pluščyli mašynu. I my ŭbačyli toj kraj, dzie byŭ źjezd BTRa.
— A jak vy šukali mašynu?
— U nas byŭ metalašukalnik. My adbili im kontur mašyny, bo mieli tam detektar zaležaŭ metału pad ziamloj. To bok heta byŭ nie zvyčajny metałašukalnik, u jaho byŭ ekran. Potym, kab pierakanacca kančatkova, prakapali ŭ dvuch miescach šurfiki i ŭpierlisia ŭ metał. Mašyna zalahała na hłybini niedzie 1 metar. Nad mašynaj była nakidanaja ziamla.
Mierkavanyja reštki zbudavańniaŭ na terytoryi byłoj bazy, fota 17 śniežnia 2019.
— Adkul u vas pierakanańnie, što heta mašyna Krasoŭskaha, kali vy jaje navat nie bačyli? Ci mała što heta za mašyna, stary transpart, častki ci niešta takoje?
— Nu słuchajcie, šaniec, što heta inšaja mašyna — adzin na miljon. My, biezumoŭna, usiu mašynu nie adkopvali. My planavali, što tudy pavinny pryjechać pravaabaroncy, žurnalisty. Chacieli adrazu pakazać hetaje miesca, i kab było pryniataje rašeńnie, što rabić dalej. My rabili ŭsio, kab nas nie zaŭvažyli, kab nie pakinuć śladoŭ. Tyja jamki my potym zamaskavali, kab nie było vidać, što niechta na hetym miescy byŭ.
Potym my źviarnulisia i da žurnalistaŭ, i da pravaabaroncaŭ. Prapanavali pajechać i pakazać miesca, dzie znachodzicca mašyna. Ale jany na heta nie pahadzilisia. Adzin z kiraŭnikoŭ pravaabarončaha centru skazaŭ: «Chłopcy, ja jašče chaču žyć». Imia hetaha čałavieka ja nazyvać nia stanu. Kali jon zachoča, to paćvierdzić. Akramia jaho, padčas hetaj razmovy byŭ ja i jašče adzin chłopiec, jon śviedka tych słovaŭ.
Mierkavanaje miesca zabojstva.
— Značyć, paśla hetaj admovy vy nie šukali nijakich vychadaŭ na inšyja ŚMI?
— Ja davaŭ interviju adnoj žurnalistcy pa mabilnym telefonie. Tady heta była jašče navinka. I mnie prosta na chadu adklučyli mabilnuju suviaź i moj telefon pierastaŭ pracavać. Jany viali pramoje prasłuchoŭvańnie, bo mabilnych telefonaŭ tady ŭ krainie było mała. Usia hetaja aparatura stajała na kantroli ŭ specsłužbaŭ. I mienavita paśla taho, kali my pabačyli, što z pravaabaroncami nie vychodzić, Žarnasiek i Ŭhlanica dali interviju, u jakim usio padrabiazna raskazali. Paśla hetaha jany byli vymušanyja źjechać u emihracyju.
— To bok, i Žarnasiek, i Ŭhlanica byli razam z vami ŭsie tyja dva razy?
— Pa-roznamu. My byli tam navat bolš za dva razy. Spačatku my jeździli i prosta źbirali papiaredniuju infarmacyju. Byli peŭnyja padrychtoŭčyja raboty. I potym u adnu z pajezdak byli niepasredna Žarnasiek i Ŭhlanica.
— A ci vyjšaŭ niechta sa specsłužbaŭ asabista na vas? Bo vy źjechali ź Biełarusi nie adrazu.
— Nie. U hetym interviju ŭ žniŭni 2001 hodu Ŭhlanica i Žarnasiek skazali, što na pałasie pieraškod byli tolki jany. Na kanferencyi jany prysutničali taksama ŭdvoch. Ja ŭśviedamlaŭ, viadoma, što moža być prablema. Ale heta byŭ 2001 hod, vybary, i ŭładam razduvać hetuju spravu nie było nijakaha sensu. Kali b jany nas zatrymali, to jasna ŭsim, što my b pra ŭsio raskazali, što budzie rozhałas. I tamu jany nas nie čapali.
Častka žurnalistaŭ nam kazała: dy chłopcy, vas prosta raźviali i vykarystali specsłužby. Ale ŭłady svaimi pavodzinami pakazali, što my kažam praŭdu. U toj les nakiravali ministra ŭnutranych spravaŭ Navumava. Kali pryjechaŭ Navumaŭ, to jany zrabili imitacyju raskopak toj jamy i zajavili, što tam byccam ničoha nie było. I pačała hulać hetaja versija, što ŭ jamie ničoha nie było i što my heta ŭsio prydumali.
Jar. Vierahodna, tut było trenirovačnaje strelbišča. Fota 17 śniežnia 2019.
— Pa sutnaści, ichnaje słova suprać vašaha słova. Niaŭžo vy nie zrabili nijakich fatazdymkaŭ?
— Nie, nu jakija ž zdymki? My hetuju mašynu navat nie planavali adkopvać. My źbiralisia pryvieźci tudy pravaabaroncaŭ. Kali pryjechali ludzi z Navumavym, biez apaznavalnych znakaŭ, i kapali tam, jany pryvieźli z saboju niekalki zdymačnych hrupaŭ. Adna ź ich, BT ci RTR, nie pryhadaju, zalezła kameraj u papku śledčaha, i tam prosta vidać, što ŭ jaho na papiery adbityja kontury mašyny i paznačanyja čyrvonym dźvie kropki, dzie my kapali rydloŭkami. U ich usio heta było adbita. Dumaju, što toj videasiužet možna znajści, jaho pakazvali pa televizii.
Aprača taho, toj śviedka raskazaŭ nam, što Paŭličenka zabaraniŭ svaim bajcam brać lubyja rečy z hetaha aŭtamabila. Ale jany ŭsio roŭna źniali akumulatar, jon byŭ biełaha koleru. I potym, kali ja sustrakaŭsia ŭ Eŭropie ź Irynaj Krasoŭskaj, jana paćvierdziła, što na ich mašynie stajaŭ mienavita taki akumulatar.
Nu i ŭskosna na našu karyść śviedčyć fakt, što Łukašenka adpraviŭ u les cełaha ministra Navumava. Ujavicie sami. Niejkija chłopcy, jakim pa 25 hadoŭ, kažuć, što jany znajšli niešta ŭ lesie, u niejkaj jamie. Heta što, sprava ministra ŭnutranych spravaŭ, jechać u les, kab abviarhać słovy hetych chłopcaŭ?
— Praz hod vy źjechali ŭ emihracyju. Ci byŭ suprać vas niejki pieraśled z pryčyny hetaj spravy? Ci niechta vam jaje pryhadvaŭ?
— Ja nia žyŭ žyćciom zvyčajnaha abyvatala. Ja prymaŭ miery biaśpieki. Hety fakt, viadoma, byŭ dla mianie važnym. Kali ja źjechaŭ u emihracyju, to atrymaŭ amal što adrazu status uciekača ŭ Belhii. Ale tam byli i inšyja epizody.
— Praź niekalki hadoŭ vy ŭsio ž viarnulisia ŭ Biełaruś. Ci byli niejkija sytuacyi, kali vam pryhadvali tyja pošuki?
— Adnojčy ŭ razmovie z apazycyjnym palitykam. Jak ja razumieju, u ich jość peŭnyja suviazi, nia budu kazać, što z kuratarami, ale ź ludźmi adtul, z ułady. Jany namiaknuli, što nam heta ŭsio prabačyli, amnistavali, tak by mović, i za hetu spravu čapać nia buduć.
— Jak vy aceńvajecie fakty, jakija vykłaŭ u interviju «Dojče Vele» Jury Haraŭski, jaki vydaje siabie za niepasrednaha ŭdzielnika tak zvanaha eskadronu śmierci?
— Na 70% ja vieru, što jon byŭ udzielnikam. Heta ŭsio hučyć bolš-mienš praŭdapadobna. Z druhoha boku, jość roznyja varyjanty. Moža, jaho prosta vykarystoŭvali, kab cisnuć na Łukašenku. Ja maju na ŭvazie Rasieju, bo jon nie damaŭlajecca ź imi pa-mirnamu. Možna dapuskać, što im manipulujuć rasiejskija specsłužby. Jany mohuć, naprykład, mieć infarmacyju. U ich ža chavaŭsia hienprakuror Aleh Bažełka, jaki zaśviaciŭsia raśśledavańniem hetaj spravy. Tamu rasiejcy majuć usiu infarmacyju pa hetaj spravie.
My ŭ svoj čas nazyvali ceły šerah proźviščaŭ, jakija supadajuć z proźviščami, jakija ahučyŭ Haraŭski. Usio ja ciapier nia ŭspomniu, sprava była 20 hod tamu, ale ŭ internecie ich možna znajści biez prablemaŭ. Imiony bajcoŭ «eskadronu śmierci» ahučvali Žarnasiek i Ŭhlanica. Adnaho ja dakładna pamiataju, jany nazyvali jaho «Bału», jon fihuruje i ŭ Haraŭskaha. Tady my nazvali 5 ci 7 proźviščaŭ z hrupy zachopu.
— Tym nia mienš 30% vy pakidajecie na karyść versii, što Haraŭski moža być i padstaŭnym?
— Ja ŭsio ž dumaju, što heta realny bajec. Pieršaje, što pačynaje rabić systema — heta abviarhać, što jon u ich byŭ. Toje samaje było z Uhlanicam. Spačatku, paśla interviju, jany pačali zajaŭlać, što takoha supracoŭnika ŭ ich niama, što jon u ich nie słužyŭ. Paśla jany pačali kazać, što jon nie źjaŭlajecca na pracy, što jaho ledź nie vykrali i prymusili heta kazać. I ŭskosna paćviardžaje toje, što Ŭhlanica im naškodziŭ, žorstkaje źbićcio navukoŭca Radzima Hareckaha. Heta ž cieść Uhlanicy. Heta było ŭžo paśla taho, jak Uhlanica źjechaŭ u emihracyju. Sami pa sabie takija rečy nie adbyvajucca.
— A što tady, jak vy dumajecie, adbyłosia potym z mašynaj?
— Vidavočna, što jany rabili niejkija zachady, kab uzmacnić biaśpieku. Pa-druhoje, jany niešta pavinny byli ź joj zrabić, kab schavać ślady. Heta ž pramy dokaz. Kali Haraŭski zhadvaje pra spalvańnie cieła, to značyć, što realizoŭvałasia schiema idealnaha zabojstva: niama cieła — niama spravy. Dumaju, što z mašynaj adbyłosia niešta padobnaje.
Ale pryhadajcie taksama toj čas, pačatak 2000-ch. Jany ž adčuvali siabie bahami, rabili, što chacieli. My niejak paśla ŭsiaho hetaha sutyknulisia na praspekcie ŭ Miensku z Paŭličenkam, u jaho było nievialikaje DTZ. I jon byŭ na tym samym čyrvonym BMW, u jakim sačyli za Zacharankam. Heta viadomy fakt. I jon spakojna, u vajskovaj formie, jeździŭ tak pa Miensku, na toj ža samaj mašynie. Kali jon navat nie zachacieŭ mianiać mašynu, jakaja zaśviaciłasia pry vykradańniach, to padumajcie sami, kim jany siabie ličyli.
